Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα. Άρα...
... η αντιγραφή όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι και επιθυμητή, ακόμη και χωρίς αναφορά της πηγής!

Η γλώσσα κόκκαλα τσακίζει

- "Ο λόγος που μ' άφησες έξω από την υπόθεση", είπε ήσυχα, "ήταν ότι νόμισες πως η αστυνομία δεν θα πίστευε ότι σκέτη περιέργεια μ' έσπρωξε να κατέβω εκεί κάτω χτες το βράδυ. Θα υποψιάζονταν ίσως ότι είχα κάποιον ύποπτο λόγο και θα με σφυροκοπούσαν μέχρι να σπάσω".
- "Πώς ξέρεις αν δεν σκέφτηκα το ίδιο πράγμα;"
- "Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί άνθρωποι", είπε ξεκάρφωτα.
- "Έχω ακούσει ότι σαν τέτοιοι ξεκινάνε".

[Ραίημοντ Τσάντλερ, "Αντίο, γλυκειά μου", εκδόσεις Λυχνάρι, 1990 (σελ.: 54)]

29 Μαΐου 2018

Εγκώμιο του εγκλήματος

[Το κείμενο που ακολουθεί, γράφτηκε από τον Καρλ Μαρξ κάπου στα 1860 με 1862. Αργότερα ενσωματώθηκε στις "Θεωρίες της υπεραξίας", που αποτελούν σήμερα τον τρίτομο "τέταρτο τόμο" του "Κεφαλαίου". Ο τίτλος του κειμένου στην πρώτη γερμανική έκδοση ήταν "Παρέκβαση (περί παραγωγικής εργασίας)" αλλά έγινε γνωστό με τον τίτλο που χρησιμοποιούμε εδώ, χάρη σε μια μεταγενέστερη γαλλική μετάφραση. Ως πηγή για την αντιγραφή χρησιμοποίησα την 24σέλιδη μπροσούρα των εκδόσεων "Άγρα" (Β' έκδοση, 2005), με μετάφραση και σημειώσεις της Τζένης Μαστοράκη. Αξίζει να σημειώσω ότι η εν λόγω μπροσούρα περιλαμβάνει και μια θαυμάσια εισαγωγή τού Αντρέα Καμιλλέρι, η οποία συνόδευε την αντίστοιχη ιταλική έκδοση. ]

Γραμματόσημα για τα 200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ Μαρξ (αριστερά: Γερμανία - δεξιά: Κιργιστάν)

Ο φιλόσοφος παράγει ιδέες, ο ποιητής ποιήματα, ο πάστορας κηρύγματα και ούτω καθ' εξής. Ο εγκληματίας παράγει εγκλήματα. Αν προσέξουμε καλύτερα πώς σχετίζεται αυτός ο τελευταίος κλάδος παραγωγής με το κοινωνικό σύνολο, θ' απαλλαγούμε από πολλές προκαταλήψεις. Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, αλλά και το ποινικό δίκαιο και τον καθηγητή που διδάσκει ποινικό δίκαιο και, συνάμα, το αναπόφευκτο σύγγραμμα, με το οποίο αυτός ο ίδιος καθηγητής ρίχνει στη γενική αγορά τις παραδόσεις του εν είδει "εμπορεύματος". Έτσι πολλαπλασιάζεται ο εθνικός πλούτος. Για να μην αναφέρουμε την προσωπική απόλαυση που παρέχει το χειρόγραφο του συγγράμματος στον δημιουργό του, όπως μας λέει ένας πολύ αξιόπιστος μάρτυρας, ο καθηγητής Ρόσερ [1].

Πέραν τούτου, ο εγκληματίας παράγει ολόκληρη την αστυνομία και την ποινική δικονομία, κλητήρες, δικαστές, δήμιους, ενόρκους και λοιπά. Όλοι αυτοί οι ετερόκλητοι επαγγελματικοί κλάδοι, που αποτελούν ισάριθμες κατηγορίες του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, αναπτύσσουν διάφορες ικανότητες του ανθρώπινου πνεύματος, φτιάχνουν νέες ανάγκες αλλά και νέους τρόπους για την ικανοποίησή τους. Και μόνο τα βασανιστήρια έγιναν αφορμή για τις ευφυέστερες μηχανικές εφευρέσεις, ενώ πλήθος τίμιοι χειρώνακτες απασχολούνται στην παραγωγή των σχετικών εργαλείων.

