Λέγαμε χτες ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, η μέση ετήσια αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ είναι περίπου 2%. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι η χώρα μας βγαίνει οσονούπω από την ύφεση και μπαίνει σε ρυθμούς ανάπτυξης περί τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Ας υποθέσουμε, επίσης, ότι, την ώρα που η χώρα μπαίνει σε ρυθμούς ανάπτυξης, ένας 25χρονος βρίσκει κάπου δουλειά και μένει σ' αυτήν μέχρι τα 67 του, οπότε και βγαίνει στην σύνταξη.
Ο εργαζόμενος του παραδείγματός μας, λοιπόν, καταβάλλει ανελλιπώς τις ασφαλιστικές εισφορές του επί 42 χρόνια, ώστε να μπορέσει, ως συνταξιούχος, να ζήσει όχι απλώς αξιοπρεπώς αλλά χωρίς να είναι υποχρεωμένος να ρίξει το επίπεδο ποιότητας της ζωής του. Για να γίνει αυτό κατορθωτό, πρέπει ο ασφαλιστικός του φορέας να μεριμνήσει έτσι ώστε οι συνταξιοδοτικές εισφορές τού εν λόγω εργαζομένου να επενδυθούν με τρόπο που να αποδίδει ετησίως τουλάχιστον 2%, δηλαδή όση η αύξηση του ΑΕΠ. Σ' αυτά τα 42 χρόνια, με 100 ως έτος βάσης, το ΑΕΠ θα έχει φτάσει 225.
Εδώ έρχεται το δυσεπίλυτο -αν όχι ανεπίλυτο- πρόβλημα. Με τα επιτόκια να κατρακυλούν ακόμη και κάτω από το μηδέν και τις αποδόσεις των υγιών ομολόγων να τείνουν προς το μηδέν, πού να βρουν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί ασφαλείς επενδύσεις με αποδόσεις 2%+; Σήμερα, το δεκαετές ομόλογο της Γερμανίας έχει απόδοση 0,07% και το αντίστοιχο της "επικίνδυνης" Ιρλανδίας 0,75%. Προχτές, την Δευτέρα 6 Ιουνίου, η Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας ανακοίνωσε ότι η μέση απόδοση των γερμανικών ομολόγων έπεσε για πρώτη φορά στην ιστορία κάτω από το μηδέν (*). Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το να ψάχνεις ασφαλείς αποδόσεις 2%+ φαντάζει εξωπραγματικό.
Στις 10 Μαΐου, ο πρόεδρος της Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht (BaFin: η γερμανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς) Φέλιξ Χούφελντ, σε ομιλία του κατά την καθιερωμένη ετήσια συνέντευξη τύπου, επισήμανε τους κινδύνους που δημιουργούνται στους ασφαλιστικούς οργανισμούς από τα χαμηλά επιτόκια και δεν δίστασε να προειδοποιήσει ότι τα γερμανικά συνταξιοδοτικά ταμεία θα καταρρεύσουν αν συνεχιστούν οι μειώσεις των επιτοκίων (**). Αξίζει να σημειώσουμε ότι η BaFin υπέβαλε σε δοκιμασία (stress test) 126 γερμανικά συνταξιοδοτικά ταμεία, εκ των οποίων τα εννέα απέτυχαν. Δηλαδή, ένα στα δεκατέσσερα συνταξιοδοτικά ταμεία τής ισχυρότερης ευρωπαϊκής οικονομίας έχει ήδη σοβαρό πρόβλημα.
