Αννούλα; Εκχώρηση των πανεπιστημίων στις επιχειρήσεις;

Η Αννούλα πήρε φόρα. Την έβαλε ο Γιώργος υπουργό παιδείας κι είπε να μην αφήσει τίποτε στη θέση του. Έτσι, για να μη χαλάσει η παράδοση που λέει ότι κάθε υπουργός παιδείας πρέπει να ΒΓΑΛΕΙ κι ένα λιθαράκι από το ετοιμόρροπο οικοδόμημα της δόλιας της εκπαίδευσης. Τελευταία επιτυχία της Αννούλας: το κάλεσμα του υπουργείου παιδείας στους επιχειρηματίες της χώρας για την παρουσίαση του σχεδίου δράσης για την έρευνα.

Στις 23 Ιουλίου, λοιπόν,  το υπουργείο παιδείας γέμισε επιχειρηματίες. Ήσαν εκεί εκπρόσωποι του ΣΕΒ, του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών, του Επιμελητηρίου Αθηνών αλλά και μεμονωμένων επιχειρήσεων, οι οποίοι με χαρά άκουγαν το υπουργείο να τους καλεί για...μπίζνες! Η Αννούλα, άλλωστε, έχει συμπυκνώσει την πολιτική της κυβέρνησης για την πανεπιστημιακή έρευνα στο ιδιαίτερα αποκαλυπτικό σύνθημα: "Εκπαίδευση-Έρευνα-Επενδύσεις". Ο στόχος της κυβέρνησης είναι σαφής: η έρευνα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ζήτησης του παραγωγικού τομέα και να γίνεται σε συνεργασία με αυτόν, κινητοποιώντας έτσι και ιδιωτικά κεφάλαια. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη παρουσίαση του σχεδίου ανακοινώθηκαν δράσεις, με τις επιχειρήσεις να κυριαρχούν στο παιχνίδι. Ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη 121 προτάσεις, συνολικού προϋπολογισμού 76 εκατομμυρίων ευρώ, στις οποίες συμμετέχουν 300 επιχειρήσεις. Μέχρι το τέλος του χρόνου θα προκηρυχθούν, στην ίδια κατεύθυνση, δράσεις με προϋπολογισμό που θα ξεπερνά τα 320 εκατομμύρια ευρώ. Φυσικά, αυτά τα κονδύλια προέρχονατι από το ΕΣΠΑ (το Δ' ευρωπαϊκό πλαίσιο στήριξης).

Με το σχέδιο προωθείται απλούστευση των διαδικασιών για τη σύνδεση με τις επιχειρήσεις, οι οποίες, μάλιστα, θα διαμορφώνουν την πολιτική στην έρευνα με την συμμετοχή τους σε θεσμικά όργανα. Συγκεκριμένα, με τη συμμετοχή τους στο Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ), θα μπορούν να ορίζουν τις κατευθύνσεις. Σημειώνουμε ότι το ΕΣΕΤ θα εισηγείται στη Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Τεχνολογίας τις προτεραιότητες εφαρμογής του "Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Ερευνας και Καινοτομίας".

Στόχος είναι να γενικευτούν οι συμπράξεις πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων. Οι φορολογούμενοι, συνεπώς, θα πληρώνουν στο μέλλον για μια έρευνα που θα σχεδιάζεται από τις επιχειρήσεις, για τις επιχειρήσεις. Θα πληρώνουν για μια έρευνα που θα έχει ως βασικό της προσανατολισμό την κερδοφορία του κεφαλαίου. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι η έρευνα που δεν έχει εμπορικό όφελος είτε δε θα γίνεται είτε θα μειωθεί σε μεγάλο βαθμό.

Για να λειτουργούν πιο εύκολα οι συμπράξεις, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα θα λειτουργούν καθαρά ως επιχειρήσεις, με όρους ανταγωνιστικότητας. Για τα πανεπιστήμια, αυτό θα επιτευχθεί με την οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια που προωθείται, ενώ, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης, οι δημόσιοι ερευνητικοί οργανισμοί πρέπει να είναι ανταγωνιστικοί διεθνώς και ελκυστικοί σε ερευνητές κι επιχειρήσεις από όλο τον κόσμο. Γι' αυτόν τον λόγο η κυβέρνηση προαναγγέλλει συγχωνεύσεις και μείωση των ερευνητικών κέντρων. Στο σχέδιο σημειώνεται ότι "ο αριθμός και ο ρόλος τους μεταβάλλεται στη νέα διάρθρωση του ερευνητικού χώρου".

Το αποτέλεσμα θα είναι η παράδοση υποδομών και ερευνητών των κέντρων, στις επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με το σχέδιο, "τα ερευνητικά κέντρα με τη νέα τους δομή θα παρέχουν διοικητικές υπηρεσίες και υποδομές στα ερευνητικά ινστιτούτα" και, όπως αναφέρεται, προβλέπεται η "ίδρυση γραφείων διασύνδεσης έρευνας - επιχειρήσεων" και "η ενοικίαση των υποδομών σε επιχειρήσεις για συγκεκριμένες ερευνητικές δραστηριότητες".

