Έτσι, λοιπόν, τα οφέλη που αποκόμιζε κάθε ολυμπιονίκης ήσαν τόσο μεγάλα ώστε έμμεσα γίνονταν κίνητρο για την περαιτέρω εξαχρείωση των αγώνων. Όταν διακυβεύονται τέτοια πλούτη, δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι μόνο τις δικές σου ικανότητες αλλά επιβάλλεται να μειώσεις όσο γίνεται και το αξιόμαχον των αντιπάλων σου. Και ο ασφαλέστερος τρόπος για να το πετύχεις αυτό είναι η δωροδοκία.
Το φαινόμενο της δωροδοκίας μεταξύ των αθλητών είχε πάρει τέτοιες διαστάσεις ώστε ο Φιλόστρατος στον "Γυμναστικό" του αναφέρει καθαρά την συνήθεια "πωλείν τε και ωνείσθαι τας νίκας...προνοούντες του εαυτών κέρδους" (= και να πωλούν και να αγοράζουν τις νίκες...προνοώντας για το κέρδος τους). Παρ' ότι δε συχνά αυτές οι δωροδοκίες γίνονταν αντιληπτές, οι "αδέκαστοι" ελλανοδίκες έκαναν τα στραβά μάτια και αντιδρούσαν μόνον σε κραυγαλέες περιπτώσεις και μόνο όταν ξεσπούσε σάλος. Τότε επέβαλαν πρόστιμα και στους εμπλεκόμενους αθλητές αλλά και στις πόλεις τους και με αυτά έφτιαχναν τις περίφημες "Ζάνες" (τα μικρά ορειχάλκινα αγαλματίδια του Δία, τα οποία κοσμούσαν την είσοδο του σταδίου). Ο μεγάλος αριθμός των Ζανών που βρέθηκαν αποδεικνύει τον μεγάλο αριθμό των προστίμων που είχαν επιβληθεί.
Κραυγαλέα περίπτωση δωροδοκίας ήταν εκείνη των 98ων αγώνων (388 π.Χ.), όταν ο θεσσαλός πυγμάχος Εύπωλος δωροδόκησε και τους τέσσερις αντιπάλους του, ανάμεσα στους οποίους και τον προηγούμενο ολυμπιονίκη (εκείνος είχε ήδη εξασφαλίσει τα προνόμια του!) και έτσι ανακηρύχθηκε ολυμπιονίκης. Όμως, το "στήσιμο" ήταν τόσο εξόφθαλμο ώστε οι θεατές εξοργίστηκαν και τα έβαλαν τόσο με τους αθλητές όσο και με τους ελλανοδίκες, οι οποίοι -έκαναν πως- δεν κατάλαβαν γρυ. Τελικά, υπό την γενική κατακραυγή, οι ελλανοδίκες υποχρεώθηκαν να ακυρώσουν τον νικητή και να επιβάλουν βαρύτατα πρόστιμα και στους τέσσερις αθλητές, αρκετά για να φτιαχτούν έξι Ζάνες.
Παρόμοια είναι και η περίπτωση του Φιλόστρατου, ενός ρόδιου παλαιστή ο οποίος δωροδόκησε τον ηλείο αντίπαλό του Εύδηλο. Δυστυχώς και για τους δυο, όμως, κάποιος τρίτος παλαιστής πήρε χαμπάρι την συναλλαγή και φρόντισε να ενημερώσει τον κόσμο. Οι ελλανοδίκες υποχρεώθηκαν να επέμβουν. Αποτέλεσμα: άλλες δυο Ζάνες.
Τα περιστατικά δωροδοκιών είναι αναρίθμητα. Ο Παυσανίας στο "Ελλάδος Περιήγησις" (βιβλίο V, 21, 15-16) εξοργίζεται με τους πυγμάχους Σαραπάμμωνα και Δίδα, όταν ο Δίδας έχασε τον αγώνα δίχως να ρίξει ούτε μια μπουνιά στον αντίπαλό του: "εφώρασαν συνθεμένους υπέρ λήμματος...θαύμα μεν δη και άλλως εν ουδενός λόγω τον θεόν θέσθαι τον εν Ολυμπία και δέξασθαι τινα ή δούναι δώρα επί τω αγώνι" (= συνεννοήθηκαν για το αποτέλεσμα...είναι από κάθε άποψη εντυπωσιακό να υπάρχουν άνθρωποι που δεν σέβονται τον θεό τής Ολυμπίας και να δωροδοκούνται ή να δωροδοκούν για το αποτέλεσμα του αγώνα).