Λίγες μέρες νωρίτερα, η ίδια κραυγή αγωνίας ακούστηκε και από την Γαλλία. Σε άρθρο της με τίτλο "Συνταξιοδοτικά ταμεία: μεγαλύτερος κίνδυνος, ναι, αλλά", η Morning Star μεταφέρει τις εκτιμήσεις των διοικητών των συνταξιοδοτικών ταμείων: "Σε ένα περιβάλλον επιτοκίων κοντά στο μηδέν ή ακόμη και αρνητικά, τα συνταξιοδοτικά ταμεία θα αναγκαστούν να αναλάβουν μεγαλύτερο κίνδυνο στο εγγύς μέλλον, προκειμένου να διασφαλίσουν υψηλότερα περιθώρια κέρδους ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν δεσμεύσεις όλο και πιο απαιτητικές" (***). Όπως παρατηρεί ο δημοσιογράφος, οι διοικήσεις των κρατικών ταμείων είναι απρόθυμες να επενδύσουν τα αποθεματικά τους σε επιλογές υψηλού ρίσκου, σε αντίθεση με τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία.
Και τώρα, το κουκούτσι της υπόθεσης: ποιά στάση πρέπει να ακολουθηθεί ως προς τα επιτόκια; Σταματάμε την μείωσή τους, οδηγώντας στην χρεωκοπία όχι μόνο επιχειρήσεις αλλά και κράτη ολόκληρα ή συνεχίζουμε στην ίδια ρότα, σπρώχνοντας ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία στην καταστροφή; Όσοι βιάζονται να απαντήσουν "έλα, μωρέ, ποιός θα ασχοληθεί με τα ταμεία;", ας έχουν υπ' όψη τους μια μικρή λεπτομέρεια: υπολογίζεται ότι το 70% των κεφαλαίων που παγκοσμίως τοποθετούνται σε ομόλογα, ανήκει στα πάσης φύσεως (δημόσια και ιδιωτικά) ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία. Άρα, το πρόβλημα με το κουκούτσι που προαναφέραμε δεν είναι καθόλου μα καθόλου αμελητέο.
Η αλήθεια είναι ότι αυτό το πρόβλημα δεν αφήνει αδιάφορα τα μεγάλα κεφάλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία θεωρούν μεν επιβεβλημένο να συνεχιστεί η μείωση των επιτοκίων αλλά, ταυτόχρονα, ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν κάποια ασφαλή τοποθέτηση με ικανοποιητική απόδοση για τα αποθεματικά των ταμείων. Στην απόγνωσή τους, στράφηκαν για βοήθεια στην... Παλαιά Διαθήκη και φαίνεται πως κάτι βρήκαν εκεί. Λεπτομέρειες θα πούμε στο επόμενο σημείωμά μας.
-----------------------------------------------------------
(*) Οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων δημοσιεύονται καθημερινά από την Bundesbank στην διεύθυνση http://www.finanzen.net/zinsen/Umlaufrendite. Την Δευτέρα 8/6/2016, η μέση απόδοση των γερμανικών ομολόγων ήταν -0,02%. Σε απλά ελληνικά, αυτό σημαίνει ότι οι "αγορές" πληρώνουν τους γερμανούς για να τους δανείσουν!
(**) "BaFin President: low interest rates put strain on financial sector", 10/5/2016.
(***) Valerio Baselli, "Fonds de pension: plus de risque, oui, mai", 3/5/2016.
Ο εργαζόμενος του παραδείγματός μας, λοιπόν, καταβάλλει ανελλιπώς τις ασφαλιστικές εισφορές του επί 42 χρόνια, ώστε να μπορέσει, ως συνταξιούχος, να ζήσει όχι απλώς αξιοπρεπώς αλλά χωρίς να είναι υποχρεωμένος να ρίξει το επίπεδο ποιότητας της ζωής του. Για να γίνει αυτό κατορθωτό, πρέπει ο ασφαλιστικός του φορέας να μεριμνήσει έτσι ώστε οι συνταξιοδοτικές εισφορές τού εν λόγω εργαζομένου να επενδυθούν με τρόπο που να αποδίδει ετησίως τουλάχιστον 2%, δηλαδή όση η αύξηση του ΑΕΠ. Σ' αυτά τα 42 χρόνια, με 100 ως έτος βάσης, το ΑΕΠ θα έχει φτάσει 225.
