Κινδυνέψαμε να γίνουμε Ζιμπάμπουε; (2)

Η νέα χιλιετία μπαίνει με τους χειρότερους οιωνούς για τους εξαθλιωμένους κατοίκους της Ζιμπάμπουε. Καθώς τα κεφάλαια έχουν φύγει από την χώρα, η εισροή συναλλάγματος έχει πέσει στο μηδέν και η δευτερογενής παραγωγή αγκομαχάει, τα κρατικά έσοδα βυθίζονται και ο κρατικός προϋπολογισμός καταρρέει. Κι όταν, μεσούντος του 2001, φτάνει η ώρα να καταβληθεί στο ΔΝΤ η πρώτη δόση για την αποπληρωμή του δανείου, τα άδεια ταμεία τού κράτους αναγκάζουν την κυβέρνηση να σηκώσει τα χέρια ψηλά. Ο Μουγκάμπε ζητάει από τον διευθυντή τού ΔΝΤ Χορστ Κέλλερ αναχρηματοδότηση του δανείου αλλά ο γερμανός κάνει τον... γερμανό: η Ζιμπάμπουε χρωστάει και πρέπει να πληρώσει.

Η αδιαλλαξία του ταμείου οφείλεται στο ότι η κυβέρνηση Μουγκάμπε δεν υπάκουσε στις εντολές και δεν επέστρεψε τα κατασχεμένα εδάφη στους προηγούμενους ιδιοκτήτες. Και πώς να υπακούσει δηλαδή, αφού αυτά τα εδάφη είχαν περάσει πλέον στα χέρια ανώτερων και ανώτατων κομματικών στελεχών, της οικογένειας του Μουγκάμπε μη εξαιρουμένης;

Το χαρτονόμισμα της Ζιμπάμπουε που έδειξε στην κάμερα ο κ. Μητσοτάκης. Εκατό τρισεκατομμύρια δολλάρια.

Το χειρότερο είναι πως ο κόσμος πεινάει. Η σχεδόν πλήρης κατάρρευση της πρωτογενούς παραγωγής έχει προκαλέσει τεράστιες ελλείψεις τροφίμων και η εισαγωγή τους είναι απολύτως απαραίτητη. Όμως η αθέτηση των υποχρεώσεων προς το ΔΝΤ έχει καταστήσει την χώρα πλήρως αναξιόπιστη στις αγορές, πράγμα που σημαίνει ότι ουδείς προθυμοποιείται να την δανείσει. Κι αφού ούτε δικό σου συνάλλαγμα έχεις ούτε δανεικό μπορείς να βρεις, πώς να κάνεις εισαγωγές; Ο Μουγκάμπε δεν κωλώνει: θα αγοράσει το συνάλλαγμα που χρειάζεται από την αγορά συναλλάγματος. Πού θα βρει τα λεφτά για τέτοιες αγορές; Θα τα τυπώσει ο ίδιος!

Όταν το 1980 η χώρα αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη, θέσπισε ως νόμισμα το δολλάριο Ζιμπάμπουε, το οποίο είχε αξία μεγαλύτερη εκείνης του πολιτειακού δολλαρίου: χρειαζόσουν τρία δολλάρια ΗΠΑ για να αγοράσεις δύο δολλάρια Ζιμπάμπουε. Επί είκοσι χρόνια αυτή η ισοτιμία παρέμεινε σταθερή αλλά η άμετρη αύξηση της κυκλοφορούσας ποσότητας χρήματος ανέτρεψε κάθε ισορροπία. Στο τέλος του 2001, ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 100%. Δυο χρόνια αργότερα, το υπουργείο οικονομικών διαπίστωνε ότι το κόστος εκτύπωσης χαρτονομισμάτων είχε ξεπεράσει την ονομαστική αξία τους. Έτσι, αντί για χαρτονομίσματα, η κυβέρνηση άρχισε να εκδίδει επιταγές με πολύ μεγάλα ποσά. Παρά ταύτα, στις αρχές του 2004 ο τιμάριθμος σκαρφαλώνει στο 624%.

Από την μια η εμμονή τής διεθνούς κοινότητας να αφήσει μια χώρα να καταστραφεί κι από την άλλη το πείσμα ενός ανεγκέφαλου δικατορίσκου αποδείχτηκαν ως ιδανικά συστατικά για μια εκρηκτική εξέλιξη που ξεπερνάει κάθε φαντασία. Τον Οκτώβριο του 2005, η κυβέρνηση ανακοινώνει ότι ετοιμάζει καινούργιο νόμισμα, σε αντικατάσταση του απαξιωμένου δολλαρίου. Πραγματικά, τον Αύγουστο του 2006 το δολλάριο αντικαθίσταται από το νέο δολλάριο σε τιμή ένα προς χίλια και ταυτόχρονα υποτιμάται κατά 60% έναντι του δολλαρίου ΗΠΑ.

