Αν κάποιοι αναγνώστες (έτσι, για να συνεχίσω την ατέρμονη κουβέντα που άνοιξε χάρη στο επετειακό χρονογράφημά μου) ήσαν λιγώτερο ευερέθιστοι, τα πράγματα θα ήσαν αλλοιώς. Η τοποθέτησή μου είναι απλή: η Ιστορία είναι ο καλύτερος δάσκαλος, αρκεί να την αποδεχόμαστε στις πραγματικές της διαστάσεις ώστε από την μελέτη της να βγάζουμε σωστά συμπεράσματα. Αν την παραμορφώνουμε, είναι λογικό να παίρνουμε λάθος μαθήματα.
Για παράδειγμα, δεν αμφισβήτησα ποτέ την προσφορά τού Μιαούλη στην επανάσταση. Ήμαρτον! Δεν είμαι τρελλός! Γιατί, όμως, πρέπει να παραστήσω πως δεν συνέβη ποτέ η ανατίναξη της φρεγάτας "Ελλάς" και της κορβέττας "Ύδρα" επειδή ο Μιαούλης τα είχε πάρει στο κρανίο με τον Καποδίστρια;
Επίσης, δεν έχω καμμιά αναστολή να αναγνωρίσω το υψηλό πατριωτικό φρόνημα των σουλιωτών και τις εξαιρετικές υπηρεσίες που πρόσφεραν στον αγώνα για την ανεξαρτησία. Εξακολουθώ, όμως, να μη καταλαβαίνω σε τι μειώνει την προσφορά των σουλιωτών η παραδοχή τής αλβανικής καταγωγής τους ("Μετά την καταστροφήν τού Σκεντέρμπεη, απόσπασμα ορθοδοξων Αλβανών εκ 200 περίπου μαχίμων συγκείμενον, διεσώθη εν Ηπείρω και απεφάσισε να εγκατασταθή εν αυτή. Οι προϊστάμενοι του αποσπάσματος, Μπότσαρης και Τζαβέλλας, εξελέξαντο τα απρόσιτα όρη τού Σουλίου, ίνα διατηρήσωσι εν αυτοίς τό τε μάχιμον ήθος και την θρησκείαν" - Αναστάσιος Γούδας, "Βίοι παράλληλοι", τόμος Η'). Στο κάτω-κάτω της γραφής, αυτό το γεγονός αναδεικνύει περισσότερο τον αγώνα τους στο πλευρό των επαναστατών.
Με την ευκαιρία, αναρωτιέμαι σε τι θα μειωνόταν η τεράστια προσωπικότητα -με τα καλά και τα κακά της- του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη αν δεν πέρναγε "ντούκου" η αρβανίτικη καταγωγή του. Πόσο θα ξέπεφτε στα μάτια μας αν μαθαίναμε πως το πραγματικό του επώνυμο ήταν το αρβανίτικο Τσεργίνης αλλά του κόλλησε το -επίσης αρβανίτικο- παρατσούκλι Μπιθεκούρας, το οποίο στα ελληνικά αποδίδεται ακριβώς ως Κολοκοτρώνης; Άλλωστε, όλα τούτα τα λέει ο ίδιος στα Απομνημονεύματα που υπαγόρευσε τον Γεώργιο Τερτσέτη.
Σκέφτομαι, λοιπόν, μήπως θα ήσαν πολύ καλύτερα τα πράγματα αν μαθαίναμε αυτές τις -ενοχλητικές για πολλούς- λεπτομέρειες. Αν μαθαίναμε, δηλαδή, ότι οι πέραν πάσης αμφισβητήσεως Έλληνες σουλιώτες και Κολοκοτρωναίοι είχαν αλβανική/αρβανίτικη καταγωγή. Μήπως έτσι θα δεχόμασταν πολύ πιο εύκολα το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν έλληνες πολίτες με αλβανική, βουλγαρική ή και νιγηριανή καταγωγή; Λέω τώρα...
