...ή, μήπως, λιώνει; (μια ένσταση)

[Όπως φαίνεται από τα μηνύματα που έφτασαν στην θυρίδα του ηλεκτρονικού μου ταχυδρομείου, το χτεσινό κείμενο είχε περισσότερο ενδιαφέρον απ' όσο νόμιζα. Απ' αυτά τα μηνύματα, ξεχωρίζω και δημοσιεύω το παρακάτω, δίχως κανένα σχολιασμό από μέρους μου (εκτός από τις υπογραμμίσεις).]


Δε θα αμφισβητήσω ότι το θέμα της κλιματικής αλλαγής είναι φορτισμένο πολιτικά σε πολύ μεγάλο βαθμό, λόγω των τεράστιων οικονομικών συμφερόντων που διακυβεύονται. Δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά άλλωστε: οι καπιταλιστές είναι ικανοί να βγάλουν κέρδος ακόμα και από πυρηνική καταστροφή! Προφανώς, λοιπόν, χρειάζεται πάρα πολλή προσοχή για να καταλάβει κανείς το τι συμβαίνει, εννοείται δε ότι οποιεσδήποτε απόψεις εκφράζονται με απόλυτο τρόπο και από τις δύο πλευρές, πρέπει να θεωρούνται ύποπτες.

Εν τέλει, κάποια δεδομένα πρέπει να τα λάβουμε ως πραγματικά. Παράδειγμα, η μείωση της έκτασης του Αρκτικού πάγου από τα τέλη του '70 μέχρι σήμερα. Δε χρειάζεται να γεμίσω τον τόπο links. Ένα ψάξιμο στο google βγάζει τις καμπύλες που δείχνουν την ελάχιστη ετήσια έκταση του πάγου για κάθε χρονιά εδώ και τρεις δεκαετίες. Θα δεις ότι η καμπύλη έχει αρκετά σκαμπανεβάσματα, αλλά η γενική τάση είναι ξεκάθαρη και η πτώση πολύ γρήγορη. Το ότι μια χρονιά ο πάγος ανέβηκε σε σχέση με την προηγούμενη, δε δείχνει τίποτα. Επίσης, το ότι εφέτος ο πάγος άργησε να λιώσει το καλοκαίρι, λόγω των ατμοσφαιρικών συνθηκών που επικρατούσαν τον Ιούνιο, πάλι δε λέει κάτι. Τελικά, η ελάχιστη έκταση στην οποία έφτασε τον Σεπτέμβρη (οπότε αρχίζει να επεκτείνεται ξανά) ήταν η 6η χαμηλότερη από το 1978.

Ο Ανταρκτικός θαλάσσιος πάγος από την άλλη όντως επεκτείνεται αλλά τα δεδομένα των τελευταίων ετών δείχνουν πολύ γρήγορο λιώσιμο του παγοκαλύμματος στη Δυτική Ανταρκτική και στην Ανταρκτική Χερσόνησο, τη στιγμή βέβαια που στην ανατολική Ανταρκτική το παγοκάλυμμα μεγαλώνει αλλά σε βαθμό μικρότερο από τη μείωση που συμβαίνει στην άλλη πλευρά. Κάποιες από αυτές τις αλλαγές έχουν προβλεφθεί από τα μοντέλα πάγου και κάποιες όχι. Αυτό δείχνει ότι έχουμε δρόμο ακόμα. Επίσης, η μέτρηση του πάχους του ηπειρωτικού παγοκαλύμματος είναι πολύ πιο δύσκολη από τη μέτρηση της έκτασης του θαλάσσιου πάγου και γι' αυτό δεν υπάρχουν δορυφορικά δεδομένα που να εκτείνονται αρκετά στο παρελθόν, ώστε να δούμε την μακροχρόνια τάση. Πάντως για την ώρα η ισορροπία είναι αρνητική: χάνεται περισσότερος πάγος από όσος δημιουργείται.

Αυτό που μπορεί κανείς αρχικά να συμπεράνει από αυτά -και πολλά ακόμα- δεδομένα, είναι ότι το κλίμα είναι ένα πάρα πολύ πολύπλοκο σύστημα, το οποίο δεν καταλαβαίνουμε πλήρως ακόμα πώς λειτουργεί. Προφανώς, η Γη δεν είναι μια ομοιόμορφη σφαίρα, γι' αυτό άλλωστε το βόρειο ημισφαίριο, στο οποίο βρίσκονται οι μεγαλύτεροι όγκοι ξηράς (με μικρή σχετικά θερμοχωρητικότητα) θερμαίνεται, ενώ το νότιο, το οποίο καλύπτεται περισσότερο από τους ωκεανούς (που έχουν τεράστια θερμοχωρητικότητα σε σχέση με την ξηρά) ψύχεται σε μικρότερο βαθμό. Η αλληλεπίδραση ξηράς, ωκεανών και ατμόσφαιρας δημιουργεί ένα πολύπλκο πλέγμα αλληλεπιδράσεων, οι οποίες εξελίσσονται σε χρονικές κλίμακες από μήνες μέχρι αιώνες. Παρ' όλα αυτά, οι ίδιοι οι επιστήμονες πολλές φορές νομίζουν ότι γνωρίζουν πολύ περισσότερα από όσα πραγματικά γνωρίζουν (*).

