Δυο λόγια για δυο ιδεολογήματα

Η προεκλογική περίοδος είναι, δυστυχώς, παραδοσιακά περίοδος όξυνσης της κούφιας ρητορείας στην οποία ειδικεύονται εξ αντικειμένου τα αστικά κόμματα. Κάθε τέτοιο κόμμα βρίσκει μερικές άνευ περιεχομένου λεκτικές φούσκες και τις φουσκώνει τόσο ώστε να κλείσει τα μάτια της εκλογικής του πελατείας. Αλλά ενώ οι κυβερνητικές φούσκες ("σταθερότητα", "πρωτογενές πλεόνασμα", "ανάκαμψη", κλπ) χαρακτηρίζονται εν πολλοίς απ' τον κραυγαλέα προπαγανδιστικό τους χαρακτήρα, το ότι βρίσκονται σε πρόδηλη αναντιστοιχία με τη βιωμένη πραγματικότητα, κι έτσι υπόκεινται στον έλεγχο της ίδιας της καθημερινότητας, οι αντιπολιτευτικές φούσκες είναι περισσότερο δυσδιάκριτες επειδή περιλαμβάνουν μια ψευδο-"κριτική" διάσταση.

 

Δυο λόγια συνοπτικά για δύο (υπάρχουν πολλές ακόμα) αντιπολιτευτικές φούσκες λοιπόν:

 

 

α) Η αστική "εθελοδουλία": 

 

Τα λαϊκά στρώματα καλούνται να πιστέψουν, κόντρα σε κάθε κοινή λογική, ότι η κυρίαρχη τάξη στην κοινωνία τους δεν είναι στην πραγματικότητα κυρίαρχη τάξη αλλά συνομάδωση καρπαζοεισπρακτόρων. Ψυχολογικά, ο παραλογισμός αυτός έχει ψυχική ωφέλεια διότι αποζημιώνει στο φαντασιακό τους εργαζόμενους για τις πραγματικές σφαλιάρες που τρώνε οι ίδιοι, εκτοπίζοντας τη σφαλιαροείσπραξη στους σφαλιαρίζοντες. 

 

Φτάνει όμως η ψυχολογικά παρηγορητική διάσταση ενός παραλογισμού για να δικαιολογήσει την "από τα κάτω" υιοθέτησή του; Προφανώς όχι. Όπως σε κάθε ιδεολόγημα, θα πρέπει να υπάρχει ένα ψήγμα του πραγματικού, παραμορφωμένο απ' τον κυρτό καθρέφτη του φαντασιακού. Επειδή λοιπόν οι αστικές τάξεις δεν υπάρχουν σε απομόνωση αλλά σε ιεραρχικές σχέσεις μεταξύ τους, μια αστική τάξη μπορεί να είναι κυρίαρχη πάνω στη "δική της" εργατική, έχει όμως το πάνω ή το κάτω χέρι σε σχέση με άλλες αστικές τάξεις, ανάλογα με τη συνολική της οικονομική και στρατιωτική ισχύ απέναντί τους. Από τη σχέση της αυτή με άλλες αστικές τάξεις αντλεί τόσο ωφελήματα όσο και περιορισμούς: ωφελήματα όπως η εύκολη πρόσβαση στην αγορά άλλων χωρών, περιορισμούς όπως η υποχρέωση συμμόρφωσης με την οικονομική πολιτική των ισχυροτέρων. Είναι προφανές ότι δεν μπορεί να αντλήσει τα συγκεκριμένα ωφελήματα χωρίς επίσης να αντλήσει και τους συγκεκριμένους περιορισμούς, και ότι αν επιδιώξει να αντλήσει μόνο ή κυρίως ωφελήματα θα πρέπει επίσης να έχει την υλική ισχύ να επιβάλλει σε άλλες αστικές τάξεις την βούλησή της αυτή, κάτι που σε περίοδο παρατεταμένης ύφεσης είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί χωρίς πόλεμο. 

