Το σύστημα Target2

Στο κλείσιμο του χτεσινού σημειώματος είπαμε πως τα πλεονάσματα της Γερμανίας συνιστούν λόγο ανησυχίας για τις χρηματαγορές. Επίσης, είπαμε πως για να κατανοήσουμε το πώς και το γιατί αυτής της αποστροφής, πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα το σύστημα Target2. Πληροφορίες για το Target2 μπορεί να βρει κάθε ενδιαφερόμενος σε πολλούς ιστοτόπους, όπως π.χ. της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Τράπεζας της Ελλάδος κλπ. Όμως, επειδή πολύ αμφιβάλλω ως προς το αν και πόσα θα καταλάβουν οι μη μυημένοι, ας επιχειρήσουμε εδώ να προσεγγίσουμε το θέμα χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν πιο απλή γλώσσα.

Κατ' αρχάς, να πούμε ότι Τarget σημαίνει Transeuropean Automated Realtime Gross settlement Express Transfer system. Δεν ξέρω πόσο κατανοητό είναι αυτό αλλά ας πούμε ότι μιλάμε για ένα σύστημα αυτόματου συμψηφισμού των πληρωμών μεταξύ των χωρών τής ευρωζώνης. Το Target2 αποτελεί εξέλιξη του πρώτου Target, το οποίο αντικατέστησε σταδιακά από το 2007, ενώ σ' αυτό συμμετέχουν και χώρες εκτός της ευρωζώνης, όπως η Βουλγαρία, η Δανία, η Λιθουανία, η Πολωνία και η Ρουμανία. Κι επειδή δεν έχω πειστεί ότι καταλάβατε, ας χρησιμοποιήσω καλύτερα ένα παράδειγμα

Πλεονάσματα και ελλείμματα χωρών-μελών στο σύστημα Target2 σε σχέση με το ΑΕΠ τους

Ας πούμε, λοιπόν, ότι παραγγέλνω στην Ζήμενς ένα τηλεφωνικό κέντρο αξίας χιλίων ευρώ. Επειδή το εν λόγω τηλεφωνικό κέντρο δεν μου το κάνει κανένας δώρο, η Εθνική Τράπεζα, στην οποία έχω λογαριασμό, με χρεώνει με ένα χιλιάρικο και ταυτόχρονα πιστώνει ισόποσα τον λογαριασμό που τηρεί η Ζήμενς στην Ντώυτσε Μπανκ. Αυτή η πολύ απλή πράξη περνάει μέσα από το σύστημα Target2, εμπλέκοντας ταυτόχρονα τις κεντρικές τράπεζες των δυο χωρών, την Τράπεζα της Ελλάδος και την Μπούντεσμπανκ. Κατ' επέκταση, λοιπόν, εμπλέκεται και η μητρική αυτών των δυο τραπεζών, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Πώς;

Μόλις η Εθνική ολοκληρώνει την απλή πράξη που λέγαμε πριν, το Target ενημερώνει ταυτόχρονα την μεν Τράπεζα της Ελλάδος να χρεώσει  με χίλια ευρώ τον λογαριασμό που τηρεί σ' αυτήν η Εθνική, την δε Μπούντεσμπανκ να πιστώσει με χίλια ευρώ τον λογαριασμό που τηρεί σ' αυτήν η Ντώυτσε Μπανκ. Δηλαδή, ενεργοποιείται ένας αυτόματος μηχανισμός καταγραφής μιας πράξης που πραγματοποιείται μεταξύ δυο εμπορικών τραπεζών, στους λογαριασμούς που αυτές οι τράπεζες τηρούν στις κεντρικές τράπεζες των χωρών τους. Τι λέει αυτή η καταγραφή στο παράδειγμά μας; Λέει (προσέξτε παρακαλώ!) ότι η Ντώυτσε Μπανκ αυξάνει την πίστωσή της προς την Εθνική κατά χίλια ευρώ. Με άλλα λόγια: η Ντώυτσε Μπανκ αυξάνει τα δανεικά προς την Εθνική κατά χίλια ευρώ.