Παράλληλα, δεν αντιλαμβάνομαι σε τι εξυπηρετεί η διατήρηση μερικών μύθων, όπως ο μύθος τού "κρυφού σχολειού". Τί προσθέτει στην Ιστορία μια ιστορική ανακρίβεια; Ναι, υπήρξαν παπάδες που θυσιάστηκαν για την επιτυχία τής επανάστασης αλλά δεν έχουν ανάγκη από παραμύθια για να αναγνωριστούν οι θυσίες τους. Κι επί τέλους, γιατί πρέπει να διαιωνίζουμε την χαζή άποψη πως τάχα τα ελληνόπουλα μάθαιναν γράμματα μελετώντας το ψαλτήρι και τα ευαγγέλια, δηλαδή ότι μάθαιναν την αρχαΐζουσα ελληνιστική;
Μιας και μίλησα για μύθους, θα ήθελα να μάθω για ποιο λόγο είναι αναγκαίο να γαλουχούμαστε με την ιστορική ανακρίβεια πως τάχα η επανάσταση του '21 ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου στα Καλάβρυτα, με την ορκωμοσία από τον επίσκοπο Γερμανό. Τί κερδίζουμε με το να παραμυθιαζόμαστε με το ψευδές πως όλα άρχισαν ανήμερα του ευαγγελισμού, όταν είναι γνωστό πως ο ξεσηκωμός είχε πάρει μπρος ένα μήνα νωρίτερα στην Καλαμάτα; Γιατί, δηλαδή, "της πατρίδος η ελευθερία" πρέπει να πάει ντε και καλά αγκαζέ με "του Χριστού την πίστη την αγία";
Πάμε σ' ένα άλλο παράδειγμα. Πώς να βγάλεις σωστά ιστορικά συμπεράσματα όταν έχεις μεγαλώσει με την ιστορική ανακρίβεια ότι οι τούρκοι σφάζανε τους χριστιανούς αν δεν άλλαζαν την πίστη τους; Ίσα-ίσα που η οθωμανική αυτοκρατορία είχε συμφέρον να προστατεύει την ανεξιθρησκεία, μιας και χαράτσια πλήρωναν μόνον όσοι δεν ήσαν μουσουλμάνοι! Πόσο τυχαίο είναι ότι το ορθόδοξο πατριαρχείο δεν κουνήθηκε ποτέ από την Κωνσταντινούπολη; Πόσο τυχαίο είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μοναστηριών που σώζονται στον τόπο μας, χτίστηκαν επί τουρκοκρατίας;
Παρένθεση. Είναι γνωστά σε όλους τα έθιμα του "ρουκετοπόλεμου" στον χιώτικο Βροντάδο και των "χαλκουνιών" στον Μοριά, τα οποία έχουν τις ρίζες τους στην τουρκοκρατία. Αλήθεια, δεν είναι απορίας άξιο πως διάβολο επέτρεπαν οι τούρκοι στους ορθόδοξους έλληνες να "παίζουν" με τόση ποσότητα μπαρούτης; Τί δεν καταλαβαίνω; Κλείνει η παρένθεση.
Και δυο λέξεις ακόμη για την Τριπολιτσά, στην οποία αναφέρθηκα χτες. Άλλο πράγμα το "εξηγώ" τους λόγους που οδήγησαν στα έκτροπα κατά την άλωση και άλλο το "δικαιολογώ" την σφαγή ως δήθεν "φυσικό ξέσπασμα" των ελλήνων για τα όσα είχαν υποστεί από τους τούρκους. Με κάτι τέτοιες "δικαιολογίες", άλλωστε, οι γερμανοί έκαψαν τα Καλάβρυτα, ξεθεμέλιωσαν το Δίστομο και σκότωσαν χιλιάδες αθώους επί κατοχής.
Νομίζω πως η κουβέντα παρατράβηξε και γι' αυτό τελειώνω. Κλείνοντας, όμως, θέλω να ξεκαθαρίσω πως η ένστασή μου δεν έχει να κάνει μόνο με το ότι μαθαίνουμε την Ιστορία μας διαστρεβλωμένη αλλά και με το ότι την μαθαίνουμε μισή. Τέτοια ιστορία είναι ανιστόρητη.
Σημείωση: Ελπίζω πως δεν θα με κατηγορήσει κανείς πως επιχειρώ να παραδώσω μαθήματα Ιστορίας. Ποτέ δεν μου άρεσε ο ρόλος του δάσκαλου. Προτιμούσα πάντα τον ρόλο του αναζητητή.
Για παράδειγμα, δεν αμφισβήτησα ποτέ την προσφορά τού Μιαούλη στην επανάσταση. Ήμαρτον! Δεν είμαι τρελλός! Γιατί, όμως, πρέπει να παραστήσω πως δεν συνέβη ποτέ η ανατίναξη της φρεγάτας "Ελλάς" και της κορβέττας "Ύδρα" επειδή ο Μιαούλης τα είχε πάρει στο κρανίο με τον Καποδίστρια;
Επίσης, δεν έχω καμμιά αναστολή να αναγνωρίσω το υψηλό πατριωτικό φρόνημα των σουλιωτών και τις εξαιρετικές υπηρεσίες που πρόσφεραν στον αγώνα για την ανεξαρτησία. Εξακολουθώ, όμως, να μη καταλαβαίνω σε τι μειώνει την προσφορά των σουλιωτών η παραδοχή τής αλβανικής καταγωγής τους ("Μετά την καταστροφήν τού Σκεντέρμπεη, απόσπασμα ορθοδοξων Αλβανών εκ 200 περίπου μαχίμων συγκείμενον, διεσώθη εν Ηπείρω και απεφάσισε να εγκατασταθή εν αυτή. Οι προϊστάμενοι του αποσπάσματος, Μπότσαρης και Τζαβέλλας, εξελέξαντο τα απρόσιτα όρη τού Σουλίου, ίνα διατηρήσωσι εν αυτοίς τό τε μάχιμον ήθος και την θρησκείαν" - Αναστάσιος Γούδας, "Βίοι παράλληλοι", τόμος Η'). Στο κάτω-κάτω της γραφής, αυτό το γεγονός αναδεικνύει περισσότερο τον αγώνα τους στο πλευρό των επαναστατών.
