Fraport: η αποικιοκρατική σύμβαση (1)

Τις προάλλες, ο Der Spiegel αποκάλυψε ότι η γερμανική εταιρεια Fraport, στην οποία έχουμε παραχωρήσει 14 περιφερειακά αεροδρόμια για τριάντα χρόνια, δικεδικεί από το ελληνικό δημόσιο αποζημίωση 70 εκατ. ευρώ επειδή διαπίστωσε ότι στα παραχωρημένα αεροδρόμια υπάρχουν μεγάλες φθορές. Μεταξύ άλλων, η Fraport σημειώνει ότι κατέγραψε 12.200 καμμένες λάμπες, 1.287 χαλασμένους πυροσβεστήρες, 81 ελαττωματικά κλιματιστικά, εκατοντάδες σπασμένες πόρτες κλπ.

Όλα αυτά ακούγονται παράδοξα στ' αφτιά οποιουδήποτε λογικού ανθρώπου. Υποτίθεται ότι εμείς βγάλαμε τα αεροδρόμια στο σφυρί, εμφανίστηκαν κάποιοι επίδοξοι αγοραστές, εξέτασαν το πωλούμενο εμπόρευμα, το αποτίμησαν, έκαναν τις προσφορές τους και, εν τέλει, το πήρε εκείνος που έδωσε τα περισσότερα. Έτσι γίνονται οι αγοραπωλησίες σε όλον τον κόσμο: ο αγοραστής εξετάζει το πωλούμενο αντικείμενο πριν συμφωνήσει να το αγοράσει. Δεν δίνει πρώτα 1,2 δισ. και μετά διεκδικεί αποζημιώσεις 70 εκατομμυρίων, δηλαδή σχεδόν μιάμιση φορά τα λεφτά που πήραμε από την πώληση των σιδηροδρόμων!

Ηρεμήστε. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια κοινή αγοραπωλησία, άρα δεν έχει χώρο η κοινή λογική. Εδώ μιλάμε για... μεταρρυθμίσεις. Οι άνθρωποι της Fraport δεν είναι ηλίθιοι. Δεν εξέτασαν το πωλούμενο αντικείμενο διότι δεν είχαν λόγο να το κάνουν! Υπέγραψαν με το ελληνικό δημόσιο μια σύμβαση 997 σελίδων (μαζί με τα παραρτήματα), βάσει της οποίας... Αλλά καλύτερα να δούμε αυτή την περίφημη σύμβαση βήμα-βήμα, ώστε να καταλάβουμε απολύτως για ποιο πράγμα μιλάμε.

Κατ' αρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι ναι μεν η κυβέρνηση ΣυΡιζΑ υπέγραψε την τελική παραχώρηση των δεκατεσσάρων αεροδρομίων, πλην όμως το ξεπούλημα είχε δρομολογηθεί από το 2011 και οι λεπτομέρειές του είχαν επεξεργαστεί από όλες τις κυβερνήσεις της μνημονιακής περιόδου. Βεβαίως, δεν απαλλάσσουμε την αριστερή μας κυβέρνηση από το άγος τού ξεπουλήματος αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αποδεχόμαστε την εμφάνιση τόσο της Νέας Δημοκρατίας όσο και του ΠαΣοΚ σε ρόλο τιμητών και υπερασπιστών τού δημοσίου συμφέροντος.

Ας δούμε, λοιπόν, βήμα-βήμα την περίφημη αυτή σύμβαση, την οποία μπορεί ο αναγνώστης να διαβάσει με τα ίδια του τα μάτια καθώς είναι δημοσιευμένη στο Scribd. Μέχρι να τελειώσουμε, είμαι σίγουρος ότι θα γίνει κατανοητό γιατί χρησιμοποιώ τον όρο "ξεπούλημα" σε τέτοιες συμβάσεις.

Αθήνα, 14/12/2015: Δημήτρης Κοπελούζος (πρόεδρος της οφσόρ Copelouzos Group), Στέργιος Πιτσιόρλας
(πρόεδρος ΤΑΙΠΕΔ), Αλεξάντερ Τσίνελ και Μάρτιν Γκλοκ (αντιπρόεδροι της Φράπορτ) υπογράφουν.