Η μεγαλύτερη "πλάκα", όμως, είναι αυτή που περιγράφει ο Παυσανίας στο ίδιο βιβλίο (21, 5) και με την διήγησή της θα κλείσουμε το σημερινό κείμενο. Στους 111ους αγώνες (336 π.Χ.) είχε νικήσει στο πένταθλο ο αθηναίος Κάλιππος. Κατά τους επόμενους αγώνες, ο Κάλιππος ήταν 4 χρόνια μεγαλύτερος και, προφανώς, δεν είχε πια απόλυτη εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του, οπότε δωροδόκησε τους αντιπάλους του για να ξαναβγεί ολυμπιονίκης. Ατυχώς, όμως, κάποιοι τον κατάλαβαν, τον κάρφωσαν και οι ελλανοδίκες τον τιμώρησαν, ενώ επέβαλαν βαρύτατο πρόστιμο και στην Αθήνα.
Η θέση των αθηναίων ήταν δύσκολη. Πώς να δεχτούν ότι ο προ τετραετίας αποθεωμένος "ήρωάς" τους είχε πέσει τόσο χαμηλά; Έτσι, λοιπόν, σκέφτηκαν να χειριστούν το θέμα "α λα ελληνικά": αρνήθηκαν να πληρώσουν το πρόστιμο, απέσυραν την ομάδα τους κι έφυγαν από τους αγώνες (σε ένδειξη διαμαρτυρίας, μάλλον!) και έστειλαν στην Ολυμπία τον ρήτορα Υπερείδη, μπας και καταφέρει με το μπλα-μπλα του και πείσει τους διοργανωτές να ακυρώσουν το πρόστιμο.
Σιγά, όμως, μη κι οι διοργανωτές είχαν διάθεση να χαρίσουν το πρόστιμο. Άλλωστε, για κάτι τέτοιες περιπτώσεις είχαν προνοήσει και είχαν φτιάξει στην Ολυμπία ένα "υποκατάστημα" του μαντείου των Δελφών, το οποίο λειτουργούσε κατά την περίοδο των αγώνων. Συνήθως, βέβαια, αυτό το "υποκατάστημα" το επισκέπτονταν οι αθλητές για να μάθουν το...ολυμπιακό τους μέλλον αλλά τούτη την φορά η υπόθεση ήταν πιο σοβαρή. Εν τέλει, ο Απόλλωνας, μέσω του δελφικού χρησμού, αποφάσισε να διατηρηθεί το πρόστιμο, οπότε οι αθηναίοι πλήρωσαν κανονικά και με τον "θεϊκό" νόμο και...να άλλες έξι Ζάνες!
Είπαμε αρκετά για το "αγνό, αθλητικό πνεύμα" και για τις δωροδοκίες των αθλητών. Αλλά κάπου παραπάνω αφήσαμε και κάτι υπονοούμενα για τους ίδιους τους ελλανοδίκες. Σ' αυτούς θα αναφερθούμε στο επόμενο σημείωμα.
Το φαινόμενο της δωροδοκίας μεταξύ των αθλητών είχε πάρει τέτοιες διαστάσεις ώστε ο Φιλόστρατος στον "Γυμναστικό" του αναφέρει καθαρά την συνήθεια "πωλείν τε και ωνείσθαι τας νίκας...προνοούντες του εαυτών κέρδους" (= και να πωλούν και να αγοράζουν τις νίκες...προνοώντας για το κέρδος τους). Παρ' ότι δε συχνά αυτές οι δωροδοκίες γίνονταν αντιληπτές, οι "αδέκαστοι" ελλανοδίκες έκαναν τα στραβά μάτια και αντιδρούσαν μόνον σε κραυγαλέες περιπτώσεις και μόνο όταν ξεσπούσε σάλος. Τότε επέβαλαν πρόστιμα και στους εμπλεκόμενους αθλητές αλλά και στις πόλεις τους και με αυτά έφτιαχναν τις περίφημες "Ζάνες" (τα μικρά ορειχάλκινα αγαλματίδια του Δία, τα οποία κοσμούσαν την είσοδο του σταδίου). Ο μεγάλος αριθμός των Ζανών που βρέθηκαν αποδεικνύει τον μεγάλο αριθμό των προστίμων που είχαν επιβληθεί.
Κραυγαλέα περίπτωση δωροδοκίας ήταν εκείνη των 98ων αγώνων (388 π.Χ.), όταν ο θεσσαλός πυγμάχος Εύπωλος δωροδόκησε και τους τέσσερις αντιπάλους του, ανάμεσα στους οποίους και τον προηγούμενο ολυμπιονίκη (εκείνος είχε ήδη εξασφαλίσει τα προνόμια του!) και έτσι ανακηρύχθηκε ολυμπιονίκης. Όμως, το "στήσιμο" ήταν τόσο εξόφθαλμο ώστε οι θεατές εξοργίστηκαν και τα έβαλαν τόσο με τους αθλητές όσο και με τους ελλανοδίκες, οι οποίοι -έκαναν πως- δεν κατάλαβαν γρυ. Τελικά, υπό την γενική κατακραυγή, οι ελλανοδίκες υποχρεώθηκαν να ακυρώσουν τον νικητή και να επιβάλουν βαρύτατα πρόστιμα και στους τέσσερις αθλητές, αρκετά για να φτιαχτούν έξι Ζάνες.