Οι αλλαγές στα ερευνητικά κέντρα έχουν έναν και μοναδικό σκοπό: ν' αλλάξουν τελείως τα κριτήριά τους οι ερευνητές και να καταλάβουν πως ό,τι δεν έχει εμπορικό αποτέλεσμα, δεν χρειάζεται να ερευνηθεί! Στο "Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο για την Ερευνα και την Καινοτομία (2010-2015)" θα υπάγονται όλες οι ερευνητικές προσπάθειες των δημόσιων φορέων της χώρας, ενώ "η χρηματοδότηση των έργων θα γίνεται αποκλειστικά μέσω ανταγωνιστικών προσκλήσεων για την υποβολή προτάσεων από τους ερευνητικούς φορείς και τις επιχειρήσεις".

Παράλληλα, η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας του υπουργείου παιδείας είχε ζητήσει εσωτερική αξιολόγηση ερευνητικών κέντρων και ερευνητών μέχρι τις 30 Ιουλίου. Στα σχετικά έντυπα, τα ερευνητικά κέντρα έπρεπε να καταγράψουν τους προϋπολογισμούς και τις χρηματοδοτήσεις τους τα τελευταία πέντε χρόνια, στοιχεία για τις ερευνητικές κατευθύνσεις και τους στόχους τους, τον αριθμό των ερευνητών που απασχολούν κ.ά. Επί πλέον, ο κάθε ερευνητής έπρεπε να καταγράψει το έργο του (δημοσιεύσεις, βιβλία, κλπ), αλλά και την "ανταγωνιστικότητά" του, αφού κλήθηκε να απαντήσει και για τα "έσοδα του Ινστιτούτου ή του Κέντρου που αποδίδονται σε πρωτοβουλίες του ερευνητή", αλλά και για τις πρωτοβουλίες για εταιρείες spin off και τα αποτελέσματά τους (σημ.: spin off λέγεται η εταιρεία που μπορεί να φτιάξει ένας πανεπιστημιακός, ένας ερευνητής, με σκοπό να εκμεταλλευτεί εμπορικά την έρευνά του).

Να και δυο παραδείγματα από την πράξη: (α) το τμήμα Χημικών Μηχανικών του Μετσόβειου είχε εγκρίνει ερευνητικό πρόγραμμα για την "ποσοτική εκτίμηση/ επιβεβαίωση παραγωγικής διαδικασίας προϊόντων της βιομηχανίας μπισκότων", με χρηματοδότηση από τα "Μπισκότα Παπαδοπούλου ΑΕ, (β) το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Κρήτης είχαν υπογράψει συμβόλαιο με την εταιρεία "Friesland Hellas" (γνωστότερη ως "Νουνού") για την "διατροφική αξιολόγηση για το σχεδιασμό προγραμμάτων διατροφικής αγωγής σε νήπια και παιδιά 1-4 ετών στην Ελλάδα" (μάλιστα, η επιχείρηση είχε το δικαίωμα να επιλέγει τι θα δημοσιοποιηθεί και τι όχι από τα αποτελέσματα της έρευνας!). Ωραίες, ανεξάρτητες έρευνες, έτσι; Σαν τις έρευνες που χρηματοδοτούσαν παλιότερα οι καπνοβιομηχανίες ώστε να τεκμηριωθεί επιστημονικώς η ωφέλιμη επίδραση του καπνίσματος! Φαίνεται πως το υπουργείο δεν μπορεί να καταλάβει μια απλή αλήθεια: η μη ανεξάρτητη έρευνα, δεν είναι έρευνα.

Και το καλύτερο για το τέλος. Εδώ και 15 ολόκληρα χρόνια το Εργαστήριο Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών έκανε έρευνα για την επινόηση, το σχεδιασμό και την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών καινοτομιών, με την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών. Αυτή η δουλειά, τον περασμένο Σεπτέμβριο, κατέληξε να είναι ένα εμπόρευμα που έπρεπε να πληρώσεις για να το δεις! Ποιος εμπορεύτηκε την έρευνα; Το "Πολυμήχανο", μια spin off του Πανεπιστημίου Αθηνών, που ιδρύθηκε με τη συγχρηματοδότηση του υπουργείου Ανάπτυξης, του Γ' ΚΠΣ και μιας ιδιωτικής εταιρείας. Η τιμή για να δει κανείς από κοντά τα παιχνίδια ρομποτικής και εικονικής πραγματικότητας ήταν 12 ευρώ για τους ενήλικες και 10 ευρώ για τους μαθητές και τους φοιτητές! Μάλιστα, για την επίσκεψη σχολείων υπήρχε και ...έκπτωση, αφού κόστιζε 8 ευρώ το κεφάλι!

Σε προηγούμενο κείμενό μου ("Και διδακτορικό από τα...Goodie's;") είχα αποκαλέσει την Αννούλα "καραμπινάτα ξεπουλημένη πολιτικό". Με τέτοιο πρόγραμμα που προωθεί στο υπουργείο της, δεν νομίζω ότι συντρέχει λόγος να αναιρέσω τον χαρακτηρισμό.