(Α) "Κατά την ημερομηνία έναρξης του κυρωτικού νόμου, ο παραχωρησιούχος (σ.σ.: Fraport) θα απαλλαγεί από κάθε υποχρέωση που απορρέει από οποιονδήποτε νόμο για την καταβολή τελών ή φόρων σε οποιαδήποτε δημοτική ή τοπική αρχή για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας που αποτελούν το αντικείμενο των εν λόγω τελών ή φόρων (...) συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των υπηρεσιών φωτισμού, ασφαλείας, καθαρισμού, αποκομιδής απορριμάτων και αποχέτευσης (...)" [σελ. 92 § 5.2.1, εδάφιο ιβ].

Σε απλά ελληνικά: οι δήμοι θα φροντίζουν να υπάρχει επαρκής φωτισμός από και προς το κάθε αεροδρόμιο, θα μαζεύουν τα σκουπίδια του, θα διατηρούν σε καλή κατάσταση τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσής του κλπ αλλά δεν θα μπορούν να χρεώσουν ούτε δεκάρα την Fraport για αυτές τις υπηρεσίες που θα της παρέχουν. Με άλλα λόγια: η τοπική κοινωνία όχι απλώς δεν θα έχει κανένα έσοδο από το διπλανό της αεροδρόμιο αλλά θα επιβαρύνεται και με το κόστος των υπηρεσιών κοινής ωφελείας που είναι υποχρεωμένη να του παρέχει.


(Β) "Ο παραχωρησιούχος θα είναι ελεύθερος να ορίσει οποιαδήποτε Μη Αεροναυτικά Τέλη και Μη Ρυθμιζόμενα Αεροναυτικά Τέλη. Το Δημόσιο και ο Παραχωρητής (σ.σ.: ΤΑΙΠΕΔ) θα διασφαλίζουν ώστε κανένας Κρατικός Χρήστης, Κρατική Αρχή ή Αρμόδια Αρχή να μη παρεμβαίνει στην δυνατότητα του παραχωρησιούχου να ορίσει τυχόν Αεροναυτικά Τέλη η Μη Αεροναυτικά Τέλη..." [σελ. 206 § 28.5].

Ενδιαφέρον! Μέχρι τώρα, τα αεροδρόμια επέβαλαν τέλη υπέρπτησης, προσγείωσης και στάθμευσης, συν το περίφημο "σπατόσημο". Εννοείται ότι οι αεροπορικές εταιρείες ενσωμάτωναν όλα αυτά τα τέλη στα τιμολόγιά τους, μετακυλίοντάς τα στον καταναλωτή. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η Fraport είναι πλέον ελεύθερη να επιβάλει όποιο καινούργιο τέλος επιθυμεί, χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε δυνατότητα παρέμβασης από οποιαδήποτε κρατική ή αρμόδια αρχή. Στην σελίδα 58 της σύμβασης αναφέρονται μερικά τέτοια καινούργια τέλη, όπως τέλη ασφαλείας, τέλη επιβατών και τέλη φωτισμού.

Εδώ αξίζει τον κόπο να κάνουμε μια μικρή παρατήρηση. Η σύμβαση προβλέπει την επιβολή π.χ. τελών φωτισμού και όχι την μετακύλιση του κόστους φωτισμού στους καταναλωτές. Κατ' επέκταση, η Fraport έχει δικαίωμα να εισπράττει ως τέλη φωτισμού ποσά μεγαλύτερα του πραγματικού σχετικού κόστους της. Το ίδιο μπορεί να κάνει και με το κόστος ασφαλείας των αεροδρομίων ή με ό,τι άλλο θέλει. Για παράδειγμα, σήμερα η Fraport χρεώνει κάθε επιβάτη με 1,5 ευρώ για τον έλεγχο που κάνουν οι σεκιουριτάδες στις χειραποσκευές του, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε σεκιουριτάς βγάζει το μεροκάματό του ελέγχοντας 25 ή -το πολύ- 30 επιβάτες. Μαντέψτε πόσους επιβάτες ελέγχει κάθε σεκιουριτάς στην βάρδια του...


(Γ) "Προς αποφυγή αμφιβολιών, ο παραχωρησιούχος (...), ως μη δικαιούχος εμπράγματου δικαιώματος στις περιοχές παραχώρησης, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του νόμου 4223/2013, όπως ισχύει, ή οποιουδήποτε άλλου νόμου με παρόμοιο αποτέλεσμα και δεν υποχρεούται φόρων ή δασμών ακίνητης περιουσίας (ειδικών ή συγκεντρωτικών) αναφορικά με οποιοδήποτε περιφερειακό αεροδρόμιο" [σελ. 279-280, § 43.1.9].