 

Την συγκριτική υστέρηση της ελληνικής αστικής τάξης σε οικονομική και στρατιωτική ισχύ σε σχέση με άλλες η αντιπολίτευση την ονομάζει "εθελοδουλεία" (όρος του συγγραφέα της Αναγέννησης Ετιέν ντε λα Μποεσί), δηλαδή εθελούσια δουλεία, δηλαδή δουλεία που δεν πηγάζει από την ανισομέρεια πραγματικής ισχύος αλλά από την τρομοκρατημένη φαντασία του εθελόδουλου (βλέπε την Πραγματεία περί εθελοδουλείας). Ο ντε λα Μποεσί λέει ότι αρκεί να σταματήσουμε να θεωρούμε πως είμαστε υποτελείς για να σταματήσουμε να είμαστε υποτελείς και στην πραγματικότητα. Δεν λέει όμως τίποτε για την εκπληκτική πειθώ της ανώτερης ικανότητας βίας (οικονομικής, στρατιωτικής) σε τέτοιες περιπτώσεις: στον καιρό του, αυτά τα έλεγε ο Μακιαβέλι. 

 

Και βέβαια ο ντε λα Μποεσί, που δημοσίευσε την Πραγματεία του το 1548, δεν είχε τίποτε να πει για τις τάξεις και την ταξική πάλη, πόσο μάλλον για τις ανισόμετρες σχέσεις μεταξύ κυρίαρχων τάξεων στην εποχή του ιμπεριαλισμού. Η "αριστερά", απ' τη μεριά της, ζητά την εκλογική ανατροπή της "αστικής εθελοδουλίας" χωρίς να διευκρινήσει όμως ποιο είναι το οραματιζόμενο αντίθετό της, τι είναι αυτό που φιλοδοξεί, έστω παραλόγως, να βάλει στη θέση της. Άραγε, την αστική παλλικαριά; Γιατί για "λαϊκή-εργατική εξουσία" δεν κάνει λόγο. Είναι, στην καλύτερη, "πρόωρο" αίτημα αυτό και έτσι προέχει να βρει το υποτιθέμενα (η καμπούρα μας το ξέρει πόσο υποτιθέμενα) χαμένο της τσαγανό η αστική μας τάξη. Το οποίο αυξημένο τσαγανό, υποτίθεται, δεν θα το ξεσπάσει με ακόμα χειρότερα μέτρα πάνω μας, αλλά αυτομεταμορφωνόμενη, έτσι ρε παιδί μου, σε επαναστατικό προλεταριάτο...

 

β) Η (εκλογική) ανατροπή των "πολιτικών λιτότητας." 

 

Εδώ η ιδέα είναι ότι το σύνολο των αντεργατικών ρυθμίσεων και μέτρων αποτελεί μία από δύο εφικτές πολιτικές μέσα στο υπάρχον οικονομικό σύστημα. Για κάποιον ανεξήγητο λόγο, το κεφάλαιο, αντιμέτωπο με την καταστροφή ενός τμήματός του και με την υπερσυσσώρευση απούλητων αγαθών, έχει τη δυνατότητα να επιλέξει να μοιράζει λεφτά, αλλά για κάποιον εξίσου ανεξήγητο λόγο (ξεροκεφαλιά, πιθανότατα, ή "ιδεοληψία"), δεν το πράττει. Δεν περνάει καν απ' το μυαλό των εύπιστων σε τούτη τη ρητορική ότι το λογικό αντίθετο στις "πολιτικές λιτότητας" σε βάρος του λαού είναι απλώς οι "πολιτικές λιτότητας" σε βάρος του κεφαλαίου. Και αυτό αν και γίνεται σποραδικά και δειλά-δειλά λόγος για αυξημένη φορολογία, μετακύλιση βαρών στους έχοντες, κλπ. 

