Κασσάνδρα

"Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα δεν είναι η εστία λογικών συζητήσεων που επηρεάζουν αποτελέσματα. Αλλά αν το αφήγημα "οι κανόνες είναι κανόνες" δεν αντικατασταθεί, θα οδηγήσει στην διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (...) Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο ότι έχουμε κολλήσει με την πιο ανεξάρτητη από τις κεντρικές τράπεζες (...) αλλά και ένα Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης το οποίο δρα ως μόνιμος ζουρλομανδύας. Εντός της ευρωζώνης τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. (...)"

Αυτά έγραφε στις 27 Δεκεμβρίου ο Ευκλείδης Τσακαλώτος στο opendemocracy.net, σε άρθρο του με τίτλο "Μια Ευρώπη με δυο αφηγήματα". Βεβαίως, δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε -σε γενικές γραμμές- με τις παραπάνω παρατηρήσεις τού υπουργού οικονομικών, αφού αυτό το ιστολόγιο έχει επισημάνει ήδη από το 2003(!) τα αδιέξοδα του Συμφώνου Σταθερότητας (όπως ίσχυε τότε, φυσικά) αλλά και την αναποτελεσματικότητα της κεντρικής τράπεζας . Στις 15 Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς, σε άρθρο με τίτλο "Σύμφωνο σαθρότητας", γράφαμε:

Ακόμα και συμβατικοί οικονομολόγοι με σαφή τοποθέτηση υπέρ του ευρώ (C.Wyplosz, A. Sapir κλπ) τονίζουν ότι το "Σύμφωνο Σταθερότητας" είναι σκέτη κόλαση και πρώτος στόχος πρέπει να είναι η ανάπτυξη και η συνοχή. Τι να το κάνουμε το "κολλαριστό" ευρώ όταν η ανεργία ψηλώνει, τα επίπεδα τιμών ξεπερνούν το ύψος των λαϊκών και μικρομεσαίων εισοδημάτων και το όνειρο των "χρυσών κουταλιών" έχει εκπέσει προ πολλού; Πώς μπορούν ο μεν Σρέντερ να ενισχύσει τις επενδύσεις ο δε Σιράκ να περικόψει τους φόρους όταν το "Σύμφωνο Σταθερότητας" επιβάλλει την άμεση μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος των χωρών τους; Ας απαντήσουν οι καρεκλοκένταυροι λογιστές. Να κοπούν οι επενδύσεις; Να μην τονωθεί η ζήτηση διά της περικοπής των φόρων; Μήπως η Ευρώπη πάσχει είτε από υπερθέρμανση της οικονομίας είτε από υπερεπένδυση και δεν το έχουμε καταλάβει;

Κι από την άλλη μεριά, η κεντρική τράπεζα εξακολουθεί να πουλάει "αξιοπιστία"! Λογικόν, όταν θέλει να πείσει πως είναι ανεξάρτητη κι ανεπηρέαστη κι όχι άθυρμα των εθνικών επιθυμιών. Άλλο, όμως, αυτό κι άλλο η ξεροκεφαλιά κι ο διαγκωνισμός για το βραβείο του πιο "ατσάλινου" διοικητή (το οποίο συνοδεύεται από τα εύσημα του καθυστερημένου κατεστημένου). Δεν λέω "όχι" στις αναγκαίες αναδιαρθρώσεις, στην κατάργηση άχρηστων υπηρεσιών ή στην περικοπή των σπαταλών. Μόνο που όλα τούτα γίνονται σε καιρούς ανάπτυξης, τότε που οι οικονομίες εμφανίζουν πλεονάσματα. Γιατί, σε αντίθετη περίπτωση, το πάπλωμα το πληρώνουν οι "μη έχοντες".

