Εκπαιδευτικές τομές: πρόοδος ή αδιέξοδο;

Όσο θα φεύγει το καλοκαίρι τόσο θα πληθαίνουν τα διαφημιστικά φυλλάδια ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων, νηπιαγωγείων, παιδικών σταθμών κλπ. Φωτογραφίες με χαρούμενα τετράχρονα και πεντάχρονα μπροστά σε κομπιούτερ, μωρά που ξέρουν να διαβάζουν κιόλας τις πρώτες τους λεξούλες. Έχουμε ήδη δει διαφήμιση φροντιστηρίου ξένων γλωσσών που προπαγανδίζει την διδασκαλία της πρώτης ξένης γλώσσας στην Α' Δημοτικού και υπόσχεται proficiency (δηλαδή, επάρκεια διδασκαλίας αγγλικών) σε μαθητές 14 ετών! Τέλειο, ε; Ή, μήπως (λέω, μήπως) δεν είναι ακριβώς έτσι;

Στον σύγχρονο καπιταλιστικό δυτικό κόσμο (δηλαδή, στην κοινωνία της παγκοσμιοποίησης) η εκμάθηση ξένων γλωσσών δεν συνιστά διεύρυνση πνευματικής κουλτούρας αλλά συνιστώσα για μεγαλύτερες "μπίζνες". Στο πλαίσιο αυτό, τόσο οι ξένες όσο και η μητρική γλώσσα γίνονται δεξιότητες υποταγμένες στις ανάγκες της αγοράς. Γι' αυτό το λόγο προπαγανδίζεται η διδασκαλία της ξένης γλώσσας από την Α' Δημοτικού. Την στιγμή, δηλαδή, που δεν έχει κατακτηθεί ένα σχετικά υποφερτό επίπεδο γνώσης της ίδιας της μητρικής γλώσσας, η οποία αποτελεί την βάση για την οργάνωση της σκέψης.

Ο περίφημος ψυχολόγος Λεβ Βιγκότσκι υποστηρίζει ότι η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας μπορεί ν' ανοίξει δρόμο για την κατοχή ανώτερων μορφών μητρικής γλώσσας και τονίζει ότι η εκμάθηση αυτή πρέπει να βασίζεται απόλυτα σ' ένα ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης της μητρικής γλώσσας. Σχεδόν έναν αιώνα μετά, οι επιστήμονες επιβεβαιώνουν τα παραπάνω και υποστηρίζουν ότι "μέχρι την τρίτη δημοτικού τα παιδιά δεν πρέπει να μαθαίνουν μία ξένη γλώσσα με κανόνες ως ενήλικοι" (εφημερίδα «Τα Νέα», 14/5/2010). Για να κατανοήσουμε τα παραπάνω πρέπει να δεχτούμε ότι η γλώσσα δεν είναι χρηστικό εργαλείο αλλά η άμεση έκφραση της σκέψης και της συνείδησης του ατόμου. Με αυτή οργανώνει σε σύνολο την αντίληψη του κόσμου και με αυτή κινητοποιεί τη βούλησή του.

Όσοι, λοιπόν, θέτουν ως στόχο την πολυγλωσσία, ούτε γνώση της μητρικής ούτε των ξένων γλωσσών εννοούν. Έτσι, καταντήσαμε να βλέπουμε τα ελληνικά να διδάσκονται στα σχολεία μας με μέθοδο παρόμοια εκείνης που ακολουθείται για την διδασκαλία των ξένων γλωσσών: χρηστικά - τουριστικά.

