Καλλικράτης και διεθνής εμπειρία

Πλησιάζουν οι αυτοδιοικητικές εκλογές και ο απλός πολίτης θα πάει στην κάλπη του "Καλλικράτη", δίχως να έχει ιδέα περί του τι πράγμα είναι αυτός ο "Καλλικράτης". Σε τούτο το ιστολόγιο θα γίνουν αρκετές αναφορές ίσαμε τις εκλογές. Σήμερα, ας αρχίσουμε με μερικά παραδείγματα για το τι έχει συμβεί σε άλλες χώρες που έχουν θεσμοθετήσει αντίστοιχη πολιτική.

1. Δανία: Η χώρα χωρίστηκε σε 5 περιφέρειες και οι δήμοι περιορίστηκαν σε 98 από 271. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση, το 80% των πολιτών είναι δυσαρεστημένο, αφού υπάρχει χειροτέρευση της παροχής των υπηρεσιών ιδιαίτερα στους τομείς Υγείας και Συγκοινωνιών, όπου οι περιφέρειες που δημιουργήθηκαν από την κατάργηση των νομαρχιών έχουν την αποκλειστική ευθύνη. Στον τομέα της Παιδείας, εξαιτίας της μεταρρύθμισης, έκλεισαν την τελευταία 4ετία πάνω από 150 σχολεία, λόγω οικονομικών δυσκολιών. Πολλά σχολικά κτίρια, που στις δεκαετίες του '60 και του '70 ήταν πρότυπο αρχιτεκτονικής και λειτουργικότητας, σήμερα είναι υπό κατάρρευση. Από 20 μαθητές ανά τάξη, που ήταν ο μέσος όρος παλαιότερα, σήμερα έχει ανέλθει ο αριθμός στους 33. Η κυβέρνηση προώθησε την αυτόνομη λειτουργία των Γυμνασίων και το σύστημα πιστώσεων-κουπουνιών ανά μαθητή. Προωθήθηκε έτσι η ανταγωνιστική λειτουργία των σχολείων και η μείωση των δαπανών ανά μαθητή. Στους παιδικούς σταθμούς που έχουν ιδιωτικοποιηθεί, μια οικογένεια με δυο παιδιά στη Δανία, πρέπει να πληρώνει 700 ευρώ το μήνα. Υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις σε ειδικευμένο προσωπικό, γιατί οι περισσότερες προσλήψεις γίνονται με βάση το χαμηλό ωρομίσθιο. Λόγω έλλειψης κονδυλίων, οι προσλήψεις γίνονται με εργασιακές σχέσεις γαλέρας. Το 87% των γονέων δηλώνει δυσαρεστημένο με την υπάρχουσα κατάσταση. Ακόμη και οι συγκοινωνίες έχουν χειροτερεύσει, αφού έχουν περιοριστεί τα δρομολόγια και τα εισιτήρια έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.

2. Γερμανία: Σύμφωνα με τη Γερμανική Ομοσπονδία Δημοτικών Συμβουλίων, τα έσοδα από τους τοπικούς φόρους ήταν κατά 7 δις λιγότερα το 2009. Έτσι, άρχισαν οι περικοπές. Το Βερολίνο προχώρησε σε μείωση προσωπικού, μισθών και υπηρεσιών, κλείνοντας αρκετές εγκαταστάσεις, όπως δημοτικές πισίνες, βιβλιοθήκες, θέατρα, ή αυξάνοντας πολύ σε άλλες τις συνδρομές και τα εισιτήρια εισόδου. Επίσης, πολλές πόλεις και δήμοι της Γερμανίας (όπως το Λεβερκούζεν) επιζούν με μεσοπρόθεσμο δανεισμό.

3. Ισπανία: Οι περισσότερες περιφέρειες της χώρας βασίζουν τα έσοδά τους σε μεγάλο βαθμό στην φορολογία. Όμως, λόγω της οικονομικής κρίσης, προβλέπεται μεγάλη μείωση στα έσοδα από φόρους. Έτσι, η τοπική αυτοδιοίκηση υποχρεούται να προσφύγει σε δανεισμό, παρ' ότι νοιώθει το σχοινί των τραπεζών να σφίγγει στον λαιμό της.

4. Φινλανδία: Τα σχολεία χρηματοδοτούνται 50% από κρατικά κονδύλια και 50% από τις επιχειρήσεις και τη φορολόγηση των δημοτών. Ενα μεγάλο μέρος του προγράμματός τους (το τοπικό ή ευέλικτο, όπως λέγεται) είναι διαφοροποιημένο μαζί με το αντίστοιχο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα, που κυμαίνεται από 14 μέχρι και 30 ώρες, ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του κάθε Δήμου και το ενδιαφέρον των χορηγών. Η πρόσληψη των εκπαιδευτικών γίνεται σε επίπεδο σχολικής μονάδας ή Πανεπιστημίου.

5. Μεγάλη Βρεττανία: Η "αποκέντρωση" της εκπαίδευσης έχει πραγματοποιηθεί εδώ και δεκαετίες, με αποτέλεσμα την τραγική αμορφωσιά του 75% των αποφοίτων της κατώτερης μέσης εκπαίδευσης και το συχνό κλείσιμο σχολείων από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, λόγω έλλειψης πόρων.

