Η αλήθεια για τον τουρισμό

Τις τελευταίες μέρες βαρέθηκα ν' ακούω τους ανεγκέφαλους κονδυλοφόρους των Μέσων Μαζικής Εξαπάτησης να διατυμπανίζουν τα πλήγματα που δέχεται ο τουρισμός ("βαρειά βιομηχανία της χώρας" τον απεκάλεσαν) από το καμποτάζ και από τις απεργίες των εργαζομένων στα λιμάνια. Ο "σοβαρός" κύριος Παύλος Τζίμας, μάλιστα, έκανε την "μετριοπαθή" πρόταση να συνεχιστούν μεν οι απεργιακές κινητοποιήσεις αλλά με...προσωπικό ασφαλείας. Και κάποιος εκπρόσωπος των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό (δεν θυμάμαι το όνομά του) δήλωσε ότι η ζημιά που υπέστησαν οι επαγγελματίες, επειδή δεν έδεσαν 3 κρουαζιερόπλοια στον Πειραιά, ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο ευρώ. Πόσο ειλικρινή, όμως, είναι όλα αυτά;

Ας δούμε τι συμβαίνει με τα ξενοδοχεία. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, στην Ελλάδα, το καταλυματικό δυναμικό υπερβαίνει κατά 184,2% τη ζήτηση, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται στη μέτρηση τα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν δεν προστεθεί ούτε ένα κρεβάτι, τα επόμενα 14 χρόνια, μπορεί να εξυπηρετηθεί η ζήτηση ακόμη κι αν αυξάνεται κατά 8% ανά έτος. Διαπιστώνεται επίσης υπερσυγκέντρωση ξενοδοχειακών μονάδων σε τέσσερις περιοχές, Κρήτη, νησιά Νοτίου Αιγαίου, Ιόνια νησιά και Αττική. Είναι δεδομένο, λοιπόν, ότι ακόμη και τον Αύγουστο, κάθε χρόνο στην Ελλάδα θα μένουν ξενοδοχεία με ελάχιστη πληρότητα. Είναι επίσης δεδομένο ότι ακόμη και σε δημοφιλείς τουριστικές περιοχές υπάρχει υπερπληθώρα δωματίων και κλινών. Αυτή η κατάσταση βάζει στο παιχνίδι τους "τουρ οπερέιτορς", οι οποίοι ελέγχουν κατά μείζονα λόγο την τουριστική κίνηση της χώρας. Λόγω δουλειάς, γνωρίζω από πρώτο χέρι ότι αυτοί οι "μεσάζοντες του τουρισμού" μπορούν να απαιτήσουν εξαιρετικά μειωμένες τιμές για τους πελάτες τους, οι οποίες φτάνουν έως και πάνω από 60% επί των αναγραφόμενων τιμών πόρτας. Τελευταία, οι φωνές αντίδρασης για το βλαβερό τους ρόλο στην αγορά και τον κλάδο συνολικά μπορεί να μην ακούγονται δυνατά, ωστόσο η αλήθεια, σύμφωνα με τουριστικούς παράγοντες, είναι ότι εντείνουν ήδη τις πιέσεις τους για τα συμβόλαια του 2011, θέτοντας ωστόσο ακόμη χαμηλότερες τιμές από τις φετινές, που είναι χαμηλότερες από του 2009. Ενδεικτικό της δύναμής τους είναι ότι η γερμανική TUI διακινεί περίπου το 30% των τουριστών από τη δυτική και βόρεια Ευρώπη που έρχονται στην Ελλάδα. Παρεμπιπτόντως, το ταξιδιωτικό γραφείο που διατηρεί στην Ελλάδα είναι το μεγαλύτερο βάσει τζίρου και κερδών, ενώ η εταιρεία φέρεται να ελέγχει 36 ξενοδοχειακές μονάδες στην Ελλάδα με δυναμικό 8.869 δωματίων(!!)

Κάτι άλλο που πρέπει να λάβουμε υπ' όψη μας είναι ότι η πολιτική λιτότητας που ακολουθείται σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης, έχει και άλλου είδους επιπτώσεις στον τουρισμό της χώρας. Για παράδειγμα, ενώ η μέση κατά κεφαλήν δαπάνη ανά τουρίστα (έξοδα διαμονής, σίτισης, διάφορες αγορές και πληρωμή υπηρεσιών μέσα στη χώρα) το 2004 ήταν 882 ευρώ, το αντίστοιχο ποσό για το 2009 έπεσε στα 697 ευρώ, σημειώνοντας μείωση κατά 21%. Παράλληλα, μειώνεται συνεχώς και η μέση παραμονή του κάθε τουρίστα στη χώρα. Μόνο μέσα στο διάστημα από το 2004, η μέση παραμονή μειώθηκε σχεδόν κατά μία μέρα και από 6 μέρες κατά μέσο όρο, το 2008 διαμορφώθηκε στις 5,3 ημέρες.