Και για όποιον δεν κατάλαβε, η Fraport απαλλάσεται από τον ΕνΦΙΑ αλλά και από οποιονδήποτε άλλο φόρο επιβάλλεται ή πρόκειται να επιβληθεί στην ακίνητη περιουσία. Η αιτιολόγηση απλή: η Fraport δεν έχει κανένα εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο.

Αμέσως μετά την υπογραφή της σύμβασης. Δημήτρης και Χρήστος Κοπελούζος (άκρη δεξιά) γελούν και οι γερμανοί
χαμογελούν αλλά ο πρόεδρος του ΤΑΙΠΕΔ παραμένει σκυθρωπός (πίσω του ο αντιπρόεδρος Αντώνης Λεούσης).

Εδώ πρέπει να ανοίξουμε μια μεγάλη παρένθεση. Πρώτα-πρώτα, ας ρίξουμε μια ματιά στον Ν.4223/2013, στο πρώτο άρθρο του οποίου ορίζεται το αντικείμενο του ΕνΦΙΑ, δηλαδή το πού επιβάλλεται αυτός ο φόρος. Εκεί διαβάζουμε ότι "εξαιρετικά, επιβάλλεται και στο δικαίωμα νομής ή οιονεί νομής". Το ερώτημα είναι αν η Fraport έχει δικαιώματα νομής στα 14 αεροδρόμια ή όχι. Να το ψάξουμε λίγο;
- (Ι) Σύμφωνα με την 1798/2009 απόφαση του Αρείου Πάγου, "ως πράξεις νομής, όταν πρόκειται για ακίνητο, θεωρούνται, μεταξύ άλλων, η επίσκεψη, η επίβλεψη και εποπτεία τούτου και των ορίων του από τυχόν καταπατήσεις, ο καθαρισμός αυτού ως και οι καταμετρήσεις και η σύνταξη διαγραμμάτων".
- (ΙΙ) Σύμφωνα με την 3016/2010 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, "για την απόκτηση της νομής επί πράγματος απαιτείται αφενός μεν βούληση του αποκτώντος να εξουσιάζει το πράγμα ως κύριος αφετέρου δε φυσική εξουσία στο πράγμα. Η ταυτόχρονη κατά κανόνα συνύπαρξη των στοιχείων αυτών, είναι δημιουργική του μη εμπραγμάτου δικαιώματος της νομής. Η διάνοια κυρίου συνίσταται στην πρόθεση του κατέχοντος να κατέχει και εξουσιάζει το πράγμα κατά τρόπο διαρκή, απεριόριστο και αποκλειστικά. Εκδηλώνεται δε με πράξεις επί του πράγματος που αρμόζουν στον κύριο αυτού".
- (ΙΙΙ) Από την συνδυασμένη ερμηνεία των διατάξεων περί νομής του Αστικού Κώδικα (άρθρα 974 κ.ε.), ως οιονεί νομή νοείται η μερική εξουσίαση ενός πράγματος, η οποία εκτείνεται σε μερικές μόνο χρησιμότητές του, ασκείται δε από τον δικαιούχο με τον τρόπο που θα την ασκούσε αν είχε πλήρες εμπράγματο δικαίωμα.
- (ΙV) Σύμφωνα με την παράγραφο 4.1 της σύμβασης (σελ. 68), παραχωρούνται στην Fraport: (α) το αποκλειστικό δικαίωμα επιβολής και είσπραξης αερολιμενικών τελών, (β) το δικαίωμα εμπορικής εκμετάλλευσης των υπηρεσιών αεροδρομίου και (γ) κάθε άλλη δραστηριότητα που θα αποσκοπεί στην αύξηση των εσόδων από τα αεροδρόμια, αρκεί να ενημερώνεται γι' αυτές το ελληνικό δημόσιο.

Καταλήξατε σε συμπέρασμα; Είναι η Fraport νομέας ή οιονεί νομέας και, επομένως, υπόκειται σε ΕνΦΙΑ ή όχι; Επιτρέψτε μου, να μη διατυπώσω προσωπική άποψη. Οικονομικά σπούδασα και δεν θέλω να παραστήσω τον νομικό ή, έστω, κάποιον εξυπνότερο από εκείνους που δούλεψαν την εν λόγω σύμβαση σε όλες τις νομικές λεπτομέρειές της. Θα ήθελα, όμως, να ακούσω την άποψη κάποιου νομικού.

Κλείνουμε αυτή την τεράστια παρένθεση και παίρνουμε ανάσα. Θα συνεχίσουμε αύριο.