Πλεονάσματα κι ελλείμματα - 4. Το χτίσιμο και το τίμημα ενός πλεονάσματος

Σήμερα, ανοίγουμε μια παρένθεση στην κουβέντα μας, με αφορμή ένα ερώτημα που διατύπωσε ο φίλος αναγνώστης Δημήτρης σε προηγούμενο κείμενο. Το ερώτημα είναι το εξής: "Φίλε Teddy, στο παρακάτω διάγραμμα της ΕΚΤ, το ελληνικό πρωτογενές αποτέλεσμα για το 3ο τρίμηνο 2013, είναι 26% πρωτογενές έλλειμμα?"

Πρώτη παρατήρηση: Τα στοιχεία που δημοσιοποιεί η ΕΚΤ τροφοδοτούνται δυο φορές τον χρόνο. Συνεπώς, στο παραπάνω διάγραμμα περιλαμβάνονται δεδομένα μέχρι και το πρώτο εξάμηνο του 2013. Αυτό φαίνεται καθαρά αν επισκεφθούμε τον σχετικό διασύνδεσμο και επιλέξουμε την ετικέττα "Data Table".

Δεύτερη παρατήρηση: Το παραπάνω διάγραμμα είναι σχεδόν...άχρηστο! Και τούτο, επειδή απεικονίζει απλώς τις ποσοστιαίες μεταβολές από περίοδο σε περίοδο (η μπλε γραμμή τις τριμηνιαίες και η κόκκινη τις ετήσιες). Δηλαδή, η τελευταία ένδειξη -26,13% σημαίνει ότι το πρωτογενές έλλειμμα αυξήθηκε κατά 26,13% σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο της χρονιάς. Όπως η ένδειξη 1,68% στα τέλη του 2011 δεν σημαίνει ότι είχαμε πλεόνασμα (πού τέτοια!) αλλά ότι το έλλειμμα του 4ου τριμήνου ήταν μειωμένο κατά 1,68% σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο.


Και τώρα που ξεμπερδέψαμε με τα τεχνικά ζητήματα, ας πάμε στην ουσία.

Μέχρι τις αρχές τού περασμένου Ιουλίου, η κυβέρνηση πάλευε να συγκρατήσει την εκτέλεση του προϋπολογισμού από οποιονδήποτε εκτροχιασμό, στηριζόμενη κυρίως στις περικοπές δαπανών. Πράγματι, το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Σταθερότητας (ΜΠΔΣ) προέβλεπε αυξημένα έσοδα και μειωμένες δαπάνες. Πλην, όμως, με την φοροδοτική ικανότητα των ελλήνων να έχει πιάσει πάτο, οι προβλέψεις τού ΜΠΔΣ αποδείχθηκαν άπιαστο όνειρο. Επί πλέον, ας θυμηθούμε ότι πέρυσι οι δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος δεν υποβλήθηκαν μέχρι τον Μάιο (όπως άλλες χρονιές) αλλά στα τέλη τού καλοκαιριού, με αποτέλεσμα μέχρι την 30/6 να μην έχει μπει δεκάρα από φόρους εισοδήματος στο ταμείο.

Έτσι, από τις αρχές σχεδόν του χρόνου η κυβέρνηση διάλεξε ως διέξοδο την περικοπή κονδυλίων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) πολύ περισσότερο από τα προβλεπόμενα. Αν λάβουμε δε υπ' όψη ότι το ΠΔΕ ήταν ήδη υπερβολικά "ξυρισμένο", καθίσταται εξαιρετικά απλή η εξήγηση του φαινομένου των άδειων ταμείων σε νοσοκομεία, πανεπιστήμια, ασφαλιστικά ταμεία κλπ. Παρά ταύτα, όμως, στα μέσα τού χρόνου τίποτε δεν έδειχνε ότι μέχρι τέλους τού 2013 η ελληνική οικονομία θα έπιανε τον -κατά ΜΠΔΣ- στόχο τού πρωτογενούς πλεονάσματος κατά 0,3%. Κάπου εκεί, στα μέσα Ιουλίου, οι "φωστήρες" τού κυβερνητικού οικονομικού επιτελείου αποφάσισαν να δράσουν.

Πρώτα-πρώτα, κατέγραψαν στα έσοδα ένα ποσό περίπου 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο προήλθε από τις αποδόσεις των διακρατημένων από τις κεντρικές ευρωπαϊκές τράπεζες ελληνικών ομολόγων. Είναι σαφές ότι το εν λόγω έκτακτο έσοδο δεν έπρεπε να συμμετέχει στον υπολογισμό οποιουδήποτε πρωτογενούς αποτελέσματος (άλλωστε η τρόικα εξακολουθεί να μη το υπολογίζει) αλλά ο Σαμαράς με τον Στουρνάρα και την υπόλοιπη συμμωρία επέμειναν (προφανέστατα, για να εντυπωσιάσουν με ένα ακόμη σαξές στόρυ τους συνήθεις χαχόλους).