Ας πάμε την σκέψη μας λίγο παρακάτω. Είναι γεγονός ότι κάθε γονιός θέλει να δει το παιδί του να προκόβει. Αυτό ακριβώς είναι το έδαφος πάνω στο οποίο χτίζεται ένα πραγματικά εφιαλτικό μέλλον. Τα νήπια και τα "πρωτάκια", τα άγουρα παιδιά γίνονται αντικείμενο κερδοφορίας. Όχι όταν μεγαλώσουν αλλά εδώ και τώρα. Ο φθηνός και υποταγμένος εργαζόμενος χτίζεται από πολύ νωρίς, σύμφωνα με τις οδηγίες που εκπορεύονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην έκθεση της Κομισσιόν με τίτλο "Σχετικά με τις βασικές ικανότητες για έναν κόσμο που αλλάζει" και στο κεφάλαιο για την προσχολική εκπαίδευση αναφέρονται, μεταξύ άλλων:

«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο...
(19) εφιστά την προσοχή στη σημασία της υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης κατά την πρώιμη παιδική ηλικία για την πρώιμη απόκτηση βασικών ικανοτήτων, για την εκμάθηση τόσο της μητρικής γλώσσας όσο και της γλώσσας της χώρας παραμονής, και, ιδίως, για τη στήριξη των παιδιών που προέρχονται από μειονεκτούντα περιβάλλοντα, με ειδικές (μαθησιακές) ανάγκες, προκειμένου να καταπολεμηθούν η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός στο μέλλον·
(20) εφιστά την προσοχή στη σημασία της προώθησης μιας νοοτροπίας ανάγνωσης από την προσχολική ηλικία και εξής, καθώς και στη σημασία της πρόσβασης σε αναγνωστικό υλικό από την προσχολική κιόλας ηλικία·
(21) εφιστά την προσοχή στη σημασία της εκπαίδευσης στη μητρική γλώσσα, μεταξύ άλλων και στην περίπτωση των παραδοσιακών μειονοτήτων·
(22) υπογραμμίζει τη σημασία της πολυγλωσσίας για την κινητικότητα: για τον λόγο αυτόν, καλεί τα κράτη μέλη να εισαγάγουν την εκμάθηση δεύτερης γλώσσας σε πρώιμο στάδιο...».

Μα, είναι τόσο κακό να μαθαίνει ένα νήπιο να διαβάζει έτσι στην αρχή σαν παιχνίδι ή να μάθει δυο τρεις ξένες λεξούλες; Οι παιδοψυχολόγοι απαντούν κατηγορηματικά: ΝΑΙ! Είναι κακό γιατί αυτό το παιδί, το νήπιο, έχει άλλες ανάγκες, η δραστηριότητα που γεμίζει την ψυχή του δεν είναι να κάθεται σε ένα θρανίο. Πόση βία και εξαναγκασμός απαιτείται για να κάνεις ένα αεικίνητο τετράχρονο ζιζάνιο να «παλουκωθεί» για να μάθει μια λέξη; Αυτό που έχει ανάγκη ένα νήπιο είναι να παίξει, γι' αυτό κυρίαρχη δραστηριότητα της προσχολικής ηλικίας είναι το θεματικό παιχνίδι που δεν είναι χαζολόγημα. Είναι η πράξη που γεννάει τη φαντασία και η φαντασία με τη σειρά της σηματοδοτεί την απομάκρυνση του παιδιού από την πραγματικότητα. Έτσι γεννιέται σταδιακά η δυνατότητα αφηρημένης σκέψης. Το παιχνίδι αποτελεί την καθοδηγητική δραστηριότητα του νηπίου όχι γιατί αφιερώνει πολύ χρόνο γι' αυτό, ούτε επειδή το παιχνίδι προσφέρει στο παιδί χαρά και ικανοποίηση, αλλά γιατί αναπτύσσει τις διανοητικές λειτουργίες του παιδιού, προκαλεί ποιοτικές αλλαγές στις ανάγκες, στα κίνητρα και τελικά στη συνείδησή του.

Ας συνοψίσουμε όσα ανεφέραμε μέχρις εδώ. Στόχος των "εκπαιδευτικών τομών" τις οποίες επιχειρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι η πολυγλωσσία με τρόπο ώστε από τη μια να δημιουργηθούν καλύτερα "γρανάζια" για την παραγωγική μηχανή του διεθνούς κεφαλαίου κι από την άλλη να αμβλυνθεί (μέχρι εξαφανίσεως) η ικανότητα σκέψης και κρίσης των πολιτών της αυριανής παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Άλλωστε, τα γρανάζια απλώς δουλεύουν. Δεν σκέφτονται, δεν κρίνουν, δεν αποφασίζουν...