Τα αρνητικά επιτόκια και η κατάργηση των μετρητών

Μετά από όσα είπαμε τις δυο προηγούμενες μέρες, αναρωτιέμαι αν βρέθηκε κάποιος αναγνώστης τόσο καχύποπτος ώστε να συνδυάσει τα αρνητικά επιτόκια με τις κυβερνητικές αποφάσεις περί διεύρυνσης της χρήσης πλαστικού χρήματος αντί για μετρητά στις διάφορες συναλλαγές. Αν όντως υπάρχει τέτοιος αναγνώστης, θά 'θελα να του σφίξω το χέρι και να τον συγχαρώ για τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά.

Συνοψίζοντας όσα είπαμε ως εδώ, αρνητικό επιτόκιο σημαίνει να πληρώνεις για να αποταμιεύεις και να σε πληρώνουν για να δανείζεσαι. Η ιδέα είναι να πάψεις να φυλάς τα λεφτά σου στην τράπεζα και ν' αρχίσεις να τα σκορπάς, διότι η αύξηση της κατανάλωσης θα σπρώξει τον πληθωρισμό προς τα πάνω και η οικονομία θ' αρχίσει να κινείται σε ρυθμούς ανάπτυξης.

"Κι αν ο Ντράγκι είναι λάθος;"  [σκίτσο: Bob Rich]

Δυστυχώς, η πρώτη εφαρμογή αυτού του μέτρου δεν έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επειδή, όμως, ως γνωστόν, οι θεωρητικοί τού καπιταλισμού δεν κάνουν ποτέ λάθος, τώρα ισχυρίζονται ότι το μέτρο είναι καλό αλλά δεν εφαρμόζεται σωστά. Με απλά λόγια, τα αρνητικά επιτόκια δεν δουλεύουν διότι δεν είναι αρκούντως χαμηλά. Ο επί κεφαλής οικονομολόγος τού Citigroup καθηγητής Ουίλλεμ Μπούιτερ υποστηρίζει εδώ και χρόνια ότι "δεν υπάρχει λόγος να μην έχει η Fed επιτόκιο μείον πέντε τοις εκατό" (*).

Το κακό είναι ότι τα μόνα σίγουρα αποτελέσματα που θα έχουν τέτοια επιτόκια θα είναι η πρόκληση ενός πανικού και η συνακόλουθη απόσυρση καταθέσεων, τα οποία θα οδηγήσουν το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα στην κατάρρευση. Αφού ένα κατοστάρικο θα αξίζει του χρόνου 95 και του παραχρόνου σχεδόν 90, γιατί να το αφήσω στην τράπεζα και να μη το φυλάξω στην τσέπη μου, όπου θα παραμείνει κατοστάρικο στον αιώνα τον άπαντα; Εύλογο ερώτημα αλλά ο Μπούιτερ και το συνάφι του έχουν έτοιμη την απάντηση: καταργήστε τα μετρητά! Μάλιστα δε, προτείνουν και τρεις τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο: (α) διακοπή έκδοσης νομίσματος, με διατήρηση περιορισμένου αριθμού κερμάτων και μικρής αξίας χαρτονομισμάτων τα οποία θα χρησιμοποιούνται από τους φτωχούς, (β) έκδοση νέου τύπου χαρτονομίσματος με ενσωματωμένο "κουπόνι", το οποίο θα "κόβεται" όταν η κεντρική τράπεζα θεσπίζει αρνητικά επιτόκια, μειώνοντας έτσι την αξία τού χαρτονομίσματος και (γ) διαχωρισμός τού νομίσματος από την "λογιστική μονάδα" (**).

Ο αναγνώστης που πρόσεξε στις σημειώσεις τις ημερομηνίες των δημοσιεύματων, έχει ήδη καταλάβει ότι το παιχνίδι εξαφάνισης των μετρητών έχει ἠδη ξεκινήσει (***). Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης που απαγορεύει την χρήση μετρητών για συναλλαγές από κάποια αξία και πάνω. Παρόμοιες απαγορεύσεις ισχύουν ήδη σε Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Βουλγαρία κλπ. ενώ βούληση και στόχος των Βρυξελλών είναι να επεκταθεί πλήρως η χρήση εικονικού (για την ακρίβεια: λογιστικού) χρήματος σε όλες τις συναλλαγές.

