Κοινωνικές επιχειρήσεις: άλλη μια κοροϊδία;

Τo Yπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης έδωσε πρόσφατα στην δημοσιότητα την "πρόταση πολιτικής για την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας και τη διευκόλυνση της ίδρυσης και λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων", η οποία αποτελεί βάση για το σχέδιο νόμου που θα κατατεθεί στην Βουλή τον Οκτώβριο. Συνοπτικά, το σκεπτικό της πρότασης είναι το εξής:

Πάνω από 200 εκατομμύρια ευρώ θα δαπανηθούν από κοινοτικούς -κυρίως- πόρους για την ενίσχυση επιχειρήσεων "κοινωνικής οικονομίας", οι οποίες θα είναι μη κερδοσκοπικές και θα δραστηριοποιούνται σε τομείς κοινωφελούς χαρακτήρα για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Ως προτιμητέοι εταίροι μιας "κοινωνικής επιχείρησης" θα είναι  άτομα με ειδικές ανάγκες, άτομα απεξαρτημένα από διάφορες ουσίες, πρόσωπα με χρόνια προβλήματα υγείας, αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, παλιννοστούντες, πρόσφυγες, μετανάστες, ηλικιωμένοι, άνεργοι κάτω των 35 χρόνων αλλά και -σε δεύτερο πλάνο- άνεργοι κάθε ηλικίας.

Ποιοι είναι οι τομείς όπου θα δραστηριοποιούνται οι "κοινωνικές επιχειρήσεις"; Το τοπίο είναι ασαφέστατο και αχανές: φύλαξη και φροντίδα ηλικιωμένων, ΑμΕΑ και παιδιών, υγεία και πρόνοια, επανένταξη στην κοινωνία αποκλεισμένων κοινωνικά ομάδων, προστασία του περιβάλλοντος, διαμόρφωση ελεύθερου χρόνου, ψυχαγωγία, παραγωγή βιολογικών προϊόντων, υπηρεσίες κέτερινγκ κλπ. Θα μπορούν ακόμη να ασχοληθούν με την αναβίωση ενός παραδοσιακού επαγγέλματος ή και την αναστήλωση ενός ...παραδοσιακού καφενείου!

Όλα αυτά ακούγονται ευχάριστα στ' αφτιά αλλά ο πρότερος αμαρτωλός βίος των κυβερνώντων και της Ε.Ε. μάς βάζει σε υποψίες. Φυσικά, δεν διατίθενται τόσα εκατομμύρια ευρώ από την κυβέρνηση και την Ε.Ε. ούτε για την ουσιαστική προστασία και ανακούφιση των ευπαθών ομάδων, ούτε για να διασωθεί ένα επάγγελμα ή ένα παραδοσιακό καφενείο. Αλλιώς αυτά τα χρήματα θα αξιοποιούνταν για καθολικές, σύγχρονες και δωρεάν δομές, αντί να κλείνουν οι παιδικοί σταθμοί ο ένας μετά τον άλλο κι αντί τα κέντρα απασχόλησης και κατάρτισης ΑμΕΑ να είναι ελάχιστα και παντελώς υποβαθμισμένα. Ούτε μπορεί να πιστέψει κανείς ότι με αυτόν τον τρόπο θα εκτονωθεί το εκρηκτικό πρόβλημα της ανεργίας. Άρα;

- Υποψία πρώτη: Οι υπηρεσίες αυτές είτε θα έχουν "φιλανθρωπικό" χαρακτήρα και αναγκαστικά θα αφορούν σε ένα μικρό αριθμό ανθρώπων για ένα συγκεκριμένο διάστημα, είτε θα λειτουργούν ανταποδοτικά, αφού, όπως επισημαίνεται στην πρόταση Λοβέρδου, οι "κοινωνικές επιχειρήσεις" -αν και μη κερδοσκοπικές- θα πρέπει με κάποιον τρόπο να είναι βιώσιμες.

- Υποψία δεύτερη: Σε ένα κράτος που στηρίζει τραπεζίτες και βιομήχανους, ακόμα και αυτά τα λίγα που δαπανώνται για τις όποιες κοινωνικές και προνοιακές παροχές είναι πεταμένα λεφτά. Πόσο μάλλον, όταν πρόκειται για ευπαθείς ομάδες οι οποίες είναι εκτός παραγωγής κι επομένως δε συνεισφέρουν στην κερδοφορία του κεφαλαίου. Οπότε, όλα αυτά αποτελούν μια μπαρούφα με λαμπερό περιτύλιγμα. Έτσι, σε περιοχές που μαστίζονται π.χ. από την ανεργία, άτομα ευπαθών ομάδων θα προτιμηθούν για να συστήσουν τέτοιες "κοινωνικές επιχειρήσεις", με σκοπό την απασχόλησή τους. Όμως, από πού θα έχουν έσοδα αυτές οι επιχειρήσεις, μόλις λήξει η όποια κρατική ή κοινοτική επιχορήγηση; Μα, από όπου μπορεί να αντλήσει πόρους ο καθένας: δωρεές, επιχορηγήσεις επιχειρήσεων (για διαφημιστικούς ή φορολογικούς λόγους), ενισχύσεις δήμων και ιδιωτών, αξιοποίηση εθελοντών αντί για εργαζόμενους. Δηλαδή, η κάλυψη στοιχειωδών λαϊκών αναγκών αλλά και ο μισθός των "εταίρων" θα εξαρτώνται από την καλή διάθεση κάποιων επιχειρήσεων ή από το αν θα υπάρξουν εθελοντές σε αυτά τα προγράμματα.

- Υποψία τρίτη: Το παιχνίδι είναι στημένο στα μέτρα του "Καλλικράτη". Ο εκάστοτε δήμος, επειδή δεν έχει υπαλλήλους ή υπηρεσίες, μπορεί να αναθέσει σε μια "κοινωνική επιχείρηση" να υποκαταστήσει μια κοινωνική παροχή που θα έπρεπε να είναι καθολική και δωρεάν για όλους. Επιδίωξη της κυβέρνησης είναι, στα πλαίσια της διοικητικής μεταρρύθμισης, να ανθίσουν τέτοιες πρωτοβουλίες, αφού ακόμα περισσότερες υπηρεσίες και αρμοδιότητες του κράτους μεταφέρονται στην τοπική διοίκηση χωρίς τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους. Με απλά λόγια, οι "κοινωνικές επιχειρήσεις" θα καλύψουν τους τομείς οι οποίοι δεν ενδιαφέρουν τον ιδιωτικό τομέα και με τους οποίους δεν θέλει να ασχοληθεί το δημόσιο.

Αν επαληθευτούν οι παραπάνω υποψίες, το αποτέλεσμα αυτού του εγχειρήματος είναι σαφές: μια κυβέρνηση η οποία επιτίθεται σε κάθε ασφαλιστικό και εργασιακό δικαίωμα, προσπαθεί με ωραία παραμύθια (κοινωνική εργασία, εθελοντισμός, στήριξη ευπαθών ομάδων κλπ) να καλύψει βασικές ανάγκες των πολιτών, ενώ στην ουσία το μόνο που προσφέρει στον απλό λαό είναι υποτυπώδεις και υποβαθμισμένες κοινωνικές υπηρεσίες.