 

Ας είναι, και ας ενώσουμε εμείς τις τελείες: Εκλογική ανατροπή των πολιτικών λιτότητας σε περίοδο παρατεταμένης ύφεσης σημαίνει πολιτική λιτότητας σε βάρος των κεφαλαιοκρατών. Βεβαίως, η "αριστερά" δεν ισχυρίζεται καν ότι θα αποπειραθεί κάτι τέτοιο. Αλλά ας είμαστε γενναιόδωροι και ας υποθέσουμε ότι το αποπειρώνταν. Όταν τα μέσα παραγωγής βρίσκονται στα χέρια μιας μειοψηφίας κεφαλαιοκρατών, τι θα σήμαινε το να πέσουν τα μεγαλύτερα βάρη επάνω τους; 

 

Ας πάρουμε ένα ακραίο σενάριο και ας υποθέσουμε ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να κάνουν ό,τι ήδη κάνουν απ' την αρχή της κρίσης, να μεταφέρουν τα κεφάλαιά τους, σταθερά και μεταβλητά (υποδομές και εργατική δύναμη) αλλού. Ας πούμε ότι τους εγκλωβίζουμε στη χώρα. Η συνέπεια θα ήταν ότι πολύ απλά θα πτώχευαν, θα έκλειναν τις επιχειρήσεις τους, και θα γινόντουσαν κι αυτοί πτωχοί για να έχουμε παρέα. Η οικονομία θα κατέρρεε εντελώς, και οι άνεργοι θα έφταναν το 95%. Αυτό θα σήμαινε η "ανατροπή των πολιτικών λιτότητας." Και επειδή αυτό είναι αυτοκτονικά παράλογο, και επειδή πουθενά, όταν γίνεται λόγος για μια τέτοια "ανατροπή", δεν γίνεται λόγος για πέρασμα των ίδιων των μέσων παραγωγής στο λαό ώστε ο ίδιος να έχει τη δυνατότητα να εξασφαλίζει την απασχολησιμότητά του και την επιβίωσή του, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι τίποτε τέτοιο δεν θα γίνει, και ότι η "ανατροπή των πολιτικών λιτότητας" δεν έχει το παραμικρό περιεχόμενο ως υπόσχεση. Είναι κάτι απόλυτα ανέφικτο υπό τις παρούσες συνθήκες ύφεσης σε συνδυασμό με την έλλειψη πίεσης από τις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, είναι κάτι που το κράτος δεν έχει καμία δυνατότητα να επιβάλλει εφόσον είναι το ίδιο οικονομικά εξαρτώμενο από τους κεφαλαιοκράτες και δεν έχει την υλική, χρηματική δυνατότητα να ασκήσει αυτόνομα κι έξω απ' τα συμφέροντά τους οικονομική πολιτική, είναι κάτι που αντιβαίνει στις βασικές θεσμικές δυνατότητες που δίνει στο κεφάλαιο η διακρατική ένωση κεφαλαιοκρατών που ονομάζεται ΕΕ.

 

 

Εμείς λέμε πως η πρότασή μας για λαϊκή-εργατική εξουσία με κοινωνικοποιημένα τα μέσα παραγωγής και ταυτόχρονη αποδέσμευση από την ένωση καπιταλιστικών κρατών που λέγεται ΕΕ, είναι η "μέση λύση", πως είναι απλώς κοινή λογική. Η μέση λύση, γιατί τα άκρα που συναντώνται, οι "εναλλακτικές" σ' αυτή τη μέση λύση, είναι αφενός ο νεοφιλελεύθερος διεθνισμός του κεφαλαίου και αφετέρου ο ιμπεριαλιστικός σωβινισμός, ο φασισμός. Έχετε δει κάτι άλλο οπουδήποτε στον κόσμο;

 

Ο καθένας θα κρίνει αν η δική μας πρόταση είναι όντως βασισμένη σε βασικές λογικές διαπιστώσεις και αν είναι ή δεν είναι η μόνη τέτοια σήμερα.

 

 

[Ακριβής αντιγραφή από το πολύ καλό ιστολόγιο Lenin Reloaded,

με μια μικρή επέμβαση στην μορφοποίηση για ευκολώτερη ανάγνωση.]