Απέναντι σε αυτήν τη διαχρονική μείωση εσόδων, που τελευταία μετατράπηκε και σε μείωση αφίξεων και μέσης παραμονής, οι μεγαλοξενοδόχοι προβάλλουν την ανάγκη προσέλκυσης τουριστών με υψηλό εισόδημα. Προσανατολίζονται, δηλαδή, σε μονάδες πολυτελείας 5 και 4 αστέρων, αποκλείοντας τα «ασθενή» πορτοφόλια. Αυτό το μεγάλο λάθος, η απόρριψη του λαϊκού τουρισμού προσφέροντας καλή ποιότητα και προσιτές τιμές, όχι μόνο στρέφεται εναντίον του λαϊκών οικογενειών, που δεν μπορούν να αναλάβουν το μεγάλο κόστος των διακοπών, αλλά ουσιαστικά πλήττει τη συντριπτική πλειοψηφία των μικρότερων ξενοδοχείων, τα οποία δεν έχουν ανάλογη πρόσβαση στη διαφήμιση με τους μεγάλους του κλάδου.

Εξ άλλου, ολόκληρη η τουριστική αγορά της χώρας (όχι μόνο τα ξενοδοχεία αλλά και τα εστιατόρια, τα τουριστικά μαγαζιά κλπ) δέχεται, εδώ και μερικά χρόνια, σημαντικό χτύπημα  από την μέθοδο του «all inclusive» τουρισμού. Η μέθοδος προϋποθέτει την πώληση ολόκληρου του πακέτου των διακοπών των ενδιαφερομένων με τα πάντα πληρωμένα. Συνήθως, ερχόμενοι στη χώρα, τους μαντρώνουν σε μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, όπου εκεί περνούν σχεδόν όλο το χρόνο τους, καταναλώνοντας μάλιστα τρόφιμα που έρχονται απευθείας από το εξωτερικό και κάνοντας τις αγορές τουριστικών ειδών που αφορούν τη χώρα και τα οποία συνήθως εισάγονται από την Κίνα. Ο πελάτης φαινομενικά έχει εξασφαλίσει διαμονή-διατροφή-διασκέδαση σε χαμηλές τιμές, ενώ οι τοπικές αγορές γύρω από τα μεγάλα συγκροτήματα αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες, στερούμενοι τους πελάτες.

Στον Μόλυβο της Λέσβου, όπου κάνω διακοπές εδώ και δέκα χρόνια συνεχώς, βλέπω τακτικά να καταφθάνουν γκρουπ τουριστών με ελαστικά "βραχιολάκια" διαφόρων χρωμάτων. Τα λεωφορεία τούς "ξεφορτώνουν" κατ' ευθείαν στα ξενοδοχεία τους κι εκεί, απλώς δείχνοντας το "βραχιολάκι" τους, απολαμβάνουν όλα τα γεύματά τους, ομπρέλα και ξαπλώστρα στην παραλία, συμμετοχή σε ειδικές εκδηλώσεις (π.χ. βραδιά μπάρμπεκιου, βραδιά ρετσίνας κλπ) δίχως να βγάλουν δεκάρα από την τσέπη. Από την πόρτα του ξενοδοχείου βγαίνουν μόνον όταν φτάνει η στιγμή της αναχώρησης για το αεροδρόμιο. Το διαβόητο όφελος για την τοπική κοινωνία είναι ανύπαρκτο, ενώ ακόμη και οι εισπράξεις των ξενοδοχείων είναι εξαιρετικά χαμηλές. Ειδικά, μάλιστα, αν τα ξενοδοχεία ανήκουν σε ξένες εταιρείες, είναι αμφίβολο αν αυτές οι -έστω, χαμηλές- εισπράξεις έρχονται στην Ελλάδα.

Δεν πιστεύω ότι αυτές οι παρατηρήσεις περιγράφουν απολύτως το πρόβλημα αλλά είμαι σίγουρος ότι αρκούν για να καταλάβουμε την πλύση εγκεφάλου που προσπαθούν να μας κάνουν τα πάσης φύσεως παπαγαλάκια, τα οποία ρίχνουν τις ευθύνες για το πρόβλημα στις απεργιακές κινητοποιήσεις των εργαζομένων ενώ ο βασικός τους σκοπός είναι να καταργηθεί το καμποτάζ. Δυστυχώς για σας, κύριε Τζίμα, εμείς μπορούμε και σκεφτόμαστε.