Η Φινλανδία αποβιβάζεται (;)

Στην αρχή φοβηθήκαμε ότι με το Grexit θα γινόμασταν οι πρώτοι που θα εγκατέλειπαν το όχημα τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ύστερα ήρθε το Brexit και είπαμε ότι έκαναν οι βρεττανοί την αρχή αλλά, απ' όσο φαίνεται, η έξοδός τους μπορεί να χρειαστεί και μια δεκαετία για να ολοκληρωθεί. Πριν λίγο καιρό ήρθε το ιταλικό δημοψήφισμα, το οποίο, σε συνδυασμό με τα χάλια της Monte dei Paschi και άλλων ιταλικών τραπεζών, άνοιξε την κουβέντα για το αν θα είναι οι γείτονές μας οι πρώτοι που θα φύγουν ολοκληρωτικά. Ίσως Ελλάδα, Βρεττανία και Ιταλία παραμένουν φαβορί στην κούρσα αλλά προσωπικά θα προτιμούσα να ποντάρω σε ένα αουτσάιντερ, το οποίο νομίζω ότι θα κάνει την μεγάλη έκπληξη: την Φινλανδία!

Ακούγεται περίεργο αλλά είναι γεγονός ότι, κάτω από την καλογυαλισμένη της επιφάνεια, η χώρα των χιλίων λιμνών αντιμετωπίζει σοβαρώτατα προβλήματα. Για παράδειγμα, μπορεί το δημόσιο χρέος της να βρίσκεται μέσα στο όριο του 60% επί του ΑΕΠ που προβλέπουν οι ευρωενωσιακές συνθήκες αλλά έχει εκτιναχθεί στο 59,3% από 33,9% που ήταν το 2008. Ομοίως, η ανεργία της δείχνει να είναι ελεγχόμενη αλλά στα τέλη του 2016 δείχνει να ξεπερνάει το 12% από 9,2% το 2014. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι το μέλλον προμηνύεται ακόμη πιο σκοτεινό διότι η βιομηχανική παραγωγή όχι απλώς καταγράφει συνολική μείωση 20% κατά την τελευταία δεκαετία αλλ' επί πλέον ο ρυθμός αυτής της μείωσης είναι αυξανόμενος. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό το τι σημαίνει μείωση βιομηχανικής παραγωγής κατά 20%, να σημειώσουμε ότι, κατά την ίδια περίοδο, η μείωση αυτή στην Ελλάδα των χιλίων προβλημάτων είναι 24% και στην πολύπαθη Ισπανία 25%.

[Επεξεργασία διαγράμματος: Cogito ergo sum]

Η Φινλανδία πάντοτε στήριζε την οικονομία της στους εξ ανατολών γείτονές της. Παρά την ιστορικά δεδομένη αντιπαλότητα με την τσαρική Ρωσσία και την κατοπινή Σοβιετική Ένωση, οι φινλανδοί είχαν ανέκαθεν οικονομικές δοσοληψίες με τους ρώσσους. Δεν είναι τυχαίο ότι η Φινλανδία αποτελεί την πρώτη επιλογή των ρώσσων τουριστών ενώ πολλοί ρώσσοι επενδύουν σε ακίνητα τόσο στο Ελσίνκι όσο και στα φινλανδικά τουριστικά θέρετρα. Όσον αφορά δε τις εμπορικές συναλλαγές, από την μια οι φινλανδικές επιχειρήσεις έχουν δημιουργήσει πληθώρα εγκαταστάσεων στην Ρωσσία κι από την άλλη η Φινλανδία -η οποία δεν έχει υδροηλεκτρικά εργοστάσια- εισάγει από την Ρωσσία σχεδόν το ένα πέμπτο τής ενέργειας που χρειάζεται. Όλα αυτά καθιστούν απόλυτα σαφές σε όλες του τις διαστάσεις το πρόβλημα που δημιουργεί στην χώρα το εμπάργκο κατά της Ρωσσίας.

Πάμε παρακάτω. Οι παχιές αγελάδες τής φινλανδικής οικονομίας τρέφονταν επί σειρά ετών σε δυο πλούσια λιβάδια: της Nokia (*) και της χαρτοβιομηχανίας. Σήμερα, που η μεν Nokia πνέει τα λοίσθια και περιμένει ενέσεις ζωής από την Microsoft, η δε κατανάλωση χαρτιού έχει μειωθεί κατακόρυφα σε όλον τον κόσμο, η Φινλανδία προσπαθεί να στηριχτεί στις εξαγωγές ξυλείας και τροφίμων, πλην όμως χωρίς αποτέλεσμα, αφού το ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών της βρίσκεται στο μείον τα πέντε τελευταία χρόνια.

Δυστυχώς για την κυβέρνηση του Γιούχα Σίπιλα, από το 1999 η χώρα έχει ενταχθεί στην ευρωζώνη, άρα δεν μπορεί να επαναλάβει το επιτυχημένο εγχείρημα του 1993. Τότε, η Φινλανδία αντιμετώπισε την κρίση στην οικονομία της με υποτίμηση του νομίσματός της έναντι του γερμανικού μάρκου κατά 30%. Τώρα, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι εσωτερική υποτίμηση (δημοσιονομικές περικοπές, μειώσεις μισθών κλπ), κάτι που ναι μεν κάνει αλλά δίχως επιτυχία. Το πρόβλημα με την εσωτερική υποτίμηση είναι ότι τα θετικά αποτελέσματά της (αν υπάρξουν) χρειάζονται πολύ χρόνο για να φανούν και η χώρα δεν φαίνεται να διαθέτει την πολυτέλεια της αναμονής.


Καλά όλα αυτά (τρόπος του λέγειν) αλλά, εφ' όσον τα ίδια συμβαίνουν και αλλού, γιατί είπα στην αρχή ότι εκτιμώ πως ίσως η Φινλανδία γίνει η πρώτη χώρα που θα αποβιβαστεί από το ευρωπαϊκό τραίνο; Για τρεις λόγους:

(α) Οι φινλανδοί δεν φαίνεται να προκρίνουν την λύση τής αναζήτησης βοήθειας από τους διάφορους μηχανισμούς τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεσμούς, τρόικες κλπ. Υπάρχει ήδη το προηγούμενο των χωρών-μελών που προσπάθησαν να σταματήσουν τον κατήφορό τους με διάφορα μνημόνια αλλά μένοντας στην ενωμένη Ευρώπη. Όλες απέτυχαν, επομένως δεν υπάρχει λόγος οι φινλανδοί να αναμένουν κάτι διαφορετικό στην περίπτωσή τους.

(β) Όσο κι αν η κατάσταση της φινλανδικής οικονομίας συνεχώς χειροτερεύει, ακόμη δεν έχει γίνει απελπιστική. Μπορεί το ΑΕΠ του 2015 να εμφάνισε μείωση κατά 15% ως προς το 2014 αλλά ακόμη παραμένει σε σχετικά καλά επίπεδα (μόλις 5,5% κάτω από το ΑΕΠ του 2007). Αν οι φινλανδοί θέλουν να κάνουν κάτι δραστικό, δεν πρέπει να χάσουν χρόνο. Όσο αντέχουν, μπορούν να επιστρέψουν σε δικό τους νόμισμα και να προσπαθήσουν να τονώσουν την οικονομία τους με μια γενναία υποτίμηση. Αν περιμένουν πρώτα να καταρρεύσουν τελείως, τα αποτελέσματα ενός τέτοιου εγχειρήματος θα είναι αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας.

(γ) Οι φινλανδικές τράπεζες παρουσιάζουν σχετικά καλή εικόνα, με συνέπεια η προσφυγή τους στον μηχανισμό ρευστότητας της ΕΚΤ να είναι λογική και ελεγχόμενη. Επομένως, οι κραδασμοί από μια ευρωέξοδο δεν θα ταρακουνήσουν συθέμελα το οικοδόμημα, όπως θα γινόταν π.χ. αν έφευγε η Ιταλία.

Το συγκρότημα-έδρα της Nokia (νυν Microsoft) στο Έσποo, κοντά στο Ελσίνκι. Το 2013, προκείμενου
να βρει ρευστό, η εταιρεία το πούλησε αντί 170 εκατ. ευρώ και στην συνέχεια το μίσθωσε (lease back).

Επίλογος. Με τα παραπάνω προσπάθησα να εξηγήσω γιατί πιστεύω πως η Φινλανδία βρίσκεται κοντά στην έξοδο από την ευρωζώνη και όχι να υποστηρίξω πως αυτή η έξοδος θα έλυνε τα προβλήματα του φινλανδικού λαού. Αυτά τα προβλήματα δεν λύνονται με απλή αντικατάσταση του ευρώ από το φινλανδικό μάρκο (δηλαδή των ευρωπαίων κεφαλαιοκρατών από ντόπιους), αφού και πάλι ο παραγόμενος πλούτος θα καταλήγει σε ξένες τσέπες και όχι στις τσέπες εκείνων που τον παράγουν.

---------------------------------------------
(*) Τις καλές εποχές η Nokia παρήγαγε μόνη της το 10% του φινλανδικού ΑΕΠ.