Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 68. Το "trickle down"

Στις εκλογές του Απριλίου 2004, ο λαός της Σρι Λάνκα έρριξε μαύρο στους νεοφιλελεύθερους και επέλεξε έναν συνασπισμό "κεντροαριστερών", οι οποίοι υποστήριζαν ότι ο πλούτος της χώρας φτάνει για όλους(*) και δεν χρειάζονται θεραπείες-σοκ και λοιπά νεοφιλελεύθερα πειράματα. Όμως, οκτώ μήνες αργότερα, φαίνεται ότι το τσουνάμι τούς ξύπνησε και κατάλαβαν το...λάθος τους. Η "Lanka Business Online" καταγράφει αυτό το "ξύπνημα" σε άρθρο της με τίτλο "Too ambitious? (Πολύ φιλόδοξη;)", μέσα από τα λόγια τής προέδρου Κουμαρατούνγκα: 

"Η τραγωδία τού τσουνάμι ας γίνει η αφετηρία μιας νέας αρχής για να ξαναχτίσουμε το έθνος μας... Είμαστε μια χώρα ευλογημένη με τόσο πολλούς φυσικούς πόρους και δεν τους έχουμε αξιοποιήσει πλήρως... Έτσι, η ίδια η φύση πρέπει να σκέφτηκε "αρκετά!" και μας χτύπησε από κάθε πλευρά και μας δίδαξε ότι πρέπει να είμαστε ενωμένοι... Ακόμα κι αν γίνονταν εκλογές αύριο, δεν θα έπρεπε να επηρεάσουν την διαδικασία ανασυγκρότησης...". Είμαι σίγουρος η Κουμαρατούνγκα τρέλλανε και τον ίδιο τον Φρήντμαν: η φύση αγανάκτησε και τιμώρησε την Σρι Λάνκα, επειδή δεν είχε ξεπουλήσει τα δάση και τις παραλίες της... Ήμαρτον!

Είχαν-δεν είχαν περάσει δέκα μέρες από το τσουνάμι, όταν η Ομάδα τού Τιτταβέλλα παρουσίασε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα εθνικής ανοικοδόμησης. Το πρόγραμμα κάλυπτε τα πάντα, από την στέγαση των πληγέντων ψαράδων μέχρι τους αυτοκινητόδρομους και τα λιμάνια. Φαίνεται απίστευτο το ότι ένα τόσο ευρύ και φιλόδοξο πρόγραμμα ολοκληρώθηκε μέσα σε δέκα μόλις ημέρες αλλά υπάρχει μια πολύ απλή εξήγηση: επρόκειτο για το ίδιο ακριβώς νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα, το οποίο ο λαός είχε απορρίψει στις εκλογές πριν οκτώ μήνες. Μπορεί τότε να είχαν "φάει πόρτα", αλλά οι θαυμαστές τού Φρήντμαν, εκμεταλλευόμενοι το ισχυρό σοκ που είχε υποστεί ο λαός, επέστρεψαν από το παράθυρο.

Η Ουάσιγκτον αποφάσισε να εφαρμόσει στην Σρι Λάνκα μια πολιτική "trickle down". Στα ελληνικά, ο όρος μπορεί να αποδοθεί με την περίφραση "διάχυση οικονομικών οφελών από πάνω προς τα κάτω". Με απλά λόγια, αυτή η πολιτική φροντίζει να πλουτίσουν κάποιες μικρές ομάδες πληθυσμού στην κορυφή τής κοινωνικής πυραμίδας, ώστε, όταν αυτές χορτάσουν, ο πλούτος που θα ξεχειλίσει να διαχυθεί στις αμέσως κατώτερες βαθμίδες κ.ο.κ. Οι φτωχότερες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες βρίσκονται στην βάση αυτής της πυραμίδας, πρέπει απλώς να ελπίζουν ότι ο πλούτος που θα ξεχειλίζει από πάνω, κάποτε θα φτάσει και σ' αυτές.

