Δεν είχαν περάσει καλά-καλά 5 μήνες από την πτώση τής Βαγδάτης, όταν στις 20-21 Σεπτεμβρίου 2003 ο Πωλ Μπρέμερ (σε συνεργασία με το πολιτειακό υπουργείο εξωτερικών) συγκάλεσε ένα περίεργο συνέδριο, Σ' αυτό το συνέδριο παραβρέθηκαν 14 νεοφιλελεύθεροι πολιτικοί από την ανατολική Ευρώπη με σκοπό να ενημερώσουν μερικούς επίλεκτους ιρακινούς τεχνοκράτες για την πορεία που θα έπρεπε να ακολουθήσει η χώρα, προκειμένου να ανασχηματιστεί σύμφωνα με το καπιταλιστικό όραμα.
Ο Μάρεκ Μπέλκα (πρώην υπουργός οικονομικών τής μετακομμουνιστικής Πολωνίας και ήδη δεξί χέρι τού Μπρέμερ) έδωσε εξ αρχής τους τρεις βασικούς άξονες αυτού του ανασχηματισμού: (α) να εκποιηθούν αμέσως οι μη παραγωγικές δημόσιες επιχειρήσεις, χωρίς προσπάθειες να σωθούν με δημόσια κεφάλαια, (β) να καταργηθούν όλες οι επιχορηγήσεις, με παράλληλη ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα και (γ) να εξυγιανθεί ο προϋπολογισμός (προφανώς με μείωση της δημόσιας δαπάνης) και να θεσμοθετηθεί ένα υγιές φορολογικό σύστημα (προφανώς με μετατόπιση των φορολογικών βαρών από τις επιχειρήσεις προς τους πολίτες).
Στην συνέχεια, ο Μπέλκα παρότρυνε τους ιρακινούς να εκμεταλλευτούν την επικρατούσα χαώδη κατάσταση και να προωθήσουν, αμέσως και αποφασιστικά, τις απολύσεις που θα συρρίκνωναν τον δημόσιο τομέα. Επίσης, παραβλέποντας ότι η εισβολή είχε εκτινάξει την ανεργία στο 67% και ότι πλέον η συντριπτική πλειοψηφία των ιρακινών επιβίωνε χάρη στα επιδοτούμενα τρόφιμα, ζήτησε την άμεση διακοπή όλων των επιδοτήσεων και όλων των παροχών "για να μη δημιουργούνται στρεβλώσεις". "Απλώς σκεφτείτε", τόνισε ο Μπέλκα, "ότι ένα λίτρο βενζίνης κοστίζει λίγο πάνω από ένα σεντ" και παρατήρησε με αποτροπιασμό ότι, επί Σαντάμ, το 60% των ιρακινών τρέφονταν με καλάθια επιδοτούμενων τροφίμων που κόστιζαν μόλις 17 σεντς. Για τον Μπέλκα, προφανώς, τα φτηνά καύσιμα και το φτηνό φαγητό αποτελούσαν απαράδεκτες στρεβλώσεις και έπρεπε να διορθωθούν! (*)
Αμέσως μετά το συνέδριο, ο Μπρέμερ άρχισε να εκδίδει απανωτά διατάγματα, σε εφαρμογή των πορισμάτων. Ήταν τόση η ορμή τού Μπρέμερ, ώστε ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτζ έγραψε σε άρθρο του για την εφημερίδα "Business Day" του Γιοχάννεσμπουργκ ότι προοιωνιζόταν "μια ριζοσπαστικώτερη μορφή θεραπείας-σοκ από εκείνη που επιβλήθηκε στον πρώην σοβιετικό κόσμο". Το "ριζοσπαστικώτερο" ήταν ότι οι αμερικανοί δεν θα έκαναν στο Ιράκ το λάθος που είχαν κάνει στην Ρωσία. Όπως έχουμε αναλύσει εδώ, τότε οι εκποιούμενες δημόσιες επιχειρήσεις πήγαιναν υποχρεωτικά σε ρωσικά χέρια και μετά πουλιόντουσαν στο διεθνές κεφάλαιο. Τώρα οι αμερικανικές πολυεθνικές θα έβαζαν κατ' ευθείαν χέρι στην ιρακινή περιουσία, δίχως την μεσολάβηση ντόπιων ή άλλων ξένων επιχειρηματιών. Άλλωστε, αυτό το είχε ξεκαθαρίσει ο ίδιος ο Μπους όταν, πριν την εισβολή, δήλωνε ξεδιάντροπα ότι η πρωτοβουλία στην μεταπολεμική ανοικοδόμηση του Ιράκ θα ανήκε στις ΗΠΑ, μιας και οι ΗΠΑ ήταν που πρωτοστατούσαν στην "απελευθέρωση" του Ιράκ.