 |
| "Συνταξιοδοτικά ταμεία - Παγίδα για ηλίθιους" (από τις διαδηλώσεις στο Παρίσι το 2014) |
Εδώ έρχεται το δυσεπίλυτο -αν όχι ανεπίλυτο- πρόβλημα. Με τα επιτόκια να κατρακυλούν ακόμη και κάτω από το μηδέν και τις αποδόσεις των υγιών ομολόγων να τείνουν προς το μηδέν, πού να βρουν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί ασφαλείς επενδύσεις με αποδόσεις 2%+; Σήμερα, το δεκαετές ομόλογο της Γερμανίας έχει απόδοση 0,07% και το αντίστοιχο της "επικίνδυνης" Ιρλανδίας 0,75%. Προχτές, την Δευτέρα 6 Ιουνίου, η Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας ανακοίνωσε ότι η μέση απόδοση των γερμανικών ομολόγων έπεσε για πρώτη φορά στην ιστορία κάτω από το μηδέν (*). Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το να ψάχνεις ασφαλείς αποδόσεις 2%+ φαντάζει εξωπραγματικό.
Στις 10 Μαΐου, ο πρόεδρος της Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht (BaFin: η γερμανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς) Φέλιξ Χούφελντ, σε ομιλία του κατά την καθιερωμένη ετήσια συνέντευξη τύπου, επισήμανε τους κινδύνους που δημιουργούνται στους ασφαλιστικούς οργανισμούς από τα χαμηλά επιτόκια και δεν δίστασε να προειδοποιήσει ότι τα γερμανικά συνταξιοδοτικά ταμεία θα καταρρεύσουν αν συνεχιστούν οι μειώσεις των επιτοκίων (**). Αξίζει να σημειώσουμε ότι η BaFin υπέβαλε σε δοκιμασία (stress test) 126 γερμανικά συνταξιοδοτικά ταμεία, εκ των οποίων τα εννέα απέτυχαν. Δηλαδή, ένα στα δεκατέσσερα συνταξιοδοτικά ταμεία τής ισχυρότερης ευρωπαϊκής οικονομίας έχει ήδη σοβαρό πρόβλημα.
Λίγες μέρες νωρίτερα, η ίδια κραυγή αγωνίας ακούστηκε και από την Γαλλία. Σε άρθρο της με τίτλο "Συνταξιοδοτικά ταμεία: μεγαλύτερος κίνδυνος, ναι, αλλά", η Morning Star μεταφέρει τις εκτιμήσεις των διοικητών των συνταξιοδοτικών ταμείων: "Σε ένα περιβάλλον επιτοκίων κοντά στο μηδέν ή ακόμη και αρνητικά, τα συνταξιοδοτικά ταμεία θα αναγκαστούν να αναλάβουν μεγαλύτερο κίνδυνο στο εγγύς μέλλον, προκειμένου να διασφαλίσουν υψηλότερα περιθώρια κέρδους ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν δεσμεύσεις όλο και πιο απαιτητικές" (***). Όπως παρατηρεί ο δημοσιογράφος, οι διοικήσεις των κρατικών ταμείων είναι απρόθυμες να επενδύσουν τα αποθεματικά τους σε επιλογές υψηλού ρίσκου, σε αντίθεση με τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία.
Και τώρα, το κουκούτσι της υπόθεσης: ποιά στάση πρέπει να ακολουθηθεί ως προς τα επιτόκια; Σταματάμε την μείωσή τους, οδηγώντας στην χρεωκοπία όχι μόνο επιχειρήσεις αλλά και κράτη ολόκληρα ή συνεχίζουμε στην ίδια ρότα, σπρώχνοντας ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία στην καταστροφή; Όσοι βιάζονται να απαντήσουν "έλα, μωρέ, ποιός θα ασχοληθεί με τα ταμεία;", ας έχουν υπ' όψη τους μια μικρή λεπτομέρεια: υπολογίζεται ότι το 70% των κεφαλαίων που παγκοσμίως τοποθετούνται σε ομόλογα, ανήκει στα πάσης φύσεως (δημόσια και ιδιωτικά) ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία. Άρα, το πρόβλημα με το κουκούτσι που προαναφέραμε δεν είναι καθόλου μα καθόλου αμελητέο.