Ελπίζοντας ότι στην αυγή τού νέου χρόνου δεν θα λειτουργήσω ως Κασσάνδρα αλλ' αμφιβάλλοντας έντονα γι' αυτό (*), θα στοιχημάτιζα με άνεση ότι η προγραμματισμένη ανάπτυξη 2,5% για εφέτος και 3% για τα επόμενα χρόνια (ΕΚΤ) θα αποδειχτεί όνειρο λίαν απατηλό. Ίσως να φταίνε οι περιορισμένες γνώσεις μου περί τα οικονομικά αλλά αδυνατώ να καταλάβω πώς διάβολο θα στηριχτεί η οποιαδήποτε ανάπτυξη σε ένα περιβάλλον όπου μέσα στο 2017 επιβάλλονται νέοι φόροι τριών δισ., νέες επιβαρύνσεις στους αυτοαπασχολούμενους, νέα μέτρα εις βάρος των αγροτών και νέες περικοπές στις συντάξεις. Κι όλα αυτά θα συμβαίνουν παράλληλα με την περαιτέρω μείωση των δημοσίων δαπανών και με τον παραγωγικό ιστό ήδη διαλυμένο.

Την ίδια ώρα, σαν να βρίσκεται σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημ. Τζανακόπουλος βλέπει μέσα στην χρονιά "να κάνουμε δοκιμαστικές εξόδους στις αγορές και να προετοιμαστούμε για την τελική ανάκτηση της οικονομικής μας κυριαρχίας με το τέλος τού προγράμματος τον Αύγουστο του 2018". Αλήθεια, σε ποιο οικονομικό περιβάλλον σκέφτεται να κάνει "δοκιμαστικές εξόδους" η κυβέρνηση; Δεν βλέπει ότι σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου έχουν δυσεπίλυτα προβλήματα να αντιμετωπίσουν; Η Ιαπωνία βουλιάζει στον κινούμενο βάλτο τής νομισματικής χαλάρωσης, η Κίνα προσπαθεί να στηρίξει την ανάπτυξή της στον δανεισμό, η Ιταλία παλεύει να κρατήσει όρθιες τις τράπεζές της, η Γαλλία αγκομαχάει να διατηρήσει ανοιχτά τα εργοστάσιά της και οι ΗΠΑ βρίσκονται λίγο πριν το σκάσιμο της φούσκας των παγίων. Ακόμη και η Γερμανία έχει να αντιμετωπίσει τον τεράστιο βραχνά τής Ντώυτσε Μπανκ (και όχι μόνο). Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όχι απλώς είναι αδύνατον να βγει στις αγορές μια οικονομία σαν την ελληνική αλλά, ακόμη κι αν θελήσεις να υπογράψεις καινούργιο μνημόνιο, είναι θέμα για συζήτηση το ποια χώρα θα βρεθεί να σε δανείσει.

Κι ενώ οι μελανίες συσσωρεύονται και δεν φαίνεται αχτίδα φωτός ικανή να τους διαπεράσει, υπάρχουν και οι άμυαλοι ή ολιγόμυαλοι που βλέπουν ως διέξοδο την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού είτε μέσω ενός "οικουμενικού" συμπιλήματος είτε μέσω εκλογών. Γίνεται να αποδειχτεί αποτελεσματικό κάτι που επανειλημμένα αποδείχτηκε αναποτελεσματικώτατο το 2015, το 2012 και το 2011; Με άλλα λόγια, γίνεται, χρησιμοποιώντας τα ίδια υλικά, να πετύχει τώρα η γνωστή, αποτυχημένη συνταγή; Δεν χρειάζονται ικανότητες Κασσάνδρας για να δώσει κανείς την σωστή απάντηση.

Δεν υπάρχει λύση, λοιπόν; Σαφώς υπάρχει, αρκεί να κατανοηθεί το πρόβλημα και να προσδιοριστούν οι γενεσιουργές αιτίες του. Και το πρόβλημα έχει όνομα: καπιταλισμός. Όταν καταλάβουμε ότι το αποσαθρωμένο καπιταλιστικό οικοδόμημα δεν επισκευάζεται πλέον, άρα η αλλαγή διαχειριστού δεν ωφελεί σε τίποτε, θα συνειδητοποιήσουμε ότι η μόνη σωστή επιλογή είναι το γκρέμισμά του.

----------------------------------------------------
(*) Αντίθετα με τον τρόπο που χρησιμοποιούν το όνομά της οι αγράμματοι, η Κασσάνδρα ποτέ δεν διαψευδόταν. Πάντοτε προέβλεπε κακά και πάντοτε επαληθευόταν αλλά ο θεός Απόλλων την είχε καταραστεί να μη πιστεύει κανείς τις προβλέψεις της.