Μια άλλη "καινοτομία" που εφαρμόστηκε στο Ιράκ ήταν ότι ο επιχειρούμενος "ανασχηματισμός" δεν θα γινόταν μετά από συνεννοήσεις είτε με ιρακινούς πολιτικούς και τεχνοκράτες είτε με διεθνείς οργανισμούς αλλά θα εφαρμοζόταν απ' ευθείας από όργανα των ΗΠΑ. Παρ' ότι τόσο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο όσο και η Παγκόσμια Τράπεζα ελέγχονταν από πολιτειακούς παράγοντες, οι ΗΠΑ άφησαν αυτούς τους οργανισμούς στο περιθώριο και ανέθεσαν όλα τα "κουμάντα" στον αρμοστή-μαριονέττα τους, τον Πωλ Μπρέμερ.
Η αποφασιστικότητα των ΗΠΑ για αποκλειστικότητα στους χειρισμούς φαίνεται και στις δηλώσεις δυο αξιωματούχων, οι οποίοι θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, στον ρεπόρτερ του Associated Press Τζιμ Κρέην. Η πρώτη δήλωση ανήκει σε άγγλο: "Αυτό είναι το πλάνο, για την ώρα. Οι αμερικανοί θα το αναγγείλουν όταν θα είναι έτοιμο. Αλλά καμμία συνθήκη δεν εγγυάται την κατάσταση αφού δεν υπάρχει ιρακινή κυβέρνηση για να την εγκρίνει". Η δεύτερη έγινε από ανώτερο πολιτειακό στρατιωτικό, ο οποίος εξηγεί γιατί οι ΗΠΑ παίρνουν αποφάσεις δίχως διαπραγματεύσεις: "Εδώ που φτάσαμε, θα διαπραγματευόμασταν με τους εαυτούς μας, γιατί εμείς είμαστε η κυβέρνηση".(**)
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι με το πείραμα του Ιράκ ο νεοφιλελευθερισμός έρριξε την μάσκα και πήγε ένα βήμα μπροστά. Άφησε κατά μέρος τις προσπάθειες που έκανε στο παρελθόν για να στηρίξει την άποψη ότι η ελεύθερη αγορά δεν έχει σχέση με ιμπεριαλιστικά σχέδια και έδειξε ότι δεν χρειάζονται ούτε προσχήματα ούτε αχυράνθρωποι για την εξάπλωσή του: αρκεί ένας πόλεμος για να ανοίξουν νέες αγορές.
(*) Τα στοιχεία για το συνέδριο αυτό αντλήθηκαν από το άρθρο τού Φίλιπ Κουράτα "Eastern Europeans Urge Iraq to Adopt Rapid Market Reforms", το οποίο βρήκα στον ιστοτόπο τής αμερικανικής πρεσβείας στην Ιταλία (!)
(**) Τζιμ Κρέην, "U.S. aims to keep Iraq military control", Associated Press, 13/03/2004
Ο Μάρεκ Μπέλκα (πρώην υπουργός οικονομικών τής μετακομμουνιστικής Πολωνίας και ήδη δεξί χέρι τού Μπρέμερ) έδωσε εξ αρχής τους τρεις βασικούς άξονες αυτού του ανασχηματισμού: (α) να εκποιηθούν αμέσως οι μη παραγωγικές δημόσιες επιχειρήσεις, χωρίς προσπάθειες να σωθούν με δημόσια κεφάλαια, (β) να καταργηθούν όλες οι επιχορηγήσεις, με παράλληλη ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα και (γ) να εξυγιανθεί ο προϋπολογισμός (προφανώς με μείωση της δημόσιας δαπάνης) και να θεσμοθετηθεί ένα υγιές φορολογικό σύστημα (προφανώς με μετατόπιση των φορολογικών βαρών από τις επιχειρήσεις προς τους πολίτες).