Με την ευκαιρία, αναρωτιέμαι σε τι θα μειωνόταν η τεράστια προσωπικότητα -με τα καλά και τα κακά της- του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη αν δεν πέρναγε "ντούκου" η αρβανίτικη καταγωγή του. Πόσο θα ξέπεφτε στα μάτια μας αν μαθαίναμε πως το πραγματικό του επώνυμο ήταν το αρβανίτικο Τσεργίνης αλλά του κόλλησε το -επίσης αρβανίτικο- παρατσούκλι Μπιθεκούρας, το οποίο στα ελληνικά αποδίδεται ακριβώς ως Κολοκοτρώνης; Άλλωστε, όλα τούτα τα λέει ο ίδιος στα Απομνημονεύματα που υπαγόρευσε τον Γεώργιο Τερτσέτη.
Σκέφτομαι, λοιπόν, μήπως θα ήσαν πολύ καλύτερα τα πράγματα αν μαθαίναμε αυτές τις -ενοχλητικές για πολλούς- λεπτομέρειες. Αν μαθαίναμε, δηλαδή, ότι οι πέραν πάσης αμφισβητήσεως Έλληνες σουλιώτες και Κολοκοτρωναίοι είχαν αλβανική/αρβανίτικη καταγωγή. Μήπως έτσι θα δεχόμασταν πολύ πιο εύκολα το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν έλληνες πολίτες με αλβανική, βουλγαρική ή και νιγηριανή καταγωγή; Λέω τώρα...
Παράλληλα, δεν αντιλαμβάνομαι σε τι εξυπηρετεί η διατήρηση μερικών μύθων, όπως ο μύθος τού "κρυφού σχολειού". Τί προσθέτει στην Ιστορία μια ιστορική ανακρίβεια; Ναι, υπήρξαν παπάδες που θυσιάστηκαν για την επιτυχία τής επανάστασης αλλά δεν έχουν ανάγκη από παραμύθια για να αναγνωριστούν οι θυσίες τους. Κι επί τέλους, γιατί πρέπει να διαιωνίζουμε την χαζή άποψη πως τάχα τα ελληνόπουλα μάθαιναν γράμματα μελετώντας το ψαλτήρι και τα ευαγγέλια, δηλαδή ότι μάθαιναν την αρχαΐζουσα ελληνιστική;
Μιας και μίλησα για μύθους, θα ήθελα να μάθω για ποιο λόγο είναι αναγκαίο να γαλουχούμαστε με την ιστορική ανακρίβεια πως τάχα η επανάσταση του '21 ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου στα Καλάβρυτα, με την ορκωμοσία από τον επίσκοπο Γερμανό. Τί κερδίζουμε με το να παραμυθιαζόμαστε με το ψευδές πως όλα άρχισαν ανήμερα του ευαγγελισμού, όταν είναι γνωστό πως ο ξεσηκωμός είχε πάρει μπρος ένα μήνα νωρίτερα στην Καλαμάτα; Γιατί, δηλαδή, "της πατρίδος η ελευθερία" πρέπει να πάει ντε και καλά αγκαζέ με "του Χριστού την πίστη την αγία";
Πάμε σ' ένα άλλο παράδειγμα. Πώς να βγάλεις σωστά ιστορικά συμπεράσματα όταν έχεις μεγαλώσει με την ιστορική ανακρίβεια ότι οι τούρκοι σφάζανε τους χριστιανούς αν δεν άλλαζαν την πίστη τους; Ίσα-ίσα που η οθωμανική αυτοκρατορία είχε συμφέρον να προστατεύει την ανεξιθρησκεία, μιας και χαράτσια πλήρωναν μόνον όσοι δεν ήσαν μουσουλμάνοι! Πόσο τυχαίο είναι ότι το ορθόδοξο πατριαρχείο δεν κουνήθηκε ποτέ από την Κωνσταντινούπολη; Πόσο τυχαίο είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μοναστηριών που σώζονται στον τόπο μας, χτίστηκαν επί τουρκοκρατίας;
Παρένθεση. Είναι γνωστά σε όλους τα έθιμα του "ρουκετοπόλεμου" στον χιώτικο Βροντάδο και των "χαλκουνιών" στον Μοριά, τα οποία έχουν τις ρίζες τους στην τουρκοκρατία. Αλήθεια, δεν είναι απορίας άξιο πως διάβολο επέτρεπαν οι τούρκοι στους ορθόδοξους έλληνες να "παίζουν" με τόση ποσότητα μπαρούτης; Τί δεν καταλαβαίνω; Κλείνει η παρένθεση.