Η αλήθεια είναι ότι αυτό το πρόβλημα δεν αφήνει αδιάφορα τα μεγάλα κεφάλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία θεωρούν μεν επιβεβλημένο να συνεχιστεί η μείωση των επιτοκίων αλλά, ταυτόχρονα, ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν κάποια ασφαλή τοποθέτηση με ικανοποιητική απόδοση για τα αποθεματικά των ταμείων. Στην απόγνωσή τους, στράφηκαν για βοήθεια στην... Παλαιά Διαθήκη και φαίνεται πως κάτι βρήκαν εκεί. Λεπτομέρειες θα πούμε στο επόμενο σημείωμά μας.
 |
| Φρανκφούρτη, 10/5/2016: Η ετήσια συνέντευξη τύπου τής BaFin. Στο μέσον, ο πρόεδρος Φέλιξ Χούφελντ. |
-----------------------------------------------------------
(*) Οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων δημοσιεύονται καθημερινά από την Bundesbank στην διεύθυνση http://www.finanzen.net/zinsen/Umlaufrendite. Την Δευτέρα 8/6/2016, η μέση απόδοση των γερμανικών ομολόγων ήταν -0,02%. Σε απλά ελληνικά, αυτό σημαίνει ότι οι "αγορές" πληρώνουν τους γερμανούς για να τους δανείσουν!
(**) "BaFin President: low interest rates put strain on financial sector", 10/5/2016.
(***) Valerio Baselli, "Fonds de pension: plus de risque, oui, mai", 3/5/2016.
Δηλαδη, το 70% των κεφαλαιων με τα οποια οι θρυλικες αγορες μας πηδανε ειναι δικα μας λεφτα !!!!!!
ΑπάντησηΔιαγραφή@ Ανώνυμος
ΑπάντησηΔιαγραφήΠλάκα δεν έχει; ** πολλά γέλια **
Εγώ μετά την προηγούμενη ανάρτηση περιμένω πότε θα σκάσει αυτό το τέρας η DB.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ και εκεί θα επικρατήσει το "to big to fail" ?
Ntina
Ανώνυμος 3.21
ΑπάντησηΔιαγραφήΔικά μας λεφτά? Μα αφού αυτοί τα τυπώνουν. Δικά τους είναι. Εμείς, που κατά τα άλλα έχουμε "ξυπνήσει" και έχουμε απορρίψει δόγματα και τυφλές πίστεις σε θεούς και ανθρώπους, θεωρούμε λογικό(!) να ανταλλάσσουμε αυτά που είναι πραγματικά δικά μας, την εργασία μας, τον κόπο και το χρόνο μας, όλη τη ζωή μας δηλαδή, με χαρτάκια που τυπώνουν αυτοί. Τώρα πια ούτε καν με χαρτάκια αλλά με αριθμούς στους δικούς τους Η/Υ. Αυτοί παίζουν με τα χαρτάκια και τα νούμερα όπως θέλουν και μας έχουν στο χέρι ανά πάσα στιγμή. Πιο καραμπινάτη δουλεία δεν έχει ματαεμφανιστεί στη γη. Το πήδημα είναι το λογικό επακόλουθο της εκχώρησης της ανθρώπινης ζωής στις αγορές. Στο μεσαίωνα θεωρούνταν λογικό να έχει απόλυτη εξουσία η ιερά εξέταση. Σήμερα θεωρείται λογικό να έχουν απόλυτη εξουσία οι αγορές.