Επειδή, όμως, με το να βάλει ο Μανωλιός το πίσω μπρος δεν αλλάζει κάτι ουσιαστικό, η κατρακύλα συνεχίζεται και, μάλιστα, με εντονώτερο ρυθμό. Ο πληθωρισμός εξακολουθεί να καταστρέφει τα πάντα, φτάνοντας τον Δεκέμβριο του 2006 στο 1.281%. Απόλυτη ένδειξη του αδιεξόδου αποτελεί το γεγονός ότι τον Φεβρουάριο του 2007 η κεντρική τράπεζα της Ζιμπάμπουε κηρύσσει τον πληθωρισμό παράνομο (!), απαγορεύοντας οποιαδήποτε αύξηση τιμών μέχρι τέλους Ιουνίου. Οι αρχές εξαπολύουν κυνηγητό όποιων παραβιάζουν την απαγόρευση, με τραγελαφικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, εξαφανίζεται το ψωμί από τα ράφια των μαγαζιών όταν δυο αρτοποιοί που τόλμησαν να αυξήσουν την τιμή του ψωμιού τους καταδικάζονται σε φυλάκιση τεσσάρων μηνών. Και όμως, στα τέλη Απριλίου ο πληθωρισμός σημειώνει καινούργιο ρεκόρ, φτάνοντας το 3.714%.

Οι αρχές κάνουν την δουλειά τους και ο πληθωρισμός την δική του. Με την απαγόρευση ακόμη σε ισχύ, η άνοδος του τιμαρίθμου αρχίζει να αποτυπώνεται με πενταψήφια ποσοστά. Ο Ιούνιος κλείνει με 11.000% και η κυβέρνηση αποφασίζει να διακόψει την δημοσίευση στοιχείων για την πορεία του πληθωρισμού. Τον Σεπτέμβριο το νόμισμα υποτιμάται επισήμως κατά 92% και η ισοτιμία του προς το πολιτειακό δολλάριο ορίζεται σε 30.000 προς ένα. Δώρο άδωρο. Τον Ιανουάριο του 2008 ο δείκτης του πληθωρισμού σπάζει το φράγμα του 100.000%, τον Φεβρουάριο αγγίζει το 165.000%, τον Ιούνιο ξεπερνάει το 2.200.000%, τον Ιούλιο φτάνει το 11.250.000%...  Ο Νοέμβριος κλείνει στο 79.600.000.000% (79,6 δισ. τοις εκατό). Τρεις μήνες αργότερα, η κυβέρνηση ανακοινώνει επισήμως την κατάργηση του εγχώριου νομίσματος. Οι συναλλαγές θα γίνονται πλέον αποκλειστικά με χρήση ξένου νομίσματος. Οι τιμές και τα υπόλοιπα των λογαριασμών μετατρέπονται σε δολλάριο ΗΠΑ, με ισοτιμία ένα δολλάριο ΗΠΑ προς 35 τετράκις εκατομμύρια δολλάρια Ζιμπάμπουε.

Στο μεταξύ ο Μουγκάμπε κάνει ό,τι μπορεί για να μείνει στην εξουσία. Στις εκλογές του Μαρτίου το ZANU χάνει για πρώτη φορά την απόλυτη πλειοψηφία και τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών οδηγούν σε δεύτερο γύρο ανάμεσα στον επί 28 χρόνια πρόεδρο και τον αντίπαλό του Μόργκαν Τσβανγκιράι. Όμως, ο Μουγκάμπε δεν έχει καμμιά διάθεση να παραδώσει την εξουσία. Συλλαμβάνει τον Τσβανγκιράι, τον περνάει από δίκη και όταν εκείνος αθωώνεται, τον συλλαμβάνει πάλι... και πάλι... πέντε φορές ως τον Ιούνιο, οπότε ο Τσβανγκιράι δηλώνει ότι αποσύρεται. Οι εκλογές γίνονται με μόνο υποψήφιο τον Μουγκάμπε, ο οποίος παίρνει 85,51% και εκλέγεται για πέμπτη επταετία πρόεδρος. Το 2013, στα 89 του πλέον, θα εκλεγόταν και για έκτη. Θα χρειαζόταν στρατιωτικό πραξικόπημα για να παραιτηθεί από την εξουσία το 2017, αφού πρώτα θα εξασφάλιζε ισόβια ασυλία...

Λευκός Οίκος, Μάιος 1995: Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον με τον Ρόμπερτ Μουγκάμπε.

Επίλογος. Χρειάστηκε μια οκταετία για να ολοκληρωθεί η πλήρης καταστροφή μιας ως τότε ευημερούσας χώρας. Μέσα σε οκτώ χρόνια το ΑΕΠ της έπεσε στο μισό και οι δημόσιες δαπάνες στο 5% του -μειωμένου- ΑΕΠ (από 40% κατά την προηγούμενη δεκαετία), με αποτέλεσμα την πλήρη διάλυση των δημοσίων υπηρεσιών. Σχολεία και νοσοκομεία έκλεισαν, δίκτυα ύδρευσης και ηλεκτροδότησης τέθηκαν εκτός λειτουργίας και οι φτωχοί κάτοικοι εξαθλιώθηκαν τελείως από την πείνα αλλά και από την χολέρα που έκανε την εμφάνισή της.

Κανονικά, θα έπρεπε να κλείσω το σημερινό σημείωμα με μια εκτίμηση για το πόσο πιθανό ήταν να συμβεί κάτι παρόμοιο στην χώρα μας το 2015. Όμως αυτό το ιστολόγιο δεν είναι "κανονικό", οπότε θα κάνει ακριβώς αυτό που κάνει πάντα: θα περιοριστεί στην καταγραφή στοιχείων και δεδομένων, αφήνοντας όλα τα συμπεράσματα στον αναγνώστη, την κρίση του οποίου εμπιστεύεται απολύτως.