Και δυο λέξεις ακόμη για την Τριπολιτσά, στην οποία αναφέρθηκα χτες. Άλλο πράγμα το "εξηγώ" τους λόγους που οδήγησαν στα έκτροπα κατά την άλωση και άλλο το "δικαιολογώ" την σφαγή ως δήθεν "φυσικό ξέσπασμα" των ελλήνων για τα όσα είχαν υποστεί από τους τούρκους. Με κάτι τέτοιες "δικαιολογίες", άλλωστε, οι γερμανοί έκαψαν τα Καλάβρυτα, ξεθεμέλιωσαν το Δίστομο και σκότωσαν χιλιάδες αθώους επί κατοχής.
Νομίζω πως η κουβέντα παρατράβηξε και γι' αυτό τελειώνω. Κλείνοντας, όμως, θέλω να ξεκαθαρίσω πως η ένστασή μου δεν έχει να κάνει μόνο με το ότι μαθαίνουμε την Ιστορία μας διαστρεβλωμένη αλλά και με το ότι την μαθαίνουμε μισή. Τέτοια ιστορία είναι ανιστόρητη.
Σημείωση: Ελπίζω πως δεν θα με κατηγορήσει κανείς πως επιχειρώ να παραδώσω μαθήματα Ιστορίας. Ποτέ δεν μου άρεσε ο ρόλος του δάσκαλου. Προτιμούσα πάντα τον ρόλο του αναζητητή.
Ευγε Τεντυ!!
ΑπάντησηΔιαγραφήΣολωνας
Αγαπητε Teddy,σεμνα και ταπεινα θα ηθελα να κανω ενα σχολιο,για την τελευταια σου προταση. Ακριβως κατα την γνωμη μου εκει ειναι το ζουμι!!
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν "ενοχλει"το να κανεις τον δασκαλο,και ασ ελεγες "οτι να'ναι"
Το ασχημο για τους παρορμητικους ειναι ακριβως οτι προτιμας τον ρολο του αναζητητη!Η σχολη του "πιστευε και μη ερευνα" ηταν παντα στις προτιμησεις των "πολλων".
Αγαπητέ Teddy,
ΑπάντησηΔιαγραφήΝομίζω ότι οι αντιδράσεις στο αρχικό άρθρο οφείλονται στο γεγονός ότι ανήμερα εθνικής επετείου, όπου λόγω συνθηκών αρχίζει πάλι να παίρνει άλλο νόημα στο μυαλό πολλών συμπολιτών μας, ανάρτησες άρθρο το οποίο δεν συγκαταλέγεται στο χαρακτήρα του αναζητητή που αποδίδεις στον εαυτό σου αλλά περισσότερο σε ένα ξέσπασμα αγανάχτησης το οποίο το κατανοώ μεν αλλά δυστυχώς δεν συμβαδίζει με τις αρχές του ιστορικού υλισμού με τις οποίες αντιλαμβάνομαι ότι συμφωνείς γιατί είχε ισοπεδωτικό χαρακτήρα.
Για παράδειγμα, νομίζω ότι είναι ανιστόρητο και αντιεπιστημονικό να υποστηρίζουμε ότι αν δεν είχε γίνει η ναυμαχία στο Ναβαρίνο, θα είμασταν ακόμα Τούρκοι υποτελείς! Υπήρχε τότε μια δυναμική αποσύνθεσης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην οποία συνετέλεσαν διάφοροι παράγοντες, ένας εξ αυτών και οι μάχες των επαναστατημένων υπόδουλων ραγιάδων.
Με το σημερινό σου άρθρο συμφωνώ απλά πιστεύω ότι έχει χροιά διαφορετική συγκριτικά με το επίμαχο στο οποίο μπορεί κάποιος να διακρίνει μια απόχρωση φανατισμού ο οποίος και αυτός δυστυχώς δεν λείπει από την σύγχρονη ελληνική ρητορεία και φιλολογία.
Θα ήθελα πάντως να αναγνωρίσω ότι αυτό το ιστολόγιο διατηρεί ποιοτικό επίπεδο από όλους, δηλ. και από και από τους σχολιαστές και το επισκέπτομαι συχνά.
Φιλικά
Κώστας