Ο εγκληματίας παράγει μια εντύπωση, εν μέρει ηθική, εν μέρει τραγική, αναλόγως, κι έτσι προσφέρει μια "υπηρεσία" στη διακίνηση των ηθικών και αισθητικών συγκινήσεων του κοινού. Δεν παράγει μόνο συγγράμματα ποινικού δικαίου, ούτε απλώς τους ποινικούς κώδικες και τους νομοθέτες, παράγει και τέχνη, ωραία λογοτεχνία, μυθιστορήματα, ακόμη και τραγωδίες, όπως αποδεικνύουν όχι μόνο η "Ενοχή" του Μύλλνερ [2]  και οι "Ληστές" του Σίλλερ, αλλά και αυτός ο "Οιδίπους" και ο "Ριχάρδος ο Τρίτος". Ο εγκληματίας σπάζει τη μονοτονία και την καθημερινή ασφάλεια της αστικής ζωής. Έτσι την προστατεύει από την τελμάτωση και προκαλεί την ανήσυχη ένταση και την κινητικότητα, χωρίς τις οποίες θα αμβλυνόταν ακόμη και η ορμή του ανταγωνισμού. Δίνει, λοιπόν, ένα κίνητρο στις παραγωγικές δυνάμεις. Το έγκλημα αποσύρει από την αγορά εργασίας ένα τμήμα του περιττού πληθυσμού, οπότε μειώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργατών, εμποδίζοντας, ως ένα βαθμό, την πτώση του μισθού κάτω από το ελάχιστο όριο, ενώ παράλληλα ο αγώνας εναντίον του εγκλήματος απορροφά ένα άλλο τμήμα του ίδιου πληθυσμού. Άρα, ο εγκληματίας αναδεικνύεται σε μιαν από εκείνες τις φυσικές "εξισορροπήσεις" που αποκαθιστούν το σωστό επίπεδο και ανοίγουν μια ολόκληρη προοπτική "ωφέλιμων κλάδων απασχόλησης".

Οι επενέργειες του εγκλήματος στην εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων θα μπορούσαν να αποδειχθούν ως την τελευταία λεπτομέρεια. Οι κλειδαριές θα είχαν αποκτήσει τη σημερινή τους αρτιότητα, αν δεν υπήρχαν κλέφτες; Η νομισματοκοπία θα έφτανε στην τωρινή της τελειότητα, αν δεν υπήρχαν παραχαράκτες; Το μικροσκόπιο θα έβρισκε ποτέ τρόπο να περάσει στη συνήθη εμπορική σφαίρα (βλ. και Μπάμπατζ [3]), αν δεν γινόταν απάτη στο εμπόριο; Τέλος, η εφαρμοσμένη χημεία δεν οφείλει στη νοθεία των εμπορευμάτων και στην προσπάθεια ανακάλυψής της όσα ακριβώς οφείλει και στον τίμιο παραγωγικό ζήλο; Το έγκλημα επινοεί διαρκώς νέα επιθετικά μέσα για να προσβάλει την ιδιοκτησία, κι έτσι γεννά και νέα αμυντικά μέσα, οπότε επιδρά παραγωγικά στην ανακάλυψη νέων μηχανών - όπως ακριβώς και οι απεργίες. Ας αφήσουμε όμως τη σφαίρα του ιδιωτικού εγκλήματος: Χωρίς εθνικό έγκλημα θα μπορούσε να υπάρξει παγκόσμια αγορά; Θα υπήρχαν έθνη; Άραγε το δέντρο της αμαρτίας δεν είναι, ταυτόχρονα, και δέντρο της γνώσης, από την εποχή του Αδάμ ως σήμερα;

Στο "Μύθο των μελισσών" (1705) ο Μάντεβιλ [4] έχει αποδείξει την παραγωγική δύναμη που διαθέτουν όλα τα πιθανά είδη επαγγελμάτων, αλλά και το γενικό συμπέρασμα όλου αυτού του επιχειρήματος:
Αυτό που ονομάζουμε στον κόσμο μας Κακό, είτε ηθικό είτε φυσικό, είναι η μεγάλη αρχή που μας κάνει κοινωνικά πλάσματα, η σταθερή βάση, η ζωή και το στήριγμα όλων των τεχνών και των ενασχολήσεων ανεξαιρέτως. Και τη στιγμή που θα έπαυε να υπάρχει το Κακό, η κοινωνία θα ήταν καταδικασμένη να φθαρεί, αν όχι να καταποντιστεί αύτανδρη.
Μόνο που, βέβαια, ο Μαντεβιλ ήταν απείρως πιο τολμηρός και έντιμος από τους φιλισταίους απολογητές της αστικής κοινωνίας.


