Ένας βρόμικος πόλεμος - 2. Ο Χο Τσι Μινχ και η ανεξαρτησία του Βιετνάμ

Καθώς μπαίνει το 1940, η Ινδοκίνα δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από τα σχέδια των ιαπώνων, οι οποίοι ονειρεύονται την κυριαρχία τους στον Ειρηνικό και σε ολόκληρη την ανατολική Ασία. Η Ιαπωνία προσπαθεί από το 1937 να καταβάλει την Κίνα, αποσπώντας της κομμάτια-κομμάτια, στα οποία εγκαθιδρύει καθεστώτα τύπου Μαντσουκουό. Σκοπός της δεν είναι να προσαρτήσει κινεζικά εδάφη (πλην της Ταϊβάν, την οποία έχει προσαρτήσει από το 1895) ούτε να διαμελίσει την Κίνα. Εκείνο που θέλει είναι μια ενιαία Κίνα στα πλαίσια μιας περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης με την Ιαπωνία να ηγεμονεύει.

Στην Κίνα, όμως, το καθεστώς των εθνικιστών τού Κουόμιτανγκ, υπό την ηγεσία τού Τσανγκ Κάι-Σεκ, επιμένει να αντιστέκεται. Μαζί του και οι κομμουνιστές τού Μάο Τσε-Τουνγκ, που άφησαν στην άκρη τον αγώνα τους κατά των εθνικιστών και συνέπηξαν μαζί τους το Ενιαίο Μέτωπο Κίνας, για να αντιμετωπίσουν από κοινού τους εισβολείς. Τον Σεπτέμβριο του 1939 οι ιάπωνες εξαπολύουν ισχυρή επίθεση κατά των καθεστωτικών δυνάμεων, με σκοπό να εκκαθαρίσουν και να καταλάβουν την επαρχία Γιουνάν, στα νότια της χώρας. Δυστυχώς γι' αυτούς, το Ενιαίο Μέτωπο καταφέρνει όχι μόνο να αποκρούσει την επίθεση αλλά να περάσει και στην αντεπίθεση περί τα τέλη τού 1939.

Παρίσι, 1920: Ο 30χρονος Νγκουγιέν Κουόκ στην ιδρυτική συνέλευση του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας.

Οι ιάπωνες βλέπουν ότι ούτε οι χερσαίες επιθέσεις τους έχουν αποτέλεσμα ούτε οι συχνοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί των κινεζικών πόλεων κάμπτουν το ηθικό των αμυνόμενων. Έτσι, στα μέσα του 1940 αποφασίζουν να ρίξουν το βάρος στον αποκλεισμό των κινέζων. Ξέρουν ότι είναι δύσκολο να αποκλείσουν την διακίνηση τροφίμων και άλλων καταναλωτικών αγαθών, αφού τα εξαιρετικά εκτεταμένα σύνορα ευνοούν το λαθρεμπόριο. Μπορούν, όμως, να αποκλείσουν τις προσβάσεις ττων κινέζων σε πολεμοφόδια και άλλες στρατηγικές ύλες από τον υπόλοιπο κόσμο, αρκεί να ελέγξουν τις σιδηροδρομικές επικοινωνίες με την Ινδοκίνα και τον δρόμο της Βιρμανίας.

Έτσι, τον Ιούλιο του 1940, η Ιαπωνία βάζει μπρος ένα πρόγραμμα επέκτασης του ελέγχου της σε όλη τη νοτιοανατολική Ασία. Ο σκοπός αυτού του αποκλεισμού είναι διττός: από την μια σφίγγει τον αποκλεισμό τής Κίνας κι από την άλλη δίνει πρόσβαση στην Ιαπωνία στις στρατηγικές ύλες τής περιοχής (π.χ. στο πετρέλαιο της Ινδονησίας). Εκείνος ο Ιούλιος του 1940 σήμανε την αρχή τού τέλους για τους γάλλους στην Ινδοκίνα. Οι ιάπωνες άρχισαν να καταλαμβάνουν πρώτα το ένα λιμάνι μετά το άλλο, μετά τα στρατηγικά σημεία τής ενδοχώρας και κατόπιν ολόκληρη την περιοχή. Η Γαλλία, με τα τόσα προβλήματα που αντιμετώπιζε στην Ευρώπη, ήταν αδύνατον να προβάλει σοβαρή αντίσταση. Μέχρι τον Σεπτέμβριο, θα έφευγε από την Ινδοκίνα και ο τελευταίος γάλλος στρατιώτης.


