Παιχνίδια με τον χρυσό

Στις 7 Δεκεμβρίου 2000 η πολιτειακή Επιτροπή Δράσης κατά του Μονοπωλίου του Χρυσού (Gold Anti-Trust Action Committee - GATA) κατέθεσε αγωγή κατά της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), κατά διαφόρων άλλων τραπεζών αλλά και κατά της κυβέρνησης. Η κατηγορία ήταν ότι η κυβέρνηση, σε συνεργασία με τις τράπεζες αυτές, χειραγωγούσαν την τιμή του χρυσού, διατηρώντας την τεχνητά σε χαμηλά επίπεδα. Μεταξύ των κατηγορουμένων ήσαν ο τότε υπουργός οικονομικών Λώρενς Σάμμερς, ο τότε διοικητής τής Fed Άλαν Γκρήνσπαν, μια σειρά πολυεθνικών χρηματοπιστωτικών οργανισμών όπως η BIS, η Chase Manhattan, η Citigroup, η Deutsche Bank, η Goldman Sachs, η JP Morgan κλπ. αλλά και οι δυο μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού του κόσμου, η νοτιοαφρικανική Anglogold Ltd και η καναδική Barrick Gold Corporation. Τον Φεβρουάριο του 2002 το δικαστήριο της Βοστώνης απέρριψε την ένσταση με την αιτιολογία ότι η ενάγουσα δεν είχε έννομο συμφέρον.

"Περσινά ξινά σταφύλια", θα μου πείτε αλλά επιτρέψτε μου να διαφωνήσω. Αν θυμήθηκα σήμερα αυτή την ιστορία είναι επειδή εκτιμώ ότι αφ' ενός μεν έχει θέση ανάμεσα στις παρόμοιες ιστορίες που διηγηθήκαμε τις τελευταίες ημέρες αφ' ετέρου δε είναι εξόχως διδακτική. Δείξτε λίγη υπομονή και είμαι σίγουρος ότι δεν θα θεωρήσετε τον χρόνο σας χαμένο.

Τράπεζα της Αγγλίας: Το θησαυροφυλάκιο με τον χρυσό

Κατ' αρχάς, ας έχουμε κατά νου δυο δεδομένα. Πρώτον: σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από λογιστικό χρήμα, διαχρονική συναλλακτική αξία έχει μόνο ο χρυσός. Δεύτερον, ως απόρροια του πρώτου: για να είναι το χρήμα αξιόπιστο, πρέπει το οικονομικό περιβάλλον να είναι ασφαλές και σταθερό, πράγμα που προϋποθέτει ισχυρό αποθεματικό νόμισμα (δολλάριο), το οποίο να διατηρεί σταθερή την αξία του έναντι του μοναδικού διαχρονικής αξίας συναλλακτικού μέσου (χρυσός). Αν για οποιοδήποτε λόγο το αποθεματικό νόμισμα υποτιμηθεί έναντι του χρυσού, η οικονομική σταθερότητα πάει περίπατο και η αξία του χρήματος καταρρέει. Συνεπώς, η σταθερή αξία του χρυσού (με άλλα λόγια, η σταθερή σχέση του προς το αποθετικό νόμισμα) εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Για να μη διασαλευθεί η ισορροπία, λοιπόν, η παγκόσμια αγορά χρυσού ελέγχεται από μια δράκα πανίσχυρες τράπεζες που μπορούν να εμπορεύονται πολύτιμα μέταλλα, τις λεγόμενες Bullion Banks. Αυτές οι τράπεζες λειτουργούν ως μεσάζοντες ανάμεσα στους εκδότες χρήματος (δηλαδή, τις κεντρικές τράπεζες) και της αγοράς χρυσού. Το κέντρο αυτής της αγοράς βρίσκεται στο Λονδίνο και δεν είναι άλλο από το London Bullion Market (LBM), μια εξωχρηματιστηριακή αγορά (Over The Counter - OTC) ιδρυμένη από την Τράπεζα της Αγγλίας, όπου οι συναλλαγές γίνονται χωρίς πολλές-πολλές διατυπώσεις και ελέγχους (οι OTC αγορές χαρακτηρίζονται ως obscure, δηλαδή σκοτεινές). Ας δούμε βήμα-βήμα πώς δουλεύει το σύστημα:
- (α) Το υπουργείο οικονομικών των ΗΠΑ αντιμετωπίζει πρόβλημα στην εκτέλεση του προϋπολογισμού και για να το λύσει αποφασίζει να εκδώσει τριετή ομόλογα ύψους ενός δισ. δολλαρίων με επιτόκιο 4%.
- (β) Η Goldman Sachs απευθύνεται στην Fed και ζητάει τριετές δάνειο σε χρυσό αξίας ενός δισ. δολλαρίων. Η Fed εγκρίνει την αίτηση και χορηγεί τον χρυσό με επιτόκιο 1%.
- (γ) Ως Bullion Bank, η Goldman Sachs βγάζει αμέσως τον χρυσό για πούλημα και με τα χρήματα που εισπράττει, αγοράζει τα ομόλογα του πολιτειακού δημοσίου, κερδίζοντας άκοπα 3% από την διαφορά τού επιτοκίου.