6. Η.Π.Α.: Η εκπαίδευση έχει υπαχθεί εξολοκλήρου στην Αυτοδιοίκηση κάθε Πολιτείας, με αποτέλεσμα την έκρηξη των ταξικών ανισοτήτων και τον ευτελισμό μεγάλου μέρους του προγράμματος των σχολείων από τη μετατροπή τους σε εμπορικά υποκαταστήματα των επιχειρήσεων που τα χρηματοδοτούν. Οι επιχειρήσεις μπαίνουν στα σχολεία και καθορίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Στα φτωχά Δημοτικά και στα φτωχά Γυμνάσια, το 10% και το 16% των εκπαιδευτικών αντίστοιχα δεν έχουν καν τριετές πτυχίο Bachelor!


Πολλοί δήμοι σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες είναι χρεωμένοι σε τράπεζες. Αυτός είναι ο κανόνας. Η πρακτική του δανεισμού ενός δήμου είναι συνηθισμένη (όπως και στην χώρα μας). Αιτιολογία για το δανεισμό αποτελεί το γεγονός ότι δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι πόροι για να ασκήσει ένας δήμος μια σειρά αρμοδιότητες. Αυτό έχει δυσάρεστη επίπτωση στο λαϊκό εισόδημα, ιδιαίτερα μάλιστα όταν έρχεται η στιγμή να πληρωθεί ο λογαριασμός αυτής της πολιτικής. Ας δούμε δυο παραδείγματα από την ευρωπαϊκή πραγματικότητα:

1. Σαιντ Ετιέν, Γαλλία: Ο δήμος προχώρησε σε αγορά 10 παραγώγων (επενδυτικά προϊόντα που πωλούνται στην δευτερογενή αγορά των χρηματιστηρίων), ευελπιστώντας ότι θα μειώσει τα έξοδα δανεισμού και θα έχει και κέρδη. Με τα παράγωγα που αγόρασε πόνταρε σε κάποιες μελλοντικές προβλέψεις για ισοτιμίες νομισμάτων (κανονικός τζόγος δηλαδή). Την πρόταση της επένδυσης έκαναν στον δήμο "εγκυρες" ευρωπαϊκές τράπεζες όπως η Ντόϊτσε Μπανκ, η Ρογιαλ Μπανκ της Σκωτίας, η βελγική Ντέξια και η γερμανική Κομερζ Μπανκ. Μόνο που το στοίχημα απέτυχε. Τα παράγωγα που είχαν αγοραστεί από το δήμο δεν τα αγόραζε καμία άλλη τράπεζα, ούτε καν εκείνες που το είχαν προτείνει, αφού το αρχικό "σίγουρο στοίχημα" ήταν περίπου σαν να λέγαμε ότι το Παγκόσμιο Κύπελο της Νότιας Αφρικής θα το έπαιρνε η Κύπρος, που όμως δεν συμμετείχε στα τελικά της διοργάνωσης! Έτσι, εάν οι δημοτικές αρχές ήθελαν να ακυρώσουν το "στοοίχημα", θα έπρεπε να καταβάλουν συνολικά 100 εκατομμύρια ευρώ! Αποτέλεσμα; Διπλασιασμός της φορολόγησης για τους κατοίκους, μείωση κατά τα 2/3 του σχεδίου ανακαίνισης του τοπικού μουσείου και ματαίωση της κατασκευής γραμμής τραμ.

2. Ρεκανάτι, Ιταλία: Σε μια πόλη 22.000 κατοίκων, για να αντιμετωπιστούν τα χρέη, ιδιωτικοποιήθηκε το πάρκο της πόλης, έκλεισαν οι δημοτικοί παιδικοί σταθμοί, μειώθηκαν τα βοηθήματα προς τους ηλικιωμένους και ανεστάλησαν έργα επιδιόρθωσης των γραφικών πλακόστρωτων δρόμων.


Η κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά τη σημερινή κατάσταση, πάνω στην οποία επιχειρεί να οικοδομήσει τον "Καλλικράτη". Για το λόγο αυτό, έχει προβλέψει με κάθε λεπτομέρεια ένα "ειδικό πρόγραμμα εξυγίανσης" των υπερχρεωμένων δήμων και περιφερειών. Επίσης, έχει προβλέψει και τη δημιουργία "Λογαριασμού Εξυγίανσης και Αλληλεγγύης της Αυτοδιοίκησης", με χρήματα που θα προέρχονται από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους. Όποιος δήμος ή περιφέρεια ενταχθεί σε πρόγραμμα εξυγίανσης (συνεπώς και στον προαναφερόμενο λογαριασμό) θα υποχρεούται, μεταξύ άλλων, σε περιορισμό προσλήψεων προσωπικού και θα διαθέτει για την εφαρμογή του προγράμματος μέρος ή το σύνολο των πάσης φύσεως εσόδων του "συμπεριλαμβανομένων των εσόδων από ΣΑΤΑ, του δήμου, της περιφέρειας ή εκείνων που αντιστοιχούν στη δημοτική ενότητα για έργα, δράσεις και υπηρεσίες του" (μη μου πείτε πως όλα τούτα δεν σας θυμίζουν το...μνημόνιο!).

Με άλλα λόγια, θα συμβεί κάτι ανάλογο με αυτό που σήμερα συμβαίνει σε δήμους και περιφέρειες χωρών της Ευρώπης, για τις οποίες μιλήσαμε πιο πάνω. Ο "Καλλικράτης" δε φέρνει τίποτα το καινούργιο και τίποτα το άγνωστο. Προπαντός δεν φέρνει τίποτα το φιλολαϊκό. Τι φέρνει; Θα το δούμε σε επόμενα σημειώματα