Βαρέα & ανθυγιεινά: μια πονεμένη ιστορία

Η πρεμούρα της εξουσίας για κατάργηση του θεσμού των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων (ΒΑΕ) δεν είναι καινούρια. Η αρχή έγινε επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη, το 1990, όταν συστήθηκε η πρώτη γνωμοδοτική επιτροπή κρίσης των ΒΑΕ (νόμος 1902/90), η οποία δεν ολοκλήρωσε το έργο της, παραδεχόμενη πως δεν διέθετε τα απαραίτητα επιστημονικά δεδομένα. Ακολούθησε το ΠΑΣΟΚ, όταν το 1997 ο καθηγητής Σπράος ζήτησε την κατάργηση των ΒΑΕ. Το 2002, πάλι με κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, στην εισηγητική έκθεση του νόμου 3029/02, αναφέρεται ότι "η εξέλιξη της τεχνολογίας, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας...επιβάλλει τον επανακαθορισμό των ΒΑΕ". Τον Αύγουστο του 2008, επί ΝΔ, κατατίθεται το "πόρισμα Μπεχράκη", με βάση το οποίο εξοστρακίζονται από τη λίστα των ΒΑΕ 300.000 εργαζόμενοι και αυξάνονται τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης.

Τα ΒΑΕ θεσμοθετήθηκαν για πρώτη φορά το 1951 με τον Αναγκαστικό Νόμο 1846/51. Εκεί, στην παράγραφο 5 του άρθρου 28, αναφέρεται: "Από της συμπληρώσεως των αυτών ορίων ηλικίας, ήτοι 60ού προκειμένου περί αρρένων και του 55ου προκειμένου περί θηλέων, δικαιούνται συντάξεως...οι ησφαλισμένοι οι επί μακρόν απασχολούμενοι εις ιδιαζόντως βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα καθοριζόμενα διά Κανονισμού". Εκεί, λοιπόν, καθιερώνεται η πρόωρη, κατά πέντε χρόνια, συνταξιοδότηση όσων απασχολούνται σε ΒΑΕ. Στην εισηγητική έκθεση του ίδιου νόμου αναφέρεται: "Διά τας επαγγελματικάς ασθενείας, αίτινες την γένεσίν των οφείλουν εις τας συνθήκας του επαγγέλματος, δεν δίδεται ούτε ορισμός, ούτε γίνεται απαρίθμησις τούτων. Αφήνεται εις κανονισμόν, να καθορίζη ταύτας, επί τη βάσει και των εκάστοτε ισχυουσών περί αυτών διεθνών συμβάσεων εργασίας".

Σστον ίδιο νόμο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ένταξη των ΒΑΕ στο ΙΚΑ. Στην εισηγητική έκθεση αναφέρεται: "Το εργατικόν ατύχημα και η επαγγελματική ασθένεια δεν αποτελούν...ιδίαν ασφαλιστικήν περίπτωσιν, αλλ' αναλύονται αναλόγως των συνεπειών τα οποίας έχουν. Εάν δηλαδή προκαλούν νοσηράν κατάστασιν χρήζουσαν ιατρικής περιθάλψεως ή ανικανότητα πρόσκαιρον προς εργασίαν καλύπτονται από τον οικείον κλάδον παροχών ασθενείας εις είδος ή εις χρήμα, ενώ αν προκαλούν αναπηρίαν ή θάνατον καλύπτονται από τον κλάδον συντάξεων ως προς την συνταξιοδότησιν του αναπήρου ή των μελών οικογενείας του ησφαλισμένου και ως προς τα έξοδα κηδείας από τον κλάδον παροχών ασθενείας εις χρήμα". Δηλαδή, σε όλες τις περιπτώσεις, τα έξοδα καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα, ο οποίος χρηματοδοτείται και από τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων. Από την τσέπη των εργαζομένων! Άρα, τίποτε δεν χαρίστηκε.

 

Η παραπάνω απόφαση είχε το εξής χαρακτηριστικό στοιχείο: αντί να δημιουργηθεί ένας ξεχωριστός κλάδος ασφάλισης επαγγελματικού κινδύνου, όπου θα βαρυνόταν αποκλειστικά ο εργοδότης, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τη μετακύλιση του ασφαλιστικού κόστους επαγγελματικού κινδύνου και στους εργαζόμενους, λόγω της ένταξης των ΒΑΕ στο ΙΚΑ. Επί πλέον, η θέσπιση των ΒΑΕ απάλλασσε τους εργοδότες από την υποχρέωση που είχαν να αποζημιώνουν το θύμα σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, να καλύπτουν τα έξοδα, νοσηλείας, κηδείας κ.λπ. όπως προβλεπόταν από τον νόμο 551/1914: "Ατύχημα εκ βιαίου συμβάντος, επερχομένου εις εργάτη ή εις υπάλληλον...εν τη εκτελέσει της εργασίας ή εξ αφορμής αυτής, παρέχει...δικαίωμα αποζημιώσεως απέναντι του κυρίου της επιχείρησης (δηλαδή, ο εργάτης δικαιούται αποζημιώσεως από τον εργοδότη)".