Μέχρις εδώ είναι όλα κατανοητά αλλά τώρα θα πάμε στα δύσκολα. Όταν συμπληρωθεί η τριετία, η Goldman Sachs θα πρέπει να επιστρέψει στην Fed την ποσότητα χρυσού που είχε δανειστεί προσαυξημένη κατά το επιτόκιο. Αν στο μεσοδιάστημα η τιμή του χρυσού έχει αυξηθεί κατά 10%, η τράπεζα θα καταστραφεί. Αν έχει μείνει σταθερή, θα κερδίσει το 3% που λέγαμε. Αν έχει μειωθεί, θα στήσει πανηγύρι.

Σε ένα σύστημα που θα λειτουργούσε με διαφάνεια, καμμιά τράπεζα δεν θα έπαιρνε το ρίσκο να αγοράσει ομόλογα με 4% έναντι χρυσού, με τον φόβο ότι η τιμή του χρυσού θα μπορούσε να εκτιναχθεί μέχρι την λήξη των ομολόγων. Θα πάθαινε, δηλαδή, ακριβώς ό,τι έπαθαν οι λήπτες στεγαστικών δανείων σε ελβετικό φράγκο, οι οποίοι πίστευαν πως θα βγουν ωφελημένοι από το χαμηλό επιτόκιο αλλά καταστράφηκαν από την μεταβολή στην ισοτιμία τού νομίσματος. Συνεπώς, για να μπορεί η κάθε κυβέρνηση να εκδίδει φτηνά ομόλογα και για να μπορεί η οικονομία να λειτουργεί ομαλά, σε ένα περιβάλλον ελεγχόμενου πληθωρισμού, πρέπει να ελέγχεται η τιμή του χρυσού.

Είδαμε πιο πάνω πως η διοχέτευση χρυσού στην αγορά από την Fed μέσω Goldman Sachs βόηθησε να πέσει ή να μείνει χαμηλά η τιμή τού μετάλλου. Το ίδιο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με την εικονική αλληλοπροσφορά χρυσού μεταξύ κεντρικών τραπεζών (π.χ. βγάζει η Α κεντρική τράπεζα έναν τόννο για πούλημα και τον αγοράζει η Β κεντρική τράπεζα, η οποία αμέσως μετά τον ξαναβγάζει για πούλημα και τον αγοράζει η Α) ή με εικονική αγορά συναλλάγματος με χρυσό (η Α κεντρική τράπεζα πουλάει στην Β χρυσό έναντι στερλινών και κατόπιν η Β πουλάει στην Α χρυσό έναντι δολλαρίων). Πρόκειται τα γνωστά ως Gold Swaps, δηλαδή για όμορφα παιχνιδάκια τα οποία σε πλήρη ανάπτυξη (φανταστείτε να παίρνουν μέρος σ' αυτά όχι δύο αλλά είκοσι παίκτες) αφ' ενός μεν θολώνουν τα νερά καθιστώντας άκρως δυσχερή έως αδύνατο τον έλεγχο των πραγματικών αποθεμάτων αφ' ετέρου δε επηρεάζουν όχι μόνο την τιμή τού χρυσού αλλά και τις τιμές των συναλλαγμάτων.

Φυσικά, όλα αυτά τα παιχνίδια δεν θα εύρισκαν πρόσφορο γήπεδο αν δεν είχε επικρατήσει το λογιστικό χρήμα, αν δεν είχε καταργηθεί ο κανόνας του χρυσού, αν δεν είχαν απεμποληθεί οι αρχές τού Μπρέττον-Γουντς, αν όλες αυτές οι συναλλαγές γίνονταν με καθεστώς διαφάνειας και, κυρίως, αν οι κεντρικές τράπεζες δεν είχαν συγκεντρώσει στα θησαυροφυλάκιά τους το ένα τρίτο των παγκόσμιων αποθεμάτων χρυσού.

Πιστοποιητικό μέλους της London Bullion Market Association

Λογάριαζα πως το σημερινό κείμενο θα ήταν αυτοτελές. Κατά μία έννοια, είναι. Επειδή, όμως, είμαι γνωστός κουτσομπόλης, λέω αύριο να προσθέσω δυο-τρεις πιπεράτες ιστορίες με κοινό γνώρισμά τους τα παιχνίδια με τον χρυσό. Αν σήμερα σας κούρασα, υπόσχομαι πως αύριο θα σας κάνω να γελάσετε... ή να κλάψετε... ή να μουτζώσετε... ή να βρίσετε... θα δούμε. Στο μεταξύ, κρατήστε κατά νου εκείνη την εταιρεία εξόρυξης που αναφέραμε στην αρχή, την Barrick Gold Corporation...

Α! Μη ξεχάσω το κερασάκι! Φαίνεται πως εκτός από το λογιστικό χρήμα, οι Bullion Banks έχουν εφεύρει και τον λογιστικό χρυσό. Οι τράπεζες που συμμετέχουν στο LBM έχουν απόθεμα εκατό τόννους χρυσού όλες μαζί. Όμως, σύμφωνα με το bullionstar.com, η ποσότητα του αδιάθετου χρυσού που εμπορεύεται ετησίως, ανέρχεται σε ενάμισυ εκατομμύριο τόννους. Ήτοι, η ποσότητα που διακινείται είναι δεκαπέντε χιλιάδες φορές μεγαλύτερη από εκείνη που υπάρχει πραγματικά. Αυτά για σήμερα.