Δημοκρατία χωρίς λαό δεν υπάρχει

Ο τρόπος με τον οποίο οδηγήθηκε ο τόπος στην δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 είναι χαρακτηριστικός και ιδιαίτερα διδακτικός. Δείχνει ότι οι πολιτικοί είναι αδύναμοι να προασπίσουν την δημοκρατία χωρίς την πλατειά λαϊκή συμμετοχή. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι όλος ο πολιτικός κόσμος προέβλεπε τότε τον κίνδυνο επιβολής δικτατορίας αλλά δεν μπόρεσε να τον αποτρέψει, αφού οι λαϊκές μάζες έμειναν στο περιθώριο, απηυδισμένες από την κατάντια της πολιτικής και των πολιτικών. Ας ρίξουμε μια ματιά στα γεγονότα της περιόδου Δεκέμβριος '66 - Απρίλιος '67 έχοντας κατά νου ότι δεν υπάρχει καλύτερος δάσκαλος από την ιστορία:

• Στις 21 Δεκεμβρίου 1966 ο αρχηγός της ΕΡΕ Παναγιώτης Κανελλόπουλος αποσύρει την εμπιστοσύνη του στην κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου. Η "κυβέρνηση των αποστατών" πέφτει. Η πτώση αυτή είχε προαποφασιστεί σε μυστική συμφωνία Π. Κανελλόπουλου, Γ. Παπανδρέου και Κωνσταντίνου σύμφωνα με την οποία ο μεν Κωνσταντίνος αποδέχεται τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβερνήσεως η οποία (αφού ψηφίσει την απλή αναλογική) θα οδηγήσει τον τόπο σε εκλογές ο δε Γ. Παπανδρέου εξαίρει την βασιλική πρωτοβουλία και εγκαταλείπει τόσο τον "ανένδοτο αγώνα" όσο και τις βολές κατά του Βασιλέως εν σχέσει προς την συνταγματική ενάσκηση των καθηκόντων του. Ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου σημείωνε (απευθυνόμενος προς την νεολαία του Κέντρου): "έσωσα την γενεάν σας από την δικτατορίαν". Τελικά, καμμιά σωτηρία δεν επετεύχθη αφού, κατά βάθος, ούτε το παλάτι ούτε η δεξιά (με εξαίρεση τον Π. Κανελλόπουλο) ήθελαν εκλογές. Ήδη από τον Μάιο του 1966 ο Κ. Καραμανλής έγραφε προς τον Κ. Τσάτσο εκ Παρισίων: "Δεν αποκλείεται να οδηγηθήτε εις κάποιο είδος παρεκτροπής... Τούτου δοθέντος πρέπει η εκτροπή αυτή να προληφθή. Ή, αν επειχειρηθή, να χειραγωγηθή... θα πρέπει, δηλαδή, να είναι σχετικώς νομότυπος, κάπως ελεγχομένη..." (Αρχείο Καραμανλή, τόμος 6ος, σελ. 220-221).
• Στις 21 Δεκεμβρίου, λοιπόν, ο Στ. Στεφανόπουλος παραιτείται. Ο Βασιλεύς καλεί διαδοχικά στα ανάκτορα τον πρόεδρο της βουλής και τους αρχηγούς των κομμάτων. Σύμφωνα με το σχέδιο, δίδεται εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως στον Ιωάννη Παρασκευόπουλο ο οποίος την επομένη σχηματίζει κυβέρνηση τοποθετώντας επί κεφαλής των σημαντικών υπουργείων πρόσωπα του βασιλικού περιβάλλοντος.
• Το βράδυ της 22ας Δεκεμβρίου ο Γεώργιος Παπανδρέου προβαίνει από ραδιοφώνου σε δηλώσεις στηρίξεως της κυβερνήσεως Παρασκευόπουλου. Η αντίδραση του Ανδρέα Παπανδρέου είναι άμεση. Διαφωνεί με τις επιλογές του πατέρα του και στις 27 Δεκεμβρίου του στέλνει μια σκληρή επιστολή όπου, μεταξύ άλλων, γράφει: "μου είναι ψυχικά και ηθικά αδύνατο να ψηφίσω την κυβέρνηση Παρασκευόπουλου γιατί την βλέπω σαν σύμβολο συμβιβασμού με τις δυνάμεις που καταδυναστεύουν την Ελλάδα από την ημέρα της απελευθέρωσής της" (ολόκληρη η επιστολή στο βιβλίο του Ανδρέα Παπανδρέου "Η Δημοκρατία στο απόσπασμα"). Επί πλέον, ο Ανδρέας ζητά από τους βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου να πορευθούν μαζί του.
• Ο Γεώργιος Παπανδρέου αντιδρά και στις 4 Ιανουαρίου 1967 συγκαλεί την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος απειλώντας τους διαφωνούντες με διαγραφή. Τον Ανδρέα ακολουθούν 41 βουλευτές οι οποίοι δεν προσέρχονται στην σύνοδο της κοινοβουλευτικής ομάδας όπου παρίστανται μόνον 76 βουλευτές. Αυτοί (μαζί με άλλους 3 απόντες οι οποίοι αποδέχθηκαν τηλεγραφικώς την άποψη του αρχηγού) αποφασίζουν ομόφωνα την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Παρασκευόπουλου αλλά με επιφυλάξεις.
• Η επιμονή του Γεωργίου Παπανδρέου στις διαγραφές κάμπτει την αδιαλλαξία του Ανδρέα και των συνοδοιπόρων του. Προφανώς, μετά το προηγούμενο της αποστασίας, κανείς δεν ήθελε να "φορτωθεί" την ευθύνη μιας νέας διάσπασης του κόμματος. Στις 14 Ιανουαρίου 1967 η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης στην βουλή (215 υπέρ, 61 κατά).
• Η τελευταία πράξη του δράματος λαμβάνει χώρα ενάμιση μήνα αργότερα. Στις 30 Μαρτίου ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος αποσύρει την εμπιστοσύνη του και ανατρέπει την κυβέρνηση Παρασκευόπουλου. Τέσσερις ημέρες μετά, στις 3 Απριλίου 1967, ο ίδιος ο Κανελλόπουλος σχηματίζει υπηρεσιακή κυβέρνηση με σκοπό να οδηγήσει την χώρα σε εκλογές στις 28 Μαΐου 1967. Οι εκλογές αυτές δεν έγιναν ποτέ. Μεσολάβησε η νύχτα της 21ης Απριλίου και τα τανκς των συνταγματαρχών.

Σε όλα αυτά τα γεγονότα είναι εμφανέστατη η απουσία του λαού. Όσο οι πολιτικοί βυσσοδομούσαν οι μάζες ήσαν απούσες. Γι' αυτό και η επιβολή της δικτατορίας έγινε δια περιπάτου. Αυτό είναι το μεγαλύτερο έγκλημα των πολιτικών. Σχεδιάζουν "το καλό του τόπου" αφήνοντας εκτός σχεδίων τον μόνο άμεσα ενδιαφερόμενο: τον ίδιο τον λαό. Ας μην εγκληματούμε κι εμείς διά της απουσίας μας. Είναι υποχρέωση και καθήκον μας να βρισκόμαστε σε διαρκή εγρήγορση.