Εκείνη την περίοδο κάνει την είσοδό του στην Ιστορία ο -πενηντάχρονος πλέον- Νγκουγιέν Άι Κουόκ, επονομαζόμενος και Τατ Ταν, που θα πει "ολοκληρωμένος". Ο πατέρας τού Κουόκ ήταν αυτοκρατορικός διοικητής σε μια βιετναμέζικη επαρχία αλλά τον ξήλωσαν οι γάλλοι, επειδή τα παιδιά του είχαν επιδοθεί σε αντιγαλλικές δραστηριότητες στο σχολείο. Όταν ο Κουόκ τελείωσε το σχολείο, έφυγε για την Μασσαλία, όπου έκανε διάφορες δουλειές τού ποδαριού αλλά ταυτόχρονα μελετούσε και εμβάθαινε στον πολιτισμό και την πολιτική τού δυτικού κόσμου. Το 1912 έφυγε για Νέα Υόρκη και Βοστώνη, όπου έκανε ακριβώς τα ίδια πράγματα. Αργότερα πήγε στην Αγγλία, όπου συνέχισε να δουλεύει ως σερβιτόρος και να διαβάζει. Ξαναγύρισε στην Γαλλία το 1919 και το 1923 έφυγε για Μόσχα, όπου έπιασε δουλειά στην Κομιντέρν και άρχισε να σπουδάζει στο πανεπιστήμιο.

Ανήσυχο μυαλό, ο Κουόκ άφησε το 1924 την Μόσχα και πήγε στην Κίνα για να βοηθήσει το κομμουνιστικό κίνημα. Με την άνοδο του Τσανγκ Κάι-Σεκ στην εξουσία, το 1927, ο Κουόκ έφυγε πάλι για την Μόσχα. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς ξαναπήγε στο Παρίσι... μετά στις Βρυξέλλες... μετά στο Βερολίνο... στην Ελβετία... στην Ιταλία... στην Ταϊλάνδη... στην Ινδία... στην Σαγκάη... στο Χονγκ-Κονγκ. Εκεί, το 1931, έβαλε μπρος τις διαδικασίες με άλλους βιετναμέζους κομμουνιστές για την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Βιετνάμ (το οποίο μετονομάζεται σχεδόν αμέσως σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδοκίνας) αλλά συνελήφθη από τους άγγλους και κατέληξε στην φυλακή. Μετά την αποφυλάκισή του, τον Ιανουάριο του 1933, ο Κουόκ επέστρεψε στην Μόσχα, όπου σπούδασε και δίδαξε στο Ινστιτούτο Λένιν μέχρι το 1938. Τότε αποφάσισε να επιστρέψει στην Κίνα, για να αγωνιστεί στο πλευρό των κομμουνιστών. Εκεί υιοθέτησε τον ψευδώνυμο με το οποίο πέρασε στην Ιστορία: Χο Τσι Μινχ. Ο φωτισμένος.

Ο Χο Τσι Μινχ αντιλαμβάνεται πολύ νωρίς ότι οι ιάπωνες θα χάσουν τον πόλεμο και θα αφήσουν τα εδάφη που έχουν καταλάβει. Αντιλαμβάνεται, επίσης, ότι χωρίς την γαλλική συνδετική ουσία, η Ινδοκίνα θα διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη, με αποτέλεσμα να επανασυσταθούν τα παλιά κράτη. Το κυριώτερο που αντιλαμβάνεται, όμως, είναι ότι όλα αυτά θα δημιουργήσουν ένα αναπόφευκτο κενό εξουσίας. Έτσι, αποφασίζει να οργανώσει το κομμουνιστικό κίνημα στο Βιετνάμ, ώστε να βρεθεί έτοιμο όταν παρουσιαστεί αυτό το κενό εξουσίας.

Ο Χο Τσι Μινχ κινείται γρήγορα και αποφασιστικά. Το 1939 αναδιοργανώνει εκ βάθρων το Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδοκίνας, συσπειρώνοντας μία προς μία όλες τις παράνομες κομμουνιστικές οργανώσεις τής περιοχής. Δυο χρόνια αργότερα, αυτό το κόμμα γίνεται η ψυχή ενός λαϊκού μετώπου που έχει ως σκοπό του την αντίσταση στην ιαπωνική κατοχή, το περίφημο Βιέτ-Μινχ. Η ανταπόκριση που βρήκε το Βιέτ-Μινχ στις μεγάλες λαϊκές μάζες ήταν τέτοια ώστε μέχρι το 1945 είχε καταστεί μια μεγάλη εθνική δύναμη και ένας ιδιαίτερα υπολογίσιμος αντίπαλος για τους ιάπωνες.

