Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 44. Οι "γιατροί" φθάνουν στην Ασία

Στο σημείο αυτό, ας κάνουμε μια στάση για να δούμε τον τρόπο με τον οποίο το διεθνές κεφάλαιο δρομολόγησε την αξιοποίηση της ασιατικής οικονομικής κατάρρευσης. Πρώτος έσυρε τον χορό ο Χοσέ Πινιέρα. Ποιος είναι αυτός; Υπουργός οικονομικών τού Πινοτσέτ, στέλεχος του Ινστιτούτου Κάτο της Ουάσιγκτον (σ.σ.: αξίζει τον κόπο μια ματιά στον ιστότοπο αυτού του κυρίου, για να δούμε τα "επιτεύγματά" του στην Χιλή). Στην εισήγησή του κατά το 16ο συνέδριο του Ινστιτούτου, ο Πινιέρα δήλωσε ξεδιάντροπα ότι "ήρθε η ημέρα να κλείσουν οι λογαριασμοί" και να γραφτεί ο επίλογος της "επανάστασης" που ξεκίνησε στην Χιλή. Σ' αυτή την εισήγηση, η οποία είχε τίτλο "Ο “τρίτος δρόμος” κρατάει τα κράτη στον Τρίτο Κόσμο, ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει "τρίτος δρόμος" ανάμεσα στον ακραιφνή καπιταλισμό και τον κομμουνισμό: "Η ασιατική κρίση μπορεί να εξελιχθεί στην πτώση ενός δεύτερου Τείχους του Βερολίνου, εκείνου του υποτιθέμενου τρίτου δρόμου προς την ανάπτυξη και την ελευθερία..." (σ.σ.: προσέξτε με πόση επιμονή οι νεοφιλελεύθεροι μιλούν υπέρ της ελευθερίας!).

Η τοποθέτηση του Πινιέρα δεν ήταν ξεκάρφωτη, αφού έσπευσε να την ασπασθεί δημοσίως ένας από τους ισχυρότερους οικονομικούς ηγήτορες του κόσμου: ο πρόεδρος της FED Άλαν Γκρήσπαν. Σύμφωνα με την επεξήγηση του Γκρήσπαν, "η παρούσα κρίση θα επιταχύνει σε πολλές ασιατικές χώρες την διάλυση ενός συστήματος κρατικά ελεγχόμενων επενδύσεων", ώστε να επιτευχθεί "μια συναίνεση στο σύστημα αγοράς, το οποίο έχουμε σ' αυτή την χώρα (δηλ. στις ΗΠΑ)". Σε ελεύθερη απόδοση, ο Γκρήσπαν είδε την ασιατική κρίση ως ενδιάμεσο στάδιο για την οικοδόμηση νέων οικονομιών, βασισμένων σε αμερικανικά πρότυπα.

Την σκυτάλη πήρε ο Μισέλ Καμντεσσύ, διευθυντής τού ΔΝΤ. Σε συνέντευξή του στην "El Pais", αφού είπε το τετριμμένο "η κρίση μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την Ασία", πρόσθεσε πονηρά: "Τα οικονομικά μοντέλα δεν είναι αιώνια...Υπάρχουν συγκυρίες στις οποίες καθίστανται παρωχημένα και πρέπει να εγκαταλειφθούν". Αυτό που εννοούσε ο Καμντεσσύ είναι απλό: οι ασιατικές χώρες έπρεπε να εγκαταλείψουν το μετριοπαθές κεϋνσιανό μοντέλο που ακολουθούσαν και να στραφούν προς τον νεοφιλελευθερισμό.

Παρ' όλα αυτά, οι χειμαζόμενες χώρες τής Άπω Ανατολής δίσταζαν -όχι άδικα- να στραφούν προς το ΔΝΤ. Ο Καμντεσσύ περίμενε κάπου έναν μήνα και, τελικά, αποφάσισε να κάνει εκείνος το πρώτο βήμα. Στο ηχηρό του μήνυμα "έρχομαι να σας σώσω", μόνο η Μαλαισία αντιστάθηκε. Είναι χαρακτηριστική η αποστροφή τού μαλαισιανού πρωθυπουργού Μαχατίρ Μοχάμαντ: "δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να καταστρέψω την οικονομία προκειμένου να βελτιωθεί". Από τότε, του κόλλησαν την ρετσινιά τού...ριζοσπάστη. Πάλι καλά που δεν τον απεκάλεσαν...κομμουνιστή! Όμως, οι υπόλοιπες "τίγρεις" (Νότια Κορέα, Ινδονησία, Φιλιππίνες και Ταϋλάνδη) έπεσαν στην αγκαλιά τού ΔΝΤ.