Από την άλλη, λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες στην κατανόηση των κλιματικών φαινομένων, οποιαδήποτε πρόταση του στυλ «η έκταση του πάγου αυξήθηκε, άρα κλιματική αλλαγή δεν υπάρχει» είναι εξ ίσου ύποπτη με την προπαγάνδα του Al Gore. Η επιστράτευση της «κοινής λογικής» (που εν τέλει δεν είναι λογική) για να δοθούν ερμηνείες σε φαινόμενα που καλά-καλά δεν γνωρίζουμε, όχι μόνο δε βοηθάει αλλά δημιουργεί τεράστια σύγχιση. Η αύξηση της έκτασης του Αρκτικού πάγου για 1-2 χρονιές, δεν «συνεπάγεται» ότι ο πάγος δε λιώνει μακροπρόθεσμα και «άρα» η κλιματική αλλαγή είναι μύθος (τα εισαγωγικά αντιστοιχούν σε λογικά άλματα). Υπάρχουν αρκετά ακόμα τέτοια «αντιδιαισθητικά» φαινόμενα, που δεν μπορούν να εξηγηθούν παρά μόνο χρησιμοποιώντας κλιματικά μοντέλα και προσπαθώντας να καταλάβουμε πώς αυτά δουλεύουν (είναι πολύ συνηθισμένο να μην καταλαβαίνουμε τι ακριβώς μπορεί να κάνει ένα μαθηματικά μοντέλο, ειδικά αν είναι υπερβολικά περίπλοκο).


Για να μην επεκταθώ παραπάνω, η βάση της σκέψης μου είναι η εξής: με όλες τις επιφυλάξεις για τις επιστημονικές ανακοινώσεις (σωστά αναφέρεται η υπόθεση με τα πειραγμένα δεδομένα, και σίγουρα υπάρχουν κι άλλες) και για τις αγαθές προθέσεις πολιτικών και επιχειρηματιών (που ξαφνικά «αγάπησαν» τον πλανήτη και την ανθρωπότητα που αιώνες τώρα της αλλάζουν τον αδόξαστο), πιστεύω ότι δε ζούμε στο «Μάτριξ». Με άλλα λόγια, υπάρχει ένας συσσωρευμένος όγκος δεδομένων που δείχνουν ότι το κλίμα του πλανήτη αλλάζει, και μάλιστα με ρυθμό πολύ μεγαλύτερο από οποιεσδήποτε φυσιολογικές μεταβολές έχουν υπάρξει στο παρελθόν. Πιθανόν η τρέχουσα μεταβολή να είναι και αυτή εξ ίσου φυσιολογική, πιθανόν και να μην είναι. Η αβεβαιότητα αυτή μπορεί να μειωθεί μόνο με την εξέλιξη της κλιματικής επιστήμης, που σημαίνει βελτίωση των τεχνικών μέτρησης και επεξεργασίας δεδομένων και, ταυτόχρονα, βελτίωση των κλιματικών μοντέλων.

Το να προσπαθούμε να συμπεράνουμε αν ο πλανήτης θερμαίνεται ή ψύχεται (όπως γράφεις στην προτελευταία παράγραφο) βλέποντας τις πολιτικές της Ε.Ε., δε θα μας πάει πολύ μακριά. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι οι πολιτικοί (και από τις δύο πλευρές της διαμάχης) απαιτούν απαντήσεις και προγνώσεις τώρα. Φοβάμαι ότι κάτι τέτοιο είναι δυστυχώς αδύνατο: δε θα μάθουμε αύριο αν ο πλανήτης θα βράσει ή θα παγώσει. Από την άλλη, δε χρειάζεται να έχουμε αυτή τη γνώση για να καταλάβουμε ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη έχει χτυπήσει τα περιβαλλοντικά όρια του πλανήτη (αν όχι στο μέτωπο της κλιματικής αλλαγής, σε πολλά άλλα μέτωπα) γιατί το βλέπουμε καθημερινά, όπως επίσης ότι καμία «πράσινη ανάπτυξη» δεν πρόκειται να αναστρέψει αυτή την κατάσταση.


(*) Ως μέλος της επιστημονικής κοινότητας, έχω να σου συστήσω να μην υποτιμάς καθόλου την ματαιοδοξία των επιστημόνων. Εκτός από αυτούς που πληρώνονται και από τις δύο πλευρές της διαμάχης, είμαι σίγουρος ότι ακόμα περισσότεροι δείχνουν υπερβολική σιγουριά στα μοντέλα τους, προσπαθώντας να τα "πουλήσουν" στα μεγάλα επιστημονικά περιοδικά.


-----------------------

Σημείωση ιστολογίου: Ο συντάκτης του παραπάνω κειμένου έθεσε τα στοιχεία του υπ' όψη μου αλλά δεν τα κοινοποιώ επειδή δεν γνωρίζω κατά πόσο θα ήθελε να τα δει δημοσιευμένα. Αν θέλει ο ίδιος, μπορεί να τα γνωστοποιήσει με ένα σχόλιο.