Η πρώτη περίοδος του δικομματισμού στην Ελλάδα

Κάθε φορά που βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο, ακούμε από τα μικρότερα κόμματα συνεχείς και απελπισμένες εκκλήσεις προς τους ψηφοφόρους να αντισταθούν στην πόλωση που βολεύει τα δυο μεγάλα κόμματα και να μη συμμετάσχουν στο παιχνίδι του δικομματισμού. Μόνο που το παιχνίδι αυτό δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Εμφανίστηκε το 1881 κι από τότε ταλανίζει τον τόπο. Η πρώτη του περίοδος είχε ως πρωταγωνιστές το κόμμα του Χαριλάου Τρικούπη (και, μετά τον θάνατό του, του Γεωργίου Θεοτόκη) και το κόμμα του Θεοδώρου Δηλιγιάννη. Αυτή η περίοδος κράτησε μέχρι το 1909, οπότε το κίνημα στο Γουδί ανέτρεψε τα πάντα. Ας κάνουμε μια ανασκόπηση εκείνης της εποχής:

Ο Χαρίλαος Τρικούπης έγινε πρωθυπουργός για πρώτη φορά στις 27/04/1875. Τρεις μήνες αργότερα (18-21/07/1875) πραγματοποίησε τις πρώτες αδιάβλητες εκλογές που γνώρισε ποτέ ο τόπος. Όμως, το κόμμα του εξέλεξε μόλις το 2% των 190 εδρών της βουλής! Πάντως, ο Χαρίλαος Τρικούπης συνέταξε τον ιστορικό λόγο που εξεφώνησε στις 11/08/1875 ο βασιλεύς Γεώργιος Α’ στην Βουλή με τον οποίο θεμελιώθηκε η «αρχή της δεδηλωμένης». Σύμφωνα με αυτή την αρχή, ο ανώτατος άρχων υποχρεούται να δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον αρχηγό του κόμματος που πλειοψήφησε στις εκλογές. Έτσι, λοιπόν, η εντολή δόθηκε στον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο. Ο Κουμουνδούρος πήρε και της εκλογές του 1879. Το 1881 ο Τρικούπης επανέρχεται στην εξουσία σηματοδοτώντας το τέλος μιας εποχής. Είχε φτάσει η ώρα του δικομματισμού.

• Στις 07/04/1885 οι Δηλιγιαννικοί σαρώνουν κερδίζοντας 184 από τις 245 έδρες (Τρικουπικοί: 56, Λοιποί: 15).
• Στις 04/01/1887 οι Τρικουπικοί παίρνουν την ρεβάνς με 90 από τις 150 έδρες (Δηλιγιαννικοί: 35, Λοιποί: 25).
• Στις 14/10/1890 τα πράγματα αντιστρέφονται: Δηλιγιαννικοί 90, Τρικουπικοί 45, Λοιποί 15.
• Νέα ανατροπή το 1892: Τρικουπικοί 180, Δηλιγιαννικοί 15, Λοιποί 12.
• Δραματική αντιστροφή των πραγμάτων το 1895: Δηλιγιαννικοί 148, Τρικουπικοί 15 (!) και μάλιστα με τον ίδιο τον Τρικούπη να μην εκλέγεται (!), Λοιποί 44. Ο Τρικούπης εγκαταλείπει απογοητευμένος την πολιτική και τον επόμενο χρόνο πεθαίνει στο εξωτερικό. Η κηδεία του γίνεται δημοσία δαπάνη επειδή η οικογένειά του αδυνατεί να καταβάλει τα έξοδα (!). Η ηγεσία του κόμματος περνάει στον Γεώργιο Θεοτόκη.
• Στις 07/02/1899 ο Θεοτόκης θριαμβεύει αποσπώντας 131 από τις 234 έδρες (Δηλιγιαννικοί: 37, Λοιποί: 66).
• Στις 17/11/1902 ο δικομματισμός φτάνει στον κολοφώνα της δόξης του. Τα δυο κόμματα βγάζουν από 102 βουλευτές! Κερδίζουν ακόμη 19 έδρες το κόμμα του Φωκίωνος Ζαΐμη και 11 το κόμμα του Δημητρίου Ράλλη. Επί 27 μήνες γίνεται χαμός με αλλεπάλληλες συμμαχίες. Σ’ αυτό το διάστημα Δηλιγιάννης και Θεοτόκης αναλαμβάνουν από 2 φορές την πρωθυπουργία ενώ πρωθυπουργός έκανε για λίγο και ο Δημήτριος Ράλλης ο οποίος τελικά επανήλθε στο κόμμα του Δηλιγιάννη απ’ όπου είχε αποσκιρτήσει.
• Οι εκλογές της 20/02/1905 δίνουν λύση στο χάος. Ο Δηλιγιάννης σαρώνει με 142 έδρες έναντι 79 του Θεοτόκη. Όλα τα άλλα κόμματα παίρνουν συνολικά 15 έδρες. Στις 31 Μαΐου ο Δηλιγιάννης δολοφονείται από κάποιον χαρτοπαίκτη και τον διαδέχονται στην πρωθυπουργία αρχικώς μεν ο Δημήτριος Ράλλης ακολούθως δε ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης. Οι Δηλιγιαννικοί σπαράσσονται από εσωτερικές έριδες και ο τόπος βαδίζει στο χάος. Επιχειρείται να δοθεί λύση με τις πρόωρες εκλογές του 1906, τις οποίες κερδίζει ο Θεοτόκης. Όμως τόσο οι πολιτικοί όσο –πολύ περισσότερο- οι πολίτες δείχνουν εμφανώς κουρασμένοι από τις ίντριγκες του δικομματισμού. Με τέτοιες προϋποθέσεις το κίνημα του 1909 στο Γουδί δεν συνάντησε ιδιαίτερες δυσκολίες για να επιβληθεί. Είχε σημάνει πλέον η ώρα του Ελευθερίου Βενιζέλου.