Δεύτερον, φρόντισαν να επιταχύνουν την εισροή κοινοτικών κονδυλίων 4,6 δισ. ευρώ στα πλαίσια τού ΕΣΠΑ, σε σημείο να προεισπράξουν ποσά υπολογισμένα για το 2014. Θα θυμάστε την πρόσφατη εμφάνιση του Χατζηδάκη, ο οποίος καμάρωνε για το γεγονός ότι η Ελλάδα απορρόφησε μέσα στο 2013 το 118% τού ποσού που της αναλογούσε για το ΕΣΠΑ. Φυσικά, κανένας πολιτικός δεν εξήγησε -αλλά και κανένας δημοσιογράφος δεν τόλμησε να ρωτήσει- πώς διάβολο είναι δυνατόν να εισπράξει κανείς πάνω από το 100% αυτών που δικαιούται...

Αυτά τα δυο δεδομένα, λοιπόν, επέτρεψαν περί τα τέλη τού θέρους στο κυβερνητικό επιτελείο να αρχίσει να μιλάει για "πρωτογενές πλεόνασμα", ύψους -εκείνη την στιγμή- περίπου 2 δισ. ευρώ.

Όμως, υπήρχε ένα πρόβλημα: για να βγαίνουν "όμορφοι" οι μηνιαίοι και οι τριμηνιαίοι δείκτες, η κυβέρνηση "έσπρωχνε" τις υποχρεώσεις της προς τα πίσω. Αυτό σήμαινε ότι περί τα τέλη τής χρονιάς το οποιοδήποτε πλεόνασμα θα εκμηδενιζόταν. Άσε δε που υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να μη γίνει δεκτό από την τρόικα το 1,5 δισ. που προαναφέραμε. Έτσι ξεκίνησε ένας νέος κύκλος πίεσης στα λαϊκά στρώματα: περαιτέρω περικοπές εφ' άπαξ, κατάργηση του ΕΚΑΣ από όλους τους κάτω των 65, κατασχέσεις ποσών από τραπεζικούς λογαριασμούς ή "εις χείρας τρίτων" (π.χ. ενοίκια), απολύσεις, διαθεσιμότητες κλπ. Παράλληλα, μεταφέρθηκαν για εξόφληση στο 2014 υποχρεώσεις (επιστροφές φόρων, επιχορηγήσεις, υποχρεώσεις σε προμηθευτές κλπ) ύψους πάνω από 1,5 δισ. ενώ άλλο 1,3 δισ. προϋπολογισμένο στο ΠΔΕ δεν εκταμιεύτηκε ποτέ.

Κάπως έτσι, λοιπόν, φτάσαμε στο τέλος της χρονιάς, με την κυβέρνηση να ανακοινώνει ότι στο 11μηνο το πρωτογενές πλεόνασμα διαμορφώθηκε σε 2,5 δισ. περίπου. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για τελικό ετήσιο πλεόνασμα περίπου 700 εκατ., δηλαδή 0,4% του ΑΕΠ (έναντι 0,3% που προέβλεπε το ΜΠΔΣ). Φυσικά, το τελικό ποσό θα τεθεί υπό τον έλεγχο της τρόικας σε δυο μήνες.


Και για όποιον δεν κατάλαβε: ξεματώσαμε, υποφέραμε, πεινάσαμε, ξεπαγιάσαμε, μείναμε άνεργοι, στείλαμε τα παιδιά μας στην ξενητειά, διαλύσαμε το κράτος, ξεπουλήσαμε τα πάντα και άλλα τέτοια ωραία για να καταφέρουμε να βγάλουμε μερικές πενταροδεκάρες πλεόνασμα, το οποίο δεν είναι καν πλεόνασμα αφού πληρώσαμε και τόκους. Εν τάξει με την επιτυχία; Μπράβο μας! Σκεφτείτε τι έχει να γίνει το 2016, με το ΜΠΔΣ να προβλέπει πλεόνασμα 4,5% του ΑΕΠ...

Κλείνουμε την σημερινή παρένθεση και συνεχίζουμε.


ΥΓ: Μια μικρή λεπτομέρεια ακόμη. Το -κακώς λογιζόμενο στο πρωτογενές πλεόνασμα- 1,5 δισ από τα διακρατημένα ομόλογα καταχωρίσθηκε πονηρά στο κονδύλι "Έσοδα προ επιστροφών φόρων". Όσοι γνωρίζουν δημόσια λογιστική καταλαβαίνουν ότι μ' αυτόν τον τρόπο εξαφανίστηκε τεχνητά η εμφανιζόμενη υστέρηση των φορολογικών εσόδων κατά 1,44 δισ.! Ποιός είπε ότι η λογιστική δεν είναι τέχνη;