Καπιταλισμός - χαρακτηριστικά και αδιέξοδα (4)

Μια από τις "επιχειρησιακές επιτυχίες", για τις οποίες γίνεται πολύς λόγος όποτε συμβαίνουν, είναι και οι συγχωνεύσεις ομοειδών (και όχι μόνο) επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, ο τόπος μας βούηξε τα τελευταία χρόνια με τους σχεδιαζόμενους τραπεζικούς "γάμους" ανάμεσα σε Εθνική και Άλφα ή Πειραιώς και Ταχυσρομικού Ταμιευτηρίου, οι οποίοι παρουσιάστηκαν ως βήματα προόδου κλπ. Παράλληλα, εκτός από τις συγχωνεύσεις, παρουσιάζουν εξαιρετικό επιχειρησιακό ενδιαφέρον και οι εξαγορές ολόκληρων μονάδων ή ακόμα και τμημάτων αυτών, όπως π.χ. η εξαγορά του κλάδου των παγωτών της Δέλτα από την Νεστλέ. Ας ρίξουμε, λοιπόν, μια ματιά να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει πίσω από την βιτρίνα.

Οι εξαγορές επιχειρήσεων και οι συγχωνεύσεις ανάμεσα σε ομοειδείς ή μη επιχειρήσεις είναι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες με δύο όψεις. Η μία όψη αφορά την συγκέντρωση τόσο των κεφαλαίων όσο και της παραγωγής από μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, οι οποίοι, μετά την επικράτησή τους σε κάποιον κλάδο, επεκτείνουν την δραστηριότητά τους σε όλο και περισσότερους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, ενισχύοντας την οικονομική τους ισχύ και τα κεφάλαια που διαχειρίζονται. Η άλλη όψη, αυτή που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά, είναι ότι αυτές οι διαδικασίες σημαίνουν ταυτόχρονα και μία ελεγχόμενη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων. Πολλές θέσεις εργασίας χάνονται, εργοστασιακές μονάδες μετατρέπονται σε αποθήκες εξυπηρέτησης των νέων επιχειρηματικών ομίλων, παραγωγικά τμήματα των απορροφούμενων επιχειρήσεων κλείνουν κλπ.

Σε μια μη καπιταλιστική κοινωνία, η ισχυροποίηση των παραγωγικών μονάδων αποβαίνει σε όφελος του κοινωνικού συνόλου, μιας και ο κεντρικός σχεδιασμός δρομολογεί τις παραγωγικές δυνάμεις στην κάλυψη των πραγματικών αναγκών της κοινωνίας. Όμως, στα πλαίσια του καπιταλισμού και των εκμεταλλευτικών σχέσεων παραγωγής, αυτές οι διαδικασίες στοχεύουν πάντοτε στην ενίσχυση της κερδοφορίας του μεγάλου κεφαλαίου. Κι όπως είδαμε και στα προηγούμενα σημειώματα, η ενίσχυση της κερδοφορίας περνάει μέσα από την καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων. Έτσι, οι εργαζόμενοι που περισσεύουν μένουν άνεργοι, τα εργοστάσια κλείνουν, τα μηχανήματα καταντούν παλιοσίδερα και οι παραγωγικές δυνατότητες μένουν αναξιοποίητες. Κάπως σαν τα ροδάκινα που καταλήγουν στις χωματερές ενώ υπάρχει γύρω μας κόσμος ο οποίος αναζητά την τροφή του στους σκουπιδοντενεκέδες.

Στον ίδιο ακριβώς παρονομαστή (δηλαδή, στην αναπότρεπτη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων) οδηγεί και η διαδικασία συνεχούς συσσώρευσης κεφαλαίων, η υπερσυσσώρευση. Τι συμβαίνει στην χώρα μας; Το καθεστώς της όλο και μεγαλύτερης εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης, μαζί με την πολιτική στήριξης του κεφαλαίου εκ μέρους των αστικών κυβερνήσεων, οδήγησαν σε μια πρωτοφανή αύξηση του πλούτου που συγκέντρωσαν στα χέρια τους οι μεγάλες επιχειρηματικές μονάδες. Με τα επίσημα στοιχεία των μεγάλων και πολύ μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων για την περίοδο 2004-2009, τα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια αγγίζουν εξωφρενικά επίπεδα. Συγκεκριμένα, το συνολικό ενεργητικό αυτών των ομίλων, από 388,5 δισ.ευρώ το 2004, εκτοξεύθηκε στα 832,7 δισ. το 2009, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 114,4%!!!

Για να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται, αρκεί να σημειώσουμε ότι, σε μια περίοδο που οι μισθοί και οι συντάξεις για την απόλυτη πλειοψηφία του λαού παρέμειναν ουσιαστικά καθηλωμένες (χάνοντας, μάλιστα, τμήμα της αγοραστικής τους αξίας), το ενεργητικό των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων από 230% του ΑΕΠ διαμορφώθηκε στο 354% του ΑΕΠ! Εκεί, δηλαδή, που η εταιρική περιουσίααυτών των ομίλων ήταν 2,3 φορές το ΑΕΠ της χώρας, μέσα σε πέντε χρόνια ανέβηκε στα 3,5 ΑΕΠ! Και όμως, κατά την ίδια περίοδο, και η ανεργία εκτινάχτηκε και οι εργαζόμενοι έφτασαν στο σημείο να κατηγορούνται ως...σπάταλοι!


Για όσους καταλαβαίνουν στοιχειωδώς τα οικονομικά πράγματα, αυτή η διαδικασία της απότομης, της ξέφρενης συγκέντρωσης πλούτου από τους κεφαλαιοκράτες αποτελούσε σαφές προμήνυμα ότι πολύ σύντομα θα ξεσπούσε μια οικονομική κρίση. Στο επόμενο σημείωμά μας θα δούμε αναλυτικώτερα το πώς οδηγηθήκαμε στο ξέσπασμα αυτής της κρίσης.