Η άσχημη εξέλιξη του πολέμου και ο ασίγαστος ανταρτοπόλεμος του Βιέτ-Μινχ υποχρέωσαν τους Ιάπωνες να αποχωρήσουν από την Ινδοκίνα τον Σεπτέμβριο του 1945. Όπως σωστά είχε προβλέψει ο Χο Τσι Μινχ, η Ινδοκίνα διαλύθηκε αμέσως. Ο αυτοκράτορας Μπάο Ντάι επιχείρησε να επανέλθει στον θρόνο του, αλλά δεν ήταν δυνατόν να τα καταφέρει απέναντι στο πανίσχυρο Βιέτ-Μινχ, ειδικά τώρα που δεν είχε πίσω του την στήριξη των γάλλων. Μοιραία, η ιστορία θα άλλαζε ρότα. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1945, οι Βιέτ-Μινχ μπήκαν στο Ανόι, συγκρότησαν κυβέρνηση και κήρυξαν την εθνική ανεξαρτησία τής χώρας τους, η οποία πήρε το όνομα Βιετναμέζικη Λαϊκή Δημοκρατία.

Ανόι, 2/9/1945: Ο Χο Τσι Μινχ διαβάζει την διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Βιετνάμ.

Από την μεριά τους οι γάλλοι, αντιλαμβανόμενοι την αδυναμία τους προ αυτών των εξελίξεων, καταφεύγουν στην διπλωματία. Ενώ το 1946 πλησιάζει στο τέλος του, η "σοσιαλιστική" κυβέρνηση τού Λεό Μπλουμ δηλώνει ότι θα αναγνωρίσει το νεοσύστατο κράτος, υπό τον όρο η Βιετναμέζικη Λαϊκή Δημοκρατία να γίνει μέλος τής Γαλλικής Ένωσης, δηλαδή τής συμπολιτείας στην οποία ανήκαν όλες οι γαλλικές αποικίες.

Ο Χο Τσι Μινχ καταλάβαινε ότι οι γάλλοι έστηναν παγίδα. Από τη μια υπήρχε ένα απλό ερώτημα: πώς στα κομμάτια θα μπορούσε να σταθεί μια λαϊκή δημοκρατία κάτω από την αποικιακή ομπρέλλα μιας ιμπεριαλιστικής δύναμης; Από την άλλη, όμως, η άρνησή του θα οδηγούσε την διαπραγμάτευση σε κατάρρευση για την οποία θα εθεωρείτο αυτός υπεύθυνος. Έτσι, συνέλαβε την δαιμόνια ιδέα να παγιδεύσει τους γάλλους στην δική τους παγίδα: έκανε κατ' αρχήν δεκτή την απαίτηση του Μπλουμ και πήγε μέχρι το Παρίσι για να συζητήσει τις λεπτομέρειες.

Η γαλλική διπλωματία αιφνιδιάστηκε. Για αλλού το πήγαινε και αλλού της βγήκε. Αν το Βιετνάμ έμπαινε στην Γαλλική Ένωση, η Γαλλία θα βρισκόταν στην παράξενη θέση να προστατεύει μια λαϊκή δημοκρατία! Έπρεπε, λοιπόν, να βρει έναν τρόπο να τορπιλλίσει την υπόθεση. Και τον βρήκε: θα αναγνώριζε το νεοσύστατο κράτος αλλά χωρίς την Κοχινκίνα, η οποία θα έπρεπε να μείνει ανεξάρτητη. Είναι λογικό ότι κανένας ηγέτης κράτους δεν θα μπορούσε να κάνει δεκτή μια τέτοια απαίτηση χωρίς να θεωρηθεί προδότης τής πατρίδας του. Φυσικά, ο Χο Τσι Μινχ δεν απετέλεσε εξαίρεση και αποχώρησε από την διαπραγμάτευση.

Οι γάλλοι -υποτίθεται πως- θύμωσαν. Τώρα τον λόγο θα τον έπαιρναν τα όπλα. Λίγο πριν ανατείλει το 1947, ο πόλεμος της Ινδοκίνας ξέσπασε...