Στην συνέχεια, ο Μπέλκα παρότρυνε τους ιρακινούς να εκμεταλλευτούν την επικρατούσα χαώδη κατάσταση και να προωθήσουν, αμέσως και αποφασιστικά, τις απολύσεις που θα συρρίκνωναν τον δημόσιο τομέα. Επίσης, παραβλέποντας ότι η εισβολή είχε εκτινάξει την ανεργία στο 67% και ότι πλέον η συντριπτική πλειοψηφία των ιρακινών επιβίωνε χάρη στα επιδοτούμενα τρόφιμα, ζήτησε την άμεση διακοπή όλων των επιδοτήσεων και όλων των παροχών "για να μη δημιουργούνται στρεβλώσεις". "Απλώς σκεφτείτε", τόνισε ο Μπέλκα, "ότι ένα λίτρο βενζίνης κοστίζει λίγο πάνω από ένα σεντ" και παρατήρησε με αποτροπιασμό ότι, επί Σαντάμ, το 60% των ιρακινών τρέφονταν με καλάθια επιδοτούμενων τροφίμων που κόστιζαν μόλις 17 σεντς. Για τον Μπέλκα, προφανώς, τα φτηνά καύσιμα και το φτηνό φαγητό αποτελούσαν απαράδεκτες στρεβλώσεις και έπρεπε να διορθωθούν! (*)
Αμέσως μετά το συνέδριο, ο Μπρέμερ άρχισε να εκδίδει απανωτά διατάγματα, σε εφαρμογή των πορισμάτων. Ήταν τόση η ορμή τού Μπρέμερ, ώστε ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτζ έγραψε σε άρθρο του για την εφημερίδα "Business Day" του Γιοχάννεσμπουργκ ότι προοιωνιζόταν "μια ριζοσπαστικώτερη μορφή θεραπείας-σοκ από εκείνη που επιβλήθηκε στον πρώην σοβιετικό κόσμο". Το "ριζοσπαστικώτερο" ήταν ότι οι αμερικανοί δεν θα έκαναν στο Ιράκ το λάθος που είχαν κάνει στην Ρωσία. Όπως έχουμε αναλύσει εδώ, τότε οι εκποιούμενες δημόσιες επιχειρήσεις πήγαιναν υποχρεωτικά σε ρωσικά χέρια και μετά πουλιόντουσαν στο διεθνές κεφάλαιο. Τώρα οι αμερικανικές πολυεθνικές θα έβαζαν κατ' ευθείαν χέρι στην ιρακινή περιουσία, δίχως την μεσολάβηση ντόπιων ή άλλων ξένων επιχειρηματιών. Άλλωστε, αυτό το είχε ξεκαθαρίσει ο ίδιος ο Μπους όταν, πριν την εισβολή, δήλωνε ξεδιάντροπα ότι η πρωτοβουλία στην μεταπολεμική ανοικοδόμηση του Ιράκ θα ανήκε στις ΗΠΑ, μιας και οι ΗΠΑ ήταν που πρωτοστατούσαν στην "απελευθέρωση" του Ιράκ.
Μια άλλη "καινοτομία" που εφαρμόστηκε στο Ιράκ ήταν ότι ο επιχειρούμενος "ανασχηματισμός" δεν θα γινόταν μετά από συνεννοήσεις είτε με ιρακινούς πολιτικούς και τεχνοκράτες είτε με διεθνείς οργανισμούς αλλά θα εφαρμοζόταν απ' ευθείας από όργανα των ΗΠΑ. Παρ' ότι τόσο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο όσο και η Παγκόσμια Τράπεζα ελέγχονταν από πολιτειακούς παράγοντες, οι ΗΠΑ άφησαν αυτούς τους οργανισμούς στο περιθώριο και ανέθεσαν όλα τα "κουμάντα" στον αρμοστή-μαριονέττα τους, τον Πωλ Μπρέμερ.
Η αποφασιστικότητα των ΗΠΑ για αποκλειστικότητα στους χειρισμούς φαίνεται και στις δηλώσεις δυο αξιωματούχων, οι οποίοι θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, στον ρεπόρτερ του Associated Press Τζιμ Κρέην. Η πρώτη δήλωση ανήκει σε άγγλο: "Αυτό είναι το πλάνο, για την ώρα. Οι αμερικανοί θα το αναγγείλουν όταν θα είναι έτοιμο. Αλλά καμμία συνθήκη δεν εγγυάται την κατάσταση αφού δεν υπάρχει ιρακινή κυβέρνηση για να την εγκρίνει". Η δεύτερη έγινε από ανώτερο πολιτειακό στρατιωτικό, ο οποίος εξηγεί γιατί οι ΗΠΑ παίρνουν αποφάσεις δίχως διαπραγματεύσεις: "Εδώ που φτάσαμε, θα διαπραγματευόμασταν με τους εαυτούς μας, γιατί εμείς είμαστε η κυβέρνηση".(**)
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι με το πείραμα του Ιράκ ο νεοφιλελευθερισμός έρριξε την μάσκα και πήγε ένα βήμα μπροστά. Άφησε κατά μέρος τις προσπάθειες που έκανε στο παρελθόν για να στηρίξει την άποψη ότι η ελεύθερη αγορά δεν έχει σχέση με ιμπεριαλιστικά σχέδια και έδειξε ότι δεν χρειάζονται ούτε προσχήματα ούτε αχυράνθρωποι για την εξάπλωσή του: αρκεί ένας πόλεμος για να ανοίξουν νέες αγορές.
(*) Τα στοιχεία για το συνέδριο αυτό αντλήθηκαν από το άρθρο τού Φίλιπ Κουράτα "Eastern Europeans Urge Iraq to Adopt Rapid Market Reforms", το οποίο βρήκα στον ιστοτόπο τής αμερικανικής πρεσβείας στην Ιταλία (!)
(**) Τζιμ Κρέην, "U.S. aims to keep Iraq military control", Associated Press, 13/03/2004
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Με την ελπίδα ότι ο γνωστός ΗΛΙΘΙΟΣ δεν θα επανέλθει, τα σχόλια δημοσιεύονται πλέον χωρίς έγκριση.