----------------------------------------------------
Σημειώσεις
(1) Roscher, Wilhelm Georg Friedrich (1817-1894): Ιδρυτής της παλαιότερης ιστορικής σχολής της πολιτικής οικονομίας στη Γερμανία.
(2) Müllner, Amandus Gottfried Adolf (1774-1829): Κριτικός και ποιητής.
(3) Babbage, Charles ( 1792-1871 ): Άγγλος μαθηματικός, μηχανικός και οικονομολόγος.
(4) Mandeville, Bernard de (1670-1733): Άγγλος σατιρικός συγγραφέας, γιατρός και οικονομολόγος.

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

[1/2]

Θοδωρή, επειδή από τις αρκετές ανακρίβειες και κάποια λάθη που διαπίστωσα στη μετάφραση που ανάρτησες μετά από μιαν αντιβολή της με το γερμανικό πρωτότυπο (πρβ. Karl Marx/Friedrich Engels, Werke, Band 26 – Erster Teil, Dietz Verlag Berlin, Berlin/DDR 1965, σελ. 363–364) καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η συγκεκριμένη μετάφραση είναι μετάφραση μετάφρασης, παραθέτω το κείμενο στη μετάφραση από το πρωτότυπο του αείμνηστου Παναγιώτη Μαυρομμάτη (πρβ. Καρλ Μαρξ, Θεωρίες για την υπεραξία (Τέταρτος τόμος του «Κεφαλαίου»), Μέρος πρώτο, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1984, σελ. 432–434). — Ά.

Παρέκβαση
(Για την παραγωγική εργασία)


||V–182| Ένας φιλόσοφος παράγει ιδέες, ένας ποιητής ποιήματα, ένας παπάς κηρύγματα, ένας καθηγητής εγχειρίδια κλπ. Ένας εγκληματίας παράγει εγκλήματα. Όταν εξετάσει κανείς πιο λεπτομερειακά τη συνάρτηση αυτού του τελευταίου κλάδου παραγωγής με το σύνολο της κοινωνίας, τότε θ’ απαλλαγεί από πολλές προκαταλήψεις. Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, αλλά και το ποινικό δίκαιο και μαζί του και τον καθηγητή που κάνει παραδόσεις για το ποινικό δίκαιο και επιπλέον το αναπόφευκτο εγχειρίδιο, με το οποίο αυτός ο ίδιος ο καθηγητής ρίχνει τις παραδόσεις του στη γενική αγορά με τη μορφή «εμπορεύματος». Έτσι πραγματοποιείται αύξηση του εθνικού πλούτου, χωρίς να γίνεται λόγος για την ατομική απόλαυση, την οποία, όπως μας λέει ένας αρμόδιος μάρτυρας, ο καθηγητής Ρόσερ, το χειρόγραφο του εγχειριδίου χαρίζει στον ίδιο τον συγγραφέα του.

Ο εγκληματίας παράγει ακόμα όλη την αστυνομία και την ποινική δικαιοσύνη, τους δικαστικούς κλητήρες, τους δικαστές, τους δήμιους, τους ενόρκους κλπ. Και όλοι αυτοί οι διάφοροι κλάδοι επαγγελμάτων, που αποτελούν ισάριθμες κατηγορίες του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, αναπτύσσουν διάφορες ικανότητες του ανθρώπινου πνεύματος, δημιουργούν καινούργιες ανάγκες και καινούργιους τρόπους ικανοποίησής τους. Μονάχα τα βασανιστήρια λ. χ. αποτέλεσαν την αφορμή για τις πιο έξυπνες μηχανικές εφευρέσεις, στη δε παραγωγή των συνεργών τους απασχόλησαν ένα ολόκληρο πλήθος έντιμων χειροτεχνών.

Και για την αντιγραφή:

Άγρυπνος

Ανώνυμος είπε...

[2/2]