Παρόμοια είναι και η περίπτωση του Φιλόστρατου, ενός ρόδιου παλαιστή ο οποίος δωροδόκησε τον ηλείο αντίπαλό του Εύδηλο. Δυστυχώς και για τους δυο, όμως, κάποιος τρίτος παλαιστής πήρε χαμπάρι την συναλλαγή και φρόντισε να ενημερώσει τον κόσμο. Οι ελλανοδίκες υποχρεώθηκαν να επέμβουν. Αποτέλεσμα: άλλες δυο Ζάνες.
Τα περιστατικά δωροδοκιών είναι αναρίθμητα. Ο Παυσανίας στο "Ελλάδος Περιήγησις" (βιβλίο V, 21, 15-16) εξοργίζεται με τους πυγμάχους Σαραπάμμωνα και Δίδα, όταν ο Δίδας έχασε τον αγώνα δίχως να ρίξει ούτε μια μπουνιά στον αντίπαλό του: "εφώρασαν συνθεμένους υπέρ λήμματος...θαύμα μεν δη και άλλως εν ουδενός λόγω τον θεόν θέσθαι τον εν Ολυμπία και δέξασθαι τινα ή δούναι δώρα επί τω αγώνι" (= συνεννοήθηκαν για το αποτέλεσμα...είναι από κάθε άποψη εντυπωσιακό να υπάρχουν άνθρωποι που δεν σέβονται τον θεό τής Ολυμπίας και να δωροδοκούνται ή να δωροδοκούν για το αποτέλεσμα του αγώνα).
Η μεγαλύτερη "πλάκα", όμως, είναι αυτή που περιγράφει ο Παυσανίας στο ίδιο βιβλίο (21, 5) και με την διήγησή της θα κλείσουμε το σημερινό κείμενο. Στους 111ους αγώνες (336 π.Χ.) είχε νικήσει στο πένταθλο ο αθηναίος Κάλιππος. Κατά τους επόμενους αγώνες, ο Κάλιππος ήταν 4 χρόνια μεγαλύτερος και, προφανώς, δεν είχε πια απόλυτη εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του, οπότε δωροδόκησε τους αντιπάλους του για να ξαναβγεί ολυμπιονίκης. Ατυχώς, όμως, κάποιοι τον κατάλαβαν, τον κάρφωσαν και οι ελλανοδίκες τον τιμώρησαν, ενώ επέβαλαν βαρύτατο πρόστιμο και στην Αθήνα.
Η θέση των αθηναίων ήταν δύσκολη. Πώς να δεχτούν ότι ο προ τετραετίας αποθεωμένος "ήρωάς" τους είχε πέσει τόσο χαμηλά; Έτσι, λοιπόν, σκέφτηκαν να χειριστούν το θέμα "α λα ελληνικά": αρνήθηκαν να πληρώσουν το πρόστιμο, απέσυραν την ομάδα τους κι έφυγαν από τους αγώνες (σε ένδειξη διαμαρτυρίας, μάλλον!) και έστειλαν στην Ολυμπία τον ρήτορα Υπερείδη, μπας και καταφέρει με το μπλα-μπλα του και πείσει τους διοργανωτές να ακυρώσουν το πρόστιμο.
Σιγά, όμως, μη κι οι διοργανωτές είχαν διάθεση να χαρίσουν το πρόστιμο. Άλλωστε, για κάτι τέτοιες περιπτώσεις είχαν προνοήσει και είχαν φτιάξει στην Ολυμπία ένα "υποκατάστημα" του μαντείου των Δελφών, το οποίο λειτουργούσε κατά την περίοδο των αγώνων. Συνήθως, βέβαια, αυτό το "υποκατάστημα" το επισκέπτονταν οι αθλητές για να μάθουν το...ολυμπιακό τους μέλλον αλλά τούτη την φορά η υπόθεση ήταν πιο σοβαρή. Εν τέλει, ο Απόλλωνας, μέσω του δελφικού χρησμού, αποφάσισε να διατηρηθεί το πρόστιμο, οπότε οι αθηναίοι πλήρωσαν κανονικά και με τον "θεϊκό" νόμο και...να άλλες έξι Ζάνες!
Είπαμε αρκετά για το "αγνό, αθλητικό πνεύμα" και για τις δωροδοκίες των αθλητών. Αλλά κάπου παραπάνω αφήσαμε και κάτι υπονοούμενα για τους ίδιους τους ελλανοδίκες. Σ' αυτούς θα αναφερθούμε στο επόμενο σημείωμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Με την ελπίδα ότι ο γνωστός ΗΛΙΘΙΟΣ δεν θα επανέλθει, τα σχόλια δημοσιεύονται πλέον χωρίς έγκριση.