Η σχετική προπαγάνδα άρχισε με το πιπίλισμα της καραμέλλας που λέγεται τρομοκρατία. Διατυπώνεται, δηλαδή, ο ισχυρισμός ότι οι τρομοκράτες δεν θα μπορούσαν να κάνουν ο,τιδήποτε αν δεν είχαν μετρητά. Προφανώς, πρόκειται περί γελοιωδεστάτου επιχειρήματος. Ας καταργήσουμε, λοιπόν, τα μετρητά επειδή τα χρησιμοποιούν οι τρομοκράτες. Παράλληλα, όμως, ας καταργήσουμε και τα αυτοκίνητα, και τα τηλέφωνα αλλά και τα όπλα, διότι και αυτά τα χρησιμοποιούν οι τρομοκράτες. Στο κάτω-κάτω, κανείς δεν μπορεί να προβεί σε τρομοκρατική ενέργεια δίχως όπλο, αυτοκίνητο και τηλέφωνο, έστω κι αν έχει την τσέπη γεμάτη πεντακοσάρικα.


Ξέρω ότι τις τελευταίες μέρες κούρασα τον αναγνὠστη με δύσκολα, ενδεχομένως δε και δυσνόητα κείμενα. Όμως, πριν κλείσω, ας πάμε να σχηματίσουμε μια εικόνα από το όχι και τόσο μακρυνό μέλλον μας:

Δουλεύεις και πληρώνεσαι στο τέλος του μήνα. Δεν παίρνεις λεφτά στο χέρι γιατί ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να τα καταθέσει στον τραπεζικό σου λογαριασμό. Δεν ανησυχείς για τις υποχρεώσεις σου γιατί η τράπεζα δεσμεύει αμέσως από τον λογαριασμό σου τα ποσά που ζητούν η εφορία, η ΔΕΗ, η Βόνταφον ή ο Σκλαβενίτης. Δεν κάνεις ανάληψη γιατί δεν χρειάζεσαι μετρητά, αφού και τις τσίκλες στο περίπτερο με κάρτα είσαι υποχρεωμένος να τις πληρώσεις. Θες να κάνεις οικονομία αλλά ξέρεις ότι όσο περισσότερα λεφτά μαζεύεις στην τράπεζα τόσο περισσότερους τόκους πληρώνεις. Οπότε, φάτα όσο είναι φρέσκα, πριν προλάβουν να σε χρεώσουν με τόκους. Και να τα τρως με ευχαρίστηση, διότι δεν πρέπει να ξεχνάς πως όσο εσύ καταναλώνεις, τόσο κάποιοι άλλοι κερδίζουν. Κι αν κάποτε βρεθείς σε ανάγκη, μην ανησυχείς. Θα πάρεις δάνειο με αρνητικό επιτόκιο και θα τακτοποιηθείς. Καλά να είσαι, να δουλεύεις για να έχεις να το αποπληρώσεις.

Ωραία εικόνα! Γι' αυτό και ο Μπούιτερ δεν διστάζει να συμπεράνει ότι "τα επιχειρήματα κατά της κατάργησης του νομίσματος δείχνουν μάλλον αδύναμα" (****).


ΥΓ: Πάντως, η όλη ιστορία βγάζει και γέλιο. Μια μεγάλη μερίδα νεοφιλελεύθερων θεωρεί ότι η κατάργηση της χρήσης μετρητών συνιστά... κομμουνιστική επιλογή (!!) και αποσκοπεί στο να μαζέψει το κράτος τα λεφτά από τους πολίτες για να χρηματοδοτήσει κοινωνικές παροχές! Μωραίνει Κύριος...

Όταν μιλάει ο Τζορτζ Σόρος, ο Ουίλλεμ Μπούιτερ ακούει με προσοχή.

-----------------------------------------------------
(*) Izabella Kaminska, "Negative interest in cash, or goodbye banknotes", Financial Times Alphaville, 20/5/2009.

(**) Willem Buiter, "Negative interest rates: when are they coming to a central bank near you?", 7/5/2009. Αν αναρωτιέστε τι σημαίνει το (γ), ας πούμε εντελώς χοντροκομμένα ότι η κυβέρνηση θα αποφασίζει κάθε όποτε θέλει πόσης αξίας πράγματα μπορώ να αγοράσω με το κατοστάρικο που έχω στην τσέπη μου.

(***) Στην πραγματικότητα, η θεωρητική επεξεργασία των αρνητικών επιτοκίων έχει ξεκινήσει από την περασμένη χιλιετία, όπως πιστοποιείται από την μελέτη των Ουίλλεμ Μπούιτερ και Νικολάου Πανηγυρτζόγλου "Overcoming the zero bound on nominal interest rates with negative interest on currency: Gesell's solution", 31/3/1999.

(****) David Keohane, "Buiter on the death of cash", Financial Times Alphaville, 10/4/2015.