Ο εγκληματίας δημιουργεί μιαν εντύπωση, εν μέρει ηθική, εν μέρει τραγική, ανάλογα με τις περιστάσεις, και προσφέρει έτσι μιαν «υπηρεσία» στην κίνηση των ηθικών και αισθητικών αισθημάτων του κοινού. Δεν παράγει μόνο εγχειρίδια για το ποινικό δίκαιο, ούτε μόνο κώδικες της ποινικής νομοθεσίας και μαζί τους ποινικούς νομοθέτες, αλλά και τέχνη, λογοτεχνία, μυθιστορήματα, ακόμα και τραγωδίες, όπως το αποδείχνουν όχι μόνο η «Ενοχή» του Μύλλνερ και οι «Ληστές» του Σίλλερ, αλλά ακόμα και ο «Οιδίπους» και ο «Ριχάρδος ο τρίτος». Ο εγκληματίας διακόπτει τη μονοτονία και την καθημερινή ασφάλεια της αστικής ζωής. Την προφυλάσσει έτσι από τη στασιμότητα και προκαλεί όλην εκείνη την ανήσυχη ένταση και κινητικότητα, χωρίς την οποία θα αμβλυνόταν ακόμα και το κεντρί του συναγωνισμού. Έτσι δίνει κάποιο κέντρισμα στις παραγωγικές δυνάμεις. Ενώ το έγκλημα, αφαιρώντας ένα μέρος του υπεράριθμου πληθυσμού από την αγορά εργασίας, μειώνει έτσι τον συναγωνισμό ανάμεσα στους εργάτες και εμποδίζει ως ένα σημείο την πτώση του μισθού εργασίας κάτω από το κατώτατο όριό του. Η πάλη ενάντια στο έγκλημα απορροφά ένα άλλο μέρος του ίδιου πληθυσμού. Ο εγκληματίας επεμβαίνει έτσι σαν μια από εκείνες τις φυσικές «εξισορροπήσεις» που αποκαθιστούν ένα σωστό επίπεδο και ξανοίγουν μιαν ολόκληρη προοπτική «ωφέλιμων» κλάδων απασχόλησης.

Οι επιδράσεις του εγκληματία στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων μπορούν ν’ αποδειχθούν ως τις λεπτομέρειές τους. Θα πρόκοβαν οι κλειδαράδες ως την τωρινή τους τελειότητα, αν δεν υπήρχαν οι κλέφτες; Η εκτύπωση τραπεζογραμματίων θα έφτανε ως τη σημερινή τους τέλεια εμφάνιση, αν δεν υπήρχαν ||183| οι παραχαράκτες; Θα έβρισκε το μικροσκόπιο τον δρόμο του στη συνηθισμένη εμπορική σφαίρα (βλέπε τον Μπάμπατζ) χωρίς την απάτη στο εμπόριο; Μήπως η πρακτική χημεία δεν χρωστάει τόσα στη νόθευση των εμπορευμάτων και στην προσπάθεια της αποκάλυψής της, όσα και στον τίμιο ζήλο της παραγωγής; Το έγκλημα, με τα διαρκώς νέα μέσα επίθεσης ενάντια στην ιδιοκτησία, γεννάει διαρκώς νέα μέσα υπεράσπισης και επιδρά έτσι τόσο παραγωγικά στην εφεύρεση μηχανών όσο επιδρούν και οι απεργίες. Αλλ’ ας εγκαταλείψουμε τη σφαίρα του ατομικού εγκλήματος: Θα δημιουργόταν ποτέ χωρίς εθνικά εγκλήματα η παγκόσμια αγορά; Χωρίς αυτά θα δημιουργούνταν μήπως ακόμα και αυτά τα έθνη; Και μήπως το δέντρο της αμαρτίας δεν είναι ταυτόχρονα και το δέντρο της γνώσης από τον καιρό ακόμα του Αδάμ; Στο βιβλίο του «Ο Μύθος των μελισσών» ο Μάντεβιλ (1705) απόδειξε ήδη την παραγωγικότητα όλων των δυνατών επαγγελμάτων κλπ. και γενικά την τάση ολόκληρου αυτού του επιχειρήματος:

«Αυτό που εμείς ονομάζουμε κακό σ’ αυτό τον κόσμο, τόσο το ηθικό όσο και το φυσικό κακό, είναι η μεγάλη αρχή, που μας κάνει κοινωνικά πλάσματα, η στέρεη βάση, η ζωή και το στήριγμα όλων χωρίς εξαίρεση των επαγγελμάτων και απασχολήσεων. Εδώ πρέπει να αναζητήσουμε την αληθινή καταγωγή όλων των τεχνών και επιστημών. Και τη στιγμή που θα σταματούσε το κακό, την ίδια στιγμή θα έπρεπε να χαλάσει η κοινωνία, αν δεν θα αφανιζόταν ολότελα».

Μόνο που ο Μάντεβιλ ήταν φυσικά απείρως τολμηρότερος και τιμιότερος από τους φιλισταίους απολογητές της αστικής κοινωνίας. |V–183||

Και για την αντιγραφή:

Άγρυπνος

Ανώνυμος είπε...

Δυστυχῶς ἡ τεχνολογία ἀναπτύσσεται πρωτίστως γιὰ (κατ' εὐφημισμὸν) ἀμυντικοὺς σκοποὺς καὶ δευτερογενῶς γιὰ εἰρηνικούς. Μία ἀπορία ὅμως: Ὁ ἐγκληματίας δὲν εἶναι