@ΔΤ το θέμα είναι ότι εκτός από "εμάς", τους απλούς ανθρώπους ας πούμε, που την έχουμε πατήσει και ανταλλάσσουμε την εργασία μας με τυπωμένα χαρτάκια ή λογιστικά νούμερα, με τον ίδιο τρόπο, με τα ίδια τυπωμένα χαρτάκια και λογιστικές μονάδες συναλλάσσονται μεταξύ τους και "αυτοί", δηλ. οι μεγαλοκαπιταλιστές, οι πολυεθνικές, τα κράτη κ.ο.κ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟπότε τι γίνεται; εξαπατά -ανάμεσά τους- ο ένας τον άλλο; αλληλοκοροϊδεύονται; Ή μήπως και το "τύπωμα χαρτιών", δεν είναι -ας πούμε- κόλπο, αλλά υποτάσσεται εν τέλει σε κάποιες αντικειμενικές οικονομικές σχέσεις: τις καπιταλιστικές και της κυκλοφορίας του χρήματος εντός αυτών; Και μήπως το "κλειδί" του προβλήματος δεν βρίσκεται στο "τύπωμα χαρτιών", αλλά στη σχέση κεφαλαίου - μισθωτής εργασίας που διαπερνά το οικονομικό σύστημα σε όλη του την έκταση;
Από την άλλη, εξ αυτού θα ήθελα να κάνω μια προσπάθεια «βαθύτερης» κατανόησης του κεντρικού περιεχομένου της ανάρτησης: "...η μέση ετήσια αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ είναι περίπου 2%. ... Ο εργαζόμενος του παραδείγματός μας, λοιπόν, καταβάλλει ανελλιπώς τις ασφαλιστικές εισφορές του επί 42 χρόνια, ώστε να μπορέσει, ως συνταξιούχος, να ζήσει όχι απλώς αξιοπρεπώς αλλά χωρίς να είναι υποχρεωμένος να ρίξει το επίπεδο ποιότητας της ζωής του. Για να γίνει αυτό κατορθωτό, πρέπει ο ασφαλιστικός του φορέας να μεριμνήσει έτσι ώστε οι συνταξιοδοτικές εισφορές τού εν λόγω εργαζομένου να επενδυθούν με τρόπο που να αποδίδει ετησίως τουλάχιστον 2%, δηλαδή όση η αύξηση του ΑΕΠ. Σ' αυτά τα 42 χρόνια, με 100 ως έτος βάσης, το ΑΕΠ θα έχει φτάσει 225 ... Με τα επιτόκια να κατρακυλούν ακόμη και κάτω από το μηδέν και τις αποδόσεις των υγιών ομολόγων να τείνουν προς το μηδέν, πού να βρουν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί ασφαλείς επενδύσεις με αποδόσεις 2%+;".
Έχουμε λοιπόν:
Το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξάνεται με 2% το χρόνο - κι αυτό μετριέται με χρηματική αξία: Π.χ. πέρσι ΑΕΠ = 100 δολάρια, φέτος = 102 δολάρια.
Από την άλλη, το επιτόκιο είναι ας πούμε = 0.
Αυτό, από όσο μπορώ να το κατανοήσω, σημαίνει σχηματικά ότι: Αν υποθέσουμε πως τα συνταξιοδοτικά ταμεία έχουν «κατατεθειμένα» 100 δολάρια και ότι το 100 που επενδύθηκε φέτος αποτελεί αξιοποίηση -από το κεφάλαιο- αποκλειστικά αυτών των 100 δολαρίων, τότε με αποτέλεσμα = 102 το κεφάλαιο κράτα για τον εαυτό του το 2 (κέρδος) και επιστρέφει στα ταμεία το 100 που τους είχε πάρει για να το επενδύσει.
Κι αν συνεχιζόταν η ίδια σχέση για 42 χρόνια, τότε στο τέλος τους, επίσης σχηματικά, τα ταμεία θα είχαν μείνει με τα αρχικά τους 100 δολάρια, και το κεφάλαιο που επένδυε για 42 χρόνια τα χρήματά τους θα είχε καρπωθεί 125 δολάρια.
