Καλλιτέχνες και χούντα

Με την χτεσινή κουβέντα για χούντες και για ανθρώπους τού πνεύματος, σκέφτηκα να θυμηθούμε την στάση μερικών καλλιτεχνών κατά την περίοδο της δικτατορίας. Κι αν για τον διάσημο κονφερανσιέ Γιώργο Οικονομίδη η συμπάθειά του προς τους δικτάτορες είναι γνωστή, η κάθε άλλο παρά αντιχουντική στάση κάποιων άλλων σίγουρα μας ξενίζει.

Ας αρχίσουμε με κάτι ελαφρό. Οι παλιότεροι θα θυμούνται το καλαματιανό "Το λεν' οι πετροπέρδικες", τον ύμνο προς τον αρχιδικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο προσωπικά: "Το λεν' οι πετροπέρδικες, το λέει και τ' αηδόνι / Ωρέ Γιώργο Παπαδόπουλε (δις) / Για σένα μιλάει ο ντουνιάς, για σένα καμαρώνει / Βάστα τα κλειδιά, βάσταξε γερά. // Παντού, σε κάμπους και βουνά, όλοι μιλούν για σένα / Ωρέ Γιώργο Παπαδόπουλε (δις) / Εσύ ξαναζωντάνεψες και το 21 / Βάστα τα κλειδιά, βάσταξε γερά. // Το όνομά σου τώρα πια αιώνια θα μείνει / Ωρέ Γιώργο Παπαδόπουλε (δις) / Μεσ' στις ελληνικές καρδιές γράφτηκε και δεν σβήνει / Βάστα τα κλειδιά, βάσταξε γερά". Ελάχιστοι, όμως, γνωρίζουν ότι οι στίχοι και η μουσική τού κομματιού γράφτηκαν με την συμμετοχή του διάσημου δημοτικού βιολιστή Γιώργου Κόρου, ο οποίος διευθύνει την ορχήστρα και -φυσικά- παίζει βιολί.

Ο Γιώργος Οικονομίδης έγραψε τους στίχους στο μεγαλύτερο σουξέ τής δικτατορίας, το "21 Απριλίου 1967", πιο γνωστό ως "Μέσα στ' Απρίλη την γιορτή", το οποίο ακουγόταν σε κάθε εκδήλωση της χούντας: "Μέσα στ’ Απρίλη τη γιορτή / το μέλλον χτίζει η νιότη, / αγκαλιασμένη, δυνατή, / μ’ εργάτη, αγρότη, φοιτητή / και πρώτο το στρατιώτη...". Το κομμάτι μελοποίησε ως εμβατήριο ο πολύς Γιώργος Κατσαρός, ίσως ο διασημότερος έλληνας σαξοφωνίστας. Η πρώτη δημόσια εκτέλεση του εν λόγω ύμνου τής χούντας έγινε στις 13 Ιουλίου 1967, στο γνωστό κέντρο τής Γλυφάδας "Δειλινά", κατά την διάρκεια μιας καλλιτεχνικής βραδιάς που διοργάνωσε ο Κεντρικός Ραδιοφωνικός Σταθμός των Ενόπλων Δυνάμεων. Εκείνη την βραδιά, το τραγούδι ερμήνευσαν (κρατηθείτε!) ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και η Βίκυ Μοσχολιού. Αργότερα κυκλοφόρησε σε δισκάκι με την φωνή του Γιάννη Βογιατζή. Την επόμενη χρονιά, εν όψει τού "δημοψηφίσματος" που οργάνωσε η χούντα για το "νέο σύνταγμα", ξανακυκλοφόρησε σε 45άρι με τον "χατζηδακικό" Φώτη Δήμα (*), έχοντας στην δεύτερη πλευρά το "Το νέον σύνταγμα της 29ης Σεπτεμβρίου 1968".
 