Επί κεφαλής των διαπραγματευτών τού ΔΝΤ τοποθετήθηκε ένα από τα "πρωτοπαλλήκαρα" της θεραπείας-σοκ που ακολουθήθηκε στην Ρωσία: ο Στάνλεϋ Φίσσερ. Ο Φίσσερ πήγε στις διαπραγματεύσεις όχι για να συζητήσει αλλά για να επιβάλει τους όρους του. Λογικό, αφού αισθανόταν ότι βρισκόταν σε θέση ισχύος (σε συνέντευξή του στο PBS είχε πει: "Δεν μπορείς να αναγκάσεις μια χώρα να σου ζητήσει βοήθεια. Πρέπει να σου το ζητήσει. Αλλά όταν ξεμείνει από λεφτά, δεν υπάρχουν πολλά μέρη προς τα οποία να στραφεί"). Το αίμα που είχε χυθεί στην Ρωσσία, δεν εμπόδισε τον Φίσσερ από το να προτείνει ακριβώς την ίδια λύση και στην Ασία. Οι ασιάτες πρόβαλαν μια λογική αντίρρηση: αφού η κρίση είχε δημιουργηθεί λόγω της ακατάσχετης ροής κεφαλαίων, θα έπρεπε να ξαναμπούν μερικοί φραγμοί σ' αυτή την ανεξέλεγκτη κεφαλαιακή κίνηση. Φυσικά, ο Φίσσερ απέρριψε με βδελυγμία αυτή την πρόταση.

Για τις διαπραγματεύσεις αυτές, μας δίνει ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες σε ένα εσωτερικό σημείωμά του ("Το ΔΝΤ και η ινδονησιακή κρίση") ο Στήβεν Γκρένβιλ, στέλεχος του ΔΝΤ. Το έγγραφο αυτό αποδεικνύει ότι το ΔΝΤ δεν ενδιαφερόταν να εντοπίσει τις πραγματικές αιτίες τής κρίσης ώστε να ακολουθήσει την ενδεδειγμένη θεραπευτική αγωγή. Το ΔΝΤ ενδιαφέροταν αποκλειστικά για τον καλύτερο τρόπο αξιοποίησης αυτής κρίσης, ώστε να προωθηθεί η νεοφιλελεύθερη αντεπανάσταση. Όπως έχουμε παρατηρήσει σε προηγούμενα σημειώματα, η υλοποίηση των φρηντμανικών θεωριών απαιτεί προηγούμενη καταστροφή. Και οι χρεωκοπημένες ασιατικές χώρες ήσαν ήδη κατεστραμμένες, οπότε αποτελούσαν ιδανικό έδαφος για την επέλαση των νεοφιλελευθέρων.

Από δω και πέρα, το "παραμύθι" μάς είναι πια γνωστό: κατάργηση των προστατευτικών μέτρων σε εμπόριο και επενδύσεις, κατάλυση κάθε κρατικού παρεμβατισμού, τεράστιες δημοσιονομικές περικοπές, εκμηδενισμός κοινωνικών παροχών, μείωση αποδοχών (σε συνδυασμό με απολύσεις, βέβαια), ιδιωτικοποιήσεις. Παράλληλα με αυτές τις γενικότητες, επιβλήθηκαν ειδικά μέτρα σε κάθε χώρα: η Νότια Κορέα έπρεπε να καταργήσει την νομοθεσία που προστάτευε τους εργαζομένους από μαζικές απολύσεις, η Ταϋλάνδη έπρεπε να επιτρέψει στους ξένους να αγοράζουν μετοχές των τραπεζών της, η Ινδονησία (του Σουχάρτο παρακαλώ!) έπρεπε να καταργήσει τις επιδοτήσεις στα τρόφιμα, οι Φιλιππίνες έπρεπε να επιτρέψουν την απρόσκοπτη εγκατάσταση ξένων πολυεθνικών κλπ.

Πολλά χρόνια αργότερα, τόσο ο Φίσσερ όσο και ο Καμντεσσύ παραδέχθηκαν ότι "μερικές από τις εκτιμήσεις τού ΔΝΤ ήσαν λανθασμένες". Ο Φίσσερ, μάλιστα, αναγνώρισε ότι η ασιατική κρίση δεν είχε καμμιά σχέση με υπέρμετρες δημόσιες δαπάνες. Αλλά, είπαμε: το ευαγγέλιο του Φρήντμαν έπρεπε να τηρηθεί κατά γράμμα, έστω κι αν στην περίπτωση της Ασίας ταιριάζει γάντι η ελληνική παροιμία "τώρα που βρήκαμε παπά, ας θάψουμε πεντ'-έξι". Αυτή την παροιμία διατύπωσε με διαφορετικό τρόπο η "New York Times", γράφοντας στις 21 Οκτωβρίου 2000: "το ΔΝΤ...θύμισε καρδιοχειρουργό, ο οποίος στην μέση της εγχείρησης αποφασίζει να επέμβει και στους πνεύμονες και στα νεφρά...".