Οπότε αν θέλουμε να «μεταφράσουμε» το φαινόμενο στην ουσία του, το πρόβλημα δεν βρίσκεται στην «απάτη» των συνταξιοδοτικών ταμείων, αλλά στην «απάτη» της μετατροπής κάθε κοινωνικού αποθέματος σε διαθέσιμο κεφάλαιο των καπιταλιστών οι οποίοι καρπώνονται το κέρδος, την παραγόμενη και πραγματοποιούμενη υπεραξία, και επιστρέφουν «άθικτο» (αν δεν το καταβροχθίζουν κι αυτό, κατά την ελληνική εμπειρία των τελευταίων 60 χρόνων) το απόθεμα των ταμείων, για να το ξαναεπενδύσουν για λογαριασμό τους στην επόμενη χρήση – και μάλιστα προσαυξημένο από τις ασφαλιστικές εισφορές που προστίθενται στο απόθεμα από χρόνο σε χρόνο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ υπόθεση δεν αλλάζει με το γεγονός ότι –όπως αναφέρεται στην ανάρτηση- το ποσοστό «των κεφαλαίων που παγκοσμίως τοποθετούνται σε ομόλογα» και που «ανήκει στα πάσης φύσεως (δημόσια και ιδιωτικά) ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία», ανέρχεται στο 70% και όχι στο 100%.
Βέβαια, θα πει κανείς: το κεφάλαιο «βγάζει» 2 «δικά του» αξιοποιώντας 100 «ξένα». Δεν θα ήθελε γι’ αυτά τα 2 ένα ικανοποιητικό επιτόκιο συμπαρασύροντας μαζί του και τα 100 των ταμείων; Νομίζω η απάντηση βρίσκεται στο ότι το – χρηματιστικό (=τραπεζοβιομηχανικό) σήμερα – κεφάλαιο δεν ενδιαφέρεται να «τοποθετεί» τα λεφτά του στον εαυτό του και να παίρνει από τον εαυτό του επιτόκιο. Ενδιαφέρεται πρώτιστα να αξιοποιεί/πραγματοποιεί –στο έπακρο- βιομηχανικά/εμπορικά κάθε χρηματικό διαθέσιμο και επομένως έχει συμφέρον από ένα πχ μηδενικό επιτόκιο στο μόνιμο 70% των ομολόγων κλπ ακόμα κι αν έτσι συμπαρασύρεται και η προσωρινή τοποθέτηση του (ας υποθέσουμε) «δικού του» 30% που άλλωστε «ανταμείβεται» με 2% κάθε χρόνο από την παραγωγική του αξιοποίηση ως κεφάλαιο: Απλά αυτό το 2% μένει ολόκληρο στο «παραγωγικό» κεφάλαιο, χωρίς να το μοιράζεται ως επιτόκιο με τον καταθέτη και εν προκειμένω με τα συνταξιοδοτικά ταμεία.
Μπορεί, βέβαια, η τελευταία αυτή πρόταση να αποτελεί «εύκολη» γενίκευση ενός φαινομένου «συγκυριακού» (τα επιτόκια εν καιρώ κρίσης κλπ), αλλά ποιος μπορεί να πει ότι είναι απλώς «συγκυριακοί» οι όροι της ίδιας της καπιταλιστικής κρίσης (ή οικονομικής «επιβράδυνσης», «ύφεσης» κλπ, για όποιον το προτιμά);
Κλείνω με την απαραίτητη διευκρίνιση της πλήρους ανασφάλειας σχετικά με την ορθότητα του σχολίου μου, και της ανάγκης μου, κατά συνέπεια για κάποια γνώμη επ’ αυτού, αν υπάρχει, ώστε όχι μόνο να διαλυθεί η προσωπική μου ανασφάλεια, αλλά να μην αποπροσανατολίζεται – ενδεχομένως – και ο όποιος αναγνώστης.