Για ποιον λόγο γίνονται όλα αυτά; Ας υποθέσουμε ότι το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας μας είναι όλο κι όλο χίλια ευρώ, δηλαδή ότι το δημιούργησα εγώ με το τηλεφωνικό κέντρο που αγόρασα. Αυτή την στιγμή, το εν λόγω έλλειμμα χρηματοδοτείται από την Ντώυτσε Μπανκ, δηλαδή από την τράπεζα που κάνει να λαβαίνει, από τον πιστωτή. Για να αποκατασταθεί η σαφής ανισορροπία, τρία πράγματα μπορούν να συμβούν:
(α) Η Ελλάδα εξάγει στην Γερμανία καρπούζια και πατάτες συνολικής αξίας χιλίων ευρώ, οπότε οι εκατέρωθεν χρεωπιστώσεις εξισώνονται.
(β) Παρεμβαίνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και, μέσω των μηχανισμών της, αυξάνει την ρευστότητα της χρεώστριας χώρας (Ελλάδα), διαφυλάσσοντας τα συμφέροντα της πιστώτριας (Γερμανία).
(γ) Η πιστώτρια χώρα (Γερμανία) δέχεται να χρησιμοποιήσει το πλεονάζον χιλιάρικο για να αγοράσει ομόλογα της χρεώστριας (Ελλάδα).

Αυτό το τελευταίο συνέβαινε κατά κόρον μέχρι το ξέσπασμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης το 2008. Έχοντας πλεονασματικό ισοζύγιο στις συναλλαγές της με όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, η Γερμανία βρέθηκε να έχει αγοράσει ομόλογα από όλες. Έτσι, τα πλεονάσματα της Γερμανίας βρέθηκαν να χρηματοδοτούνται από τα ελλείμματα των άλλων χωρών. Με αυτόν τον τρόπο, παρά την μεγάλη ανισορροπία στα διμερή ισοζύγια, το σύστημα Target ισορροπούσε.

Με την εκδήλωση της κρίσης, όμως, όλη αυτή η "ευτυχία" έγινε καπνός. Η Γερμανία, όχι μόνο μείωσε μέχρι μηδενισμού την αγορά ομολόγων άλλων χωρών αλλά άρχισε να τα πουλάει κιόλας. Έτσι, μέσα σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών, οι λογαριασμοί τού Target2 υπερδιογκώθηκαν και οι ανισορροπίες τής ευρωζώνης έγιναν κάτι παραπάνω από εμφανείς. Τα διάγραμμα που ακολουθεί είναι εύγλωττο:

Ας μείνουμε λίγο στο διάγραμμα. Δεν χρειάζεται να μπλέξουμε με ακριβή νούμερα για να καταλάβουμε τον λόγο για τον οποίο ανησυχούν οι χρηματαγορές. Το πλεόνασμα της Γερμανίας στο σύστημα Target2 είναι περίπου όσο το έλλειμμα της Ισπανίας και της Ιταλίας αθροιστικά. Μόνο που οι χώρες δεν είναι φουκαράδες χρεώστες για να τις αναγκάσεις να πληρώσουν. Πολύ περισσότερο, δεν μπορείς να τις αναγκάσεις να πληρώσουν με τερτίπια τύπου Target2, δηλαδή ενός συστήματος που μετατρέπει με περισσή άνεση την οφειλή κάποιου που αγόρασε ένα τηλεφωνικό κέντρο σε εθνικό χρέος. Κατ' επέκταση, μπορεί τα χαρτιά να επιμένουν ότι η Γερμανία έχει να λαβαίνει αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι τελικά θα λάβει.

Συμπέρασμα; Προσωπικά, δεν βλέπω καμμιά πιθανότητα για την Ισπανία ή την Ιταλία (πολύ δε περισσότερο για την Γαλλία) να τσακιστούν να κλείσουν τα ανοίγματά τους. Με δεδομένο ότι μέσω του Target2 πραγματοποιούνται καθημερινά συναλλαγές περί τα δύο τρισ. ευρώ, αν έστω μία χώρα "τα στηλώσει" ή αν η Γερμανία κάνει πράξη την απειλή ότι θα πάψει να χρηματοδοτεί το σύστημα έστω για μια μέρα, το ευρωσύστημα θα σωριαστεί σε συντρίμμια.

Υστερόγραφο: Κάπου εδώ, σ' αυτή την τελευταία παράγραφο, πρέπει να αναζητήσουμε τον λόγο για τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση επιλέγει πολιτικά έναν συνδυασμό έντονης λιτότητας και πρόσθετης παροχής ρευστότητας. Όμως αυτό είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα.