Απελευθέρωση των αγορών... Για ποιούς;

Αλήθεια, τί σημαίνει "απελευθέρωση της αγοράς"; Ρωτάω επειδή ο όρος "απελευθέρωση" φέρνει συνειρμικά στο μυαλό κάτι καλό, οπότε φαίνεται τουλάχιστον ακαταλαβίστικη η επιμονή κάποιων να αντιμάχονται κάθε προσπάθεια "απελευθέρωσης της αγοράς". Ας πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα με την σειρά, ξεκινώντας από τον ίδιο τον όρο "απελευθέρωση".

Για να νοείται "απελευθέρωση" πρέπει, προφανώς, να υπάρχει κάτι σκλαβωμένο. Όμως, όταν μιλάμε απελευθέρωση αγορών, εννοούμε το άνοιγμα κάποιων επαγγελμάτων, τα οποία θεωρούνται κλειστά. Στόχος αυτής της "απελευθέρωσης" είναι να δοθεί η δυνατότητα σε όλους όσους θέλουν, να δραστηριοποιηθούν στα συγκεκριμένα επαγγέλματα. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ας δούμε ένα παράδειγμα από τον θαυμαστό κόσμο των ταξιτζήδων:

Ας πούμε ότι μέχρι σήμερα το επάγγελμα του ταξιτζή ήταν κλειστό, εφ' όσον χρειαζόταν σχετική άδεια. Αλλά για ποιόν ήταν κλειστό αφού, όποιος ήθελε να γίνει ταξιτζής, μπορούσε να βρει πανεύκολα μιαν άδεια στις περίφημες "μάντρες"; Βέβαια, θα έπρεπε να πληρώσει κάποια φράγκα (ας πούμε, διακόσια χιλιάρικα) για να αποκτήσει αυτή την άδεια. Όμως, με βάση τον ισχύοντα νόμο, το πρόβλημα ήταν αλλού: κανένας δεν μπορούσε να έχει στην κατοχή του περισσότερες από δυο άδειες. Συνεπώς, το επάγγελμα ήταν "κλειστό" επειδή κανένας δεν μπορούσε να αποκτήσει π.χ. 100 άδειες. Για βάλτε τώρα το μυαλουδάκι σας να δουλέψει: εκατό άδειες επί διακόσια η άδεια... ίσον είκοσι 'μύρια. Δηλαδή, για να στηθεί (αν μπορούσε να στηθεί) μια εταιρεία ταξί, θα έπρεπε να διαθέτει είκοσι ζεστά εκατομμυριάκια για να φτιάξει έναν στόλο της προκοπής. Άρα; Άρα "ανοίγω" το επάγγελμα για να διευκολύνω το στήσιμο εταιρειών από το μεγάλο κεφάλαιο.

Πάμε παρακάτω. Λένε πως η "απελευθέρωση της αγοράς" αποτελεί προϋπόθεση για ανάπτυξη. Σε σχέση με τα προηγούμενα, λοιπόν, υποτίθεται ότι "ανοίγοντας" το επάγγελμα των ταξιτζήδων, αναπτύσσω τον κλάδο. Αλλά ποιόν κλάδο να αναπτύξω, ρε γαμώτο, όταν υπάρχουν π.χ. 35.000 ταξιτζήδες στην Αθήνα; Η πίττα είναι συγκεκριμμένη και σε κάθε ταξί αναλογεί ένα συγκεκριμμένο κομμάτι. Συνεπώς, αν αβγατίσουν οι ταξιτζήδες, θα μικρύνει το κομμάτι της πίττας που αναλογεί στον κάθε έναν.

Συνεχίζουμε την σκέψη μας. Λένε πως, αν απελευθερωθεί η αγορά, θα βελτιωθούν οι υπηρεσίες και θα πέσουν οι τιμές. Παπαριές. Σήμερα τα κόμιστρα των ταξί ορίζονται από κράτος αλλά με το άνοιγμα της αγοράς, οι τιμές θα διαμορφώνονται με βάση τον ανταγωνισμό. Ποιός ανταγωνισμός είναι προτιμώτερος; Αυτός ανάμεσα σε 30-35 χιλιάδες ταξιτζήδες ή αυτός ανάμεσα σε 4-5 μεγάλες εταιρείες ταξί, οι οποίες μπορούν άνετα να στήσουν ένα άτυπο τραστ, όπως έχουν στήσει οι μεγάλες εταιρείες εκμετάλλευσης γάλακτος; Η απάντηση ειναι προφανής.

Πάμε και στην ποιότητα των υπηρεσιών. Είναι δεδομένο ότι υψηλότερη ποιότητα συνεπάγεται υψηλότερες τιμές. Με την δεδομένη κόντρα ανάμεσα σε 4-5 μεγάλες εταιρείες, ποιά εταιρεία θα ρισκάρει τα κέρδη της προσφέροντας υψηλότερη ποιότητα υπηρεσιών; Κι αν κάποια εταιρεία αποφασίσει να ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο, είναι απολύτως σίγουρο ότι θα συνοδέψει τις βελτιωμένες υπηρεσίες της με αντίστοιχη αύξηση τιμών. Επομένως, πάλι ο καταναλωτής θα πληρώσει το "μάρμαρο". Δείτε τι έγινε στην Αγγλία με τα διάσημα "cabs" (τα "μαύρα ταξί") και θα καταλάβετε τι εννοώ.