Μόλις η Ομάδα Τιτταβέλλα ετοίμασε το "τούβλο" της, ήρθε σε επαφή με την USAID, την οργάνωση των ΗΠΑ η οποία αναλαμβάνει να "βοηθήσει" τις χώρες που έχουν ανάγκη. Η USAID ανέλαβε να κάνει αυτό που ήξερε καλά: πήρε το πρόγραμμα της Ομάδας και ανέθεσε την εφαρμογή του σε πολιτειακές εταιρείες, υπογράφοντας μ' αυτές συμβάσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων δολλαρίων. Ανάμεσα σ' αυτές τις εταιρείες βρίσκονταν πολλές από εκείνες που είχαν αναλάβει δουλειές κατά την "ανοικοδόμηση" του Ιράκ και τα είχαν κάνει μαντάρα αλλά εκείνη η αποτυχία τους δεν τις εμπόδισε να υπογράψουν μερικές πλουσιοπάροχες συμβάσεις και για την "ανοικοδόμηση" της Σρι Λάνκα.

Εννοείται ότι από τα εκατοντάδες εκατομμύρια που εισέρρευσαν, τα πραγματικά θύματα του τσουνάμι δεν πήραν δεκάρα. Αντίθετα, πολύ απ' αυτό το χρήμα διατέθηκε για να παγιωθεί ο ξεριζωμός από τις πατρογονικές τους εστίες. Για τους πολύπαθους ψαράδες βρέθηκε μόνο ένα σκάρτο ψωροεκατομμύριο, το οποίο διατέθηκε για την "αναβάθμιση" των προσωρινών τους κατοικιών. Επρόκειτο σαφώς όχι απλώς για κοροϊδία αλλά για επιβεβαίωση του ότι ποτέ πλέον δεν θα τους επιτρεπόταν να γυρίσουν στις παραλίες τους. Όταν η USAID κατηγορήθηκε ότι αδιαφορεί για τους πληγέντες από το τσουνάμι, ένας από τους διευθυντές της, ο Τζων Βάρλεϋ, εξήγησε: "Δεν θέλουμε να περιορίσουμε την βοήθεια μόνο στα θύματα του τσουνάμι. Ας την χρησιμοποιήσουμε προς όφελος ολόκληρης της Σρι Λάνκα. Ας την χρησιμοποιήσουμε για την οικονομική μεγέθυνση της χώρας".

Η κατάληξη όλης αυτής της ιστορίας μοιάζει με την κατάληξη της ιστορίας στο Ιράκ. Η καπιταλιστική επιδρομή, η οποία υποτίθεται ότι θα έσωζε την Σρι Λάνκα και θα την μεγέθυνε οικονομικά, έφερε μέσα σε ενάμιση μόλις χρόνο τέτοια φτώχεια και τέτοια απογοήτευση ώστε ο λαός ξαναβγήκε στα βουνά και ο εμφύλιος ξανάρχισε. Ακούγεται παράδοξο αλλά αυτός ο εμφύλιος ήταν ο καλύτερος τρόπος για να επιβιώσουν οι εξαθλιωμένοι κάτοικοι της χώρας: οι κυβερνητικές δυνάμεις θα φρόντιζαν τους δικούς τους και οι "Τίγρεις Τάμιλ" θα φρόντιζαν τις οικογένειες των ανταρτών.

Τελικά, παρά τον χρηματικό πακτωλό που διατέθηκε, η Σρι Λάνκα κατέληξε φτωχότερη από πριν. Σήμερα, έξι χρόνια μετά το άδοξο τέλος τής "ανοικοδόμησης", υπολογίζεται ότι το 60% του πληθυσμού της βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας. Το "trickle down" σταμάτησε στην κορυφή τής πυραμίδας...


(*) Κάτι σαν "λεφτά υπάρχουν", δηλαδή.