Παρενθεσούλα. Μιας κι ανέφερα τα "Δειλινά", ας πω και μια κουβέντα για το περίφημο "Στορκ". Το 1970, το "Στορκ" είχε γίνει το αγαπημένο κέντρο διασκέδασης των αξιωματούχων τής χούντας. Στην πίστα βρισκόταν το τότε νέο αστέρι τού ελληνικού τραγουδιού, ο Γιώργος Νταλάρας... Κλείνει η παρενθεσούλα.

Φυσικά, από το αφιέρωμά μας δεν θα μπορούσε να λείψει η αναφορά στην περίφημη γιορτή με την οποία η "Επανάστασις" γιόρτασε τα πρώτα της γενέθλια. Ήταν η 21η Απριλίου 1968 και στο Παναθηναϊκό Στάδιο μαζεύτηκε όλος ο καλός ο κόσμος για να γιορτάσει μαζί με τους δικτάτορες. Ανάμεσά τους:
- Τραγούδησαν οι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Βίκυ Μοσχολιού, Φώτης Δήμας, Σταμάτης Κόκκοτας, Τζένη Βάνου, Γιάννης Βογιατζής, Γιάννης Πουλόπουλος, Νάντια Κωνσταντοπούλου, Σώτος Παναγόπουλος, Τώνης Μαρούδας, Γιώργος Ζαμπέτας, Μαρινέλλα και άλλοι.
- Την ορχήστρα διεύθυναν οι: Γιώργος Κατσαρός, Κώστας Κλάβας, Τάκης Μωράκης, Ανδρέας Χατζηαποστόλου και Τάκης Αθηναίος.
- Σκετσάκια στο πνεύμα τής γιορτής έπαιξαν οι: Ρένα Βλαχοπούλου, Κώστας Βουτσάς, Ντίνος Ηλιόπουλος, Νίκος Σταυρίδης, Ρένα Ντορ και άλλοι.

Με όλα τούτα, δεν θέλω να πω πως όλοι όσοι προανέφερα ήσαν χουντόφιλοι. Το μόνο που θέλω να πω είναι πως δεν είχαν κανένα πρόβλημα να τα έχουν καλά με το καθεστώς, προκειμένου να έχουν το κεφαλάκι τους ήσυχο. Μέχρις εδώ, ας το καταπιώ κι ας πω κι ένα "δε βαριέσαι, ας μη παραστήσω τον πονηρό γιατί ίσως έτσι να έκανα κι εγώ". Εκείνο που δεν μπορώ να καταπιώ, όμως, είναι μαθήματα ηθικής, νομιμότητας ή -ακόμη χειρότερα- επανάστασης από δαύτους. Τώρα, μάλιστα, που πλησιάζει και η επέτειος του Πολυτεχνείου.


(*) Ο Φώτης Δήμας είναι μια σπουδαία αλλά παραγνωρισμένη φωνή τού ελληνικού τραγουδιού. Ερμήνευσε πρώτος το "Αν σ' αρνηθώ αγάπη μου". Συμμετείχε με 4 κομμάτια στην "Οδό Ονείρων" τού Χατζηδάκι (1962) αλλά και στον δίσκο "Η Αθήνα τραγουδά Χατζηδάκη" (1965). Ανεπανάληπτη έμεινε η πρώτη εκτέλεση του "Έρημος μεσ' στην ερημιά" (του Σταύρου Κουγιουμτζή, 1965), κομμάτι που ξανατραγούδησε -εμφανώς κατώτερα- ο Γιώργος Νταλάρας στον δίσκο "Όταν ανθίζουν πασχαλιές" (1971). Μετά την πτώση τής χούντας, ο Φώτης Δήμας δεν δέχτηκε να παραστήσει τον "ανανήψαντα" ή να προσπαθήσει να δικαιολογηθεί για τα φιλοδικτατορικά του αισθήματα. Προτίμησε να εγκαταλείψει το τραγούδι και να εξαφανιστεί.