 

Όπως είδαμε, με τον νόμο του 1951, προβλέπεται ότι οι εργαζόμενοι στα ΒΑΕ έχουν τη δυνατότητα πρόωρης συνταξιοδότησης, κατά πέντε έτη. Μόνο που, για να γίνει αυτό, θα πρέπει να καταβληθεί επί πλέον ασφαλιστική εισφορά (επασφάλιστρο), το οποίο ανέρχεται σε 2,2% για τον εργαζόμενο και 1,4% για τον εργοδότη. Δηλαδή, ακόμη και αυτή την πρόωρη συνταξιοδότηση, οι εργαζόμενοι την πλήρωναν 60% περισσότερο από τους εργοδότες. Συνοπτικά, λοιπόν, η καθιέρωση των ΒΑΕ αντιμετωπίστηκε ως θεσμός πρόωρης συνταξιοδότησης, την οποία όμως, αναλογικά, πλήρωναν οι εργαζόμενοι περισσότερο από τους εργοδότες, ενώ ταυτόχρονα η εργοδοτική ευθύνη αναπροσαρμόζονταν και ήταν εμφανώς μειωμένη.

 

Στον ίδιο νόμο προβλεπόταν η ρύθμιση των ΒΑΕ με ειδικό Κανονισμό. Ο Κανονισμός αυτός άργησε να έρθει ...12 χρόνια. Μόλις τον Δεκέμβριο του 1963 εγκρίθηκε ο "Κανονισμός περί βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων" και η εφαρμογή του ξεκίνησε την 1/1/1964. Σ' αυτόν τον πρώτο κανονισμό, περιλαμβάνονταν 27 εργασίες και 102 ειδικότητες ενώ σήμερα είναι ενταγμένα 537 επαγγέλματα (156 εργασίες και 381 ειδικότητες). Ωστόσο, και αυτή ακόμη η πρώτη εφαρμογή, δεν θα γινόταν αν δεν υπήρχαν σκληροί ταξικοί αγώνες, προκειμένου να αναγνωριστεί στους εργαζόμενους αυτούς ότι εκτίθενται σε βαριές, ανθυγιεινές και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας. Ξεχωριστή στιγμή και σημείο καμπής των εργατικών αγώνων εκείνης της περιόδου, απετέλεσε η μεγάλη πανοικοδομική απεργία της 1ης Δεκεμβρίου του 1960. Τότε, μεταξύ των αιτημάτων της απεργίας ξεχωρίζουν τα αιτήματα τόσο για αναγνώριση του οικοδομικού επαγγέλματος ως βαρέως και ανθυγιεινού όσο και για λήψη μέτρων προστασίας των εργαζομένων στην οικοδομή.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι τα ΒΑΕ δεν αποτελούν χάρισμα στους εργάτες. Ουσιαστικά, η ένταξη στα ΒΑΕ σημαίνει δυνατότητα πρόωρης συνταξιοδότησης ως ένδειξη αναγνώρισης της ιδιαίτερης φθοράς της εργατικής δύναμης σε συγκεκριμένα επαγγέλματα. Ωστόσο, αυτή η φθορά, σε καμμιά περίπτωση δεν αντιμετωπιζόταν αλλά, απλώς, αναγνωριζόταν. Αλλωστε, στην καπιταλιστική οικονομία, όπου η παραγωγή σχεδιάζεται με στόχο το κέρδος, η υγεία και η ασφάλεια του εργαζόμενου ποτέ δεν θα έχουν προτεραιότητα. Και μια λεπτομέρεια: οι επαγγελματικές ασθένειες άρχισαν να καταγράφονται το 1967 αλλά ο πρώτος γενικός νόμος για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων δεν πάρθηκε παρά μόνο το ...1985!

Αυτή η εικοσαετής επίθεση στον θεσμό των ΒΑΕ δεν είναι καθόλου τυχαία. Πρώτα-πρώτα, οι εργοδότες θα κερδίσουν αμέσως από την κατάργηση του πρόσθετου ασφαλίστρου, μειώνοντας το μη μισθολογικό τους κόστος. Δεύτερον, το κεφάλαιο θα κερδίσει από την κατάργηση των πρόσθετων μέτρων υγιεινής και ασφάλειας, αφού δεν θα αναγνωρίζεται πλέον κίνδυνος στην εργασία για μια σειρά επαγγελμάτων. Τέλος, στο στόχαστρο θα μπουν κι ένας σωρός κλαδικών κατακτήσεων, όπως η χορήγηση ανθυγιεινού επιδόματος, η πρόβλεψη μειωμένου αριθμού ωρών εργασίας κ.λπ. Για παράδειγμα, στις ελαφρές μεταλλικές δουλειές υπάρχει ανθυγιεινό επίδομα 12%, στους ηλεκτροσυγκολλητές 20%, σε χαλυβουργεία και χυτήρια 25%, σε βυρσοδεψία 15 %, σε μηχανικά πλυντήρια 20% κλπ. Συνεπώς, η απένταξη αυτών των επαγγελμάτων από τα ΒΑΕ θα σημάνει ταυτόχρονη καθίζηση των μισθών των εργατών.

Όσο για το ότι οι νέες ρυθμίσεις θα αφορούν μόνο τους νέους εργαζόμενους, αυτό είναι ένα παραμύθι το οποίο έχει στόχο την διάσπαση της αντίστασης των εργαζομένων. Η πραγματικότητα είναι ότι οι συνέπειες θα αφορούν όλους τους εργαζόμενους και όχι μόνο τους νεότερους, αφού θα πυροδοτηθούν οι απολύσεις των "παλαιών", μιας κι αυτοί θα κοστίζουν ακριβότερα στην επιχείρηση.

Πιστεύετε ακόμη ότι οι μεταρρυθμίσεις της σοσιαληστρικής μας κυβέρνησης έχουν στόχο την δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας; Τί άλλη παπαριά θα ακούσουμε...