Αλλά ακόμη κι αν μερικές εταιρείες, μόλις πάρουν την δουλειά στα χέρια τους, αβγατίσουν τον στόλο τους, το όνειρο της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας θα παραμείνει όνειρο. Όνειρο για τους απελπισμένους, οι οποίοι ελπίζουν πως θα καταφέρουν να βρουν δουλειά. Όνειρο για όσους δεν εννοούν να καταλάβουν πως η συγκέντρωση της ιδιοκτησίας στα χέρια ολίγων δεν ανοίγει δουλειές αλλά εντατικοποιεί τις δουλειές: δουλεύουν περισσότερο λιγώτεροι.

Πάμε παρακάτω. Οι εθισμένοι στην "πρέζα των 8" πολίτες, επηρεασμένοι από τις βαθυστόχαστες αναλύσεις των Πρετεντεροκαψήδων και των Πασχομπάμπηδων, συνηθίζουν να μιλάνε για "προνομιούχα κάστα" όταν αναφέρονται στους ταξιτζήδες, για μια κάστα που κονομάει, που δεν πληρώνει φόρους κλπ. Προνομιούχα κάστα οι ταξιτζήδες! Κι όμως, κανένας δεν μπορεί να δείξει έναν (έστω, έναν!) ταξιτζή που να έχτισε μια βίλλα από το προϊόν τής δουλειάς του ή έναν (έστω, έναν!) ταξιτζή που να έβγαλε στην Ελβετία περισσευούμενα λεφτά από την δουλειά του.

Λεπτομέρεια: κανένας Πρετεντεροκαψής και κανένας Πασχομπάμπης δεν αποκάλυψε ποτέ ότι το πρώην ΤΣΑ (Ταμείο Συντάξεως Αυτοκινητιστών, τώρα τμήμα τού ΟΑΕΕ) είναι το ταμείο που χορηγεί περισσότερες συντάξεις σε χήρες συνταξιούχων παρά σε κανονικούς συνταξιούχους. Τόσο προνομιούχοι είναι οι ταξιτζήδες ώστε πεθαίνουν πριν προλάβουν να απολαύσουν την σύνταξή τους. Τελικά, μάλλον οι χήρες τους είναι προνομιούχες (συγγνώμη για το απρεπές μπλακ χιούμορ).

Η ίδια "πρέζα των 8" έχει αφιονίσει τους ανυποψίαστους τηλεναρκομανείς πολίτες με το επιχείρημα ότι οι ταξιτζήδες βγάζουν διακόσια χιλιάρικα πουλώντας μιαν άδεια που απέκτησαν με ένα χαρτόσημο. Όμως οι "πρεζέμποροι των 8" αποκρύπτουν και παραποιούν την αλήθεια. Η αλήθεια είναι ότι το εμπόριο των αδειών ταξί θεσμοθετήθηκε με τον νόμο 588/1977 και, συνεπώς, όποιος πουλάει την άδεια του ταξί του δεν κάνει τίποτε παράνομο. Επίσης, η αλήθεια είναι ότι έχει πολλά χρόνια να χορηγηθεί άδεια ταξί "με ένα χαρτόσημο", οπότε σχεδόν όλοι όσοι έχουν σήμερα τέτοια άδεια, την έχουν αποκτήσει πληρώνοντας αδρά τον προκάτοχό της. Συνεπώς, ο εκμηδενισμός τής αξίας αυτών των αδειών δεν αποτελεί παρά οιονεί απαξίωση περιουσιακών στοιχείων που κάποιοι πλήρωσαν για να αποκτήσουν, ενδεχομένως παίρνοντας δάνειο ή πουλώντας κάποιο χωράφι στο χωριό. Στρέβλωση, θα μου πείτε. Άντε, να συμφωνήσω. Αλλά το ζήτημα είναι ποιος πληρώνει τα σπασμένα για την διόρθωσή της και ποιοι θα ωφεληθούν απ' αυτή την διόρθωση.

Το τελικό ερώτημα είναι απλό: πού αποσκοπεί το άνοιγμα του επαγγέλματος του ταξιτζή; Προφανώς, στην διευκόλυνση κάποιων λεφτάδων να κονομήσουν απ' αυτό. Κι αν επιμένετε να μη το καταλαβαίνετε, σκεφτείτε άλλα παρεμφερή ερωτήματα,  όπως π.χ. πού αποσκοπεί η απελευθέρωση της αγοράς προϊόντων καπνού και ποια είναι τα οφέλη για τον καταναλωτή από την δυνατότητα να πουλάνε τσιγάρα ή εφημερίδες τα σούπερ-μάρκετ.

Και μια άσκηση για το τέλος. Στην παραπάνω ανάλυση χρησιμοποίησα ως παράδειγμα τους ταξιτζήδες. Σκεφτείτε ποια μορφή θα είχε το ίδιο κείμενο αν επέλεγα να χρησιμοποιήσω ως παράδειγμα τους φορτηγατζήδες, τους περιπτεράδες ή τους φαρμακοποιούς. Θα διαπιστώσετε ότι το τελικό ερώτημα παραμένει ίδιο: πού αποσκοπεί το άνοιγμα του συγκεκριμένου επαγγέλματος; Όπως ίδια παραμένει και η απάντηση: στην διευκόλυνση κάποιων λεφτάδων να κονομήσουν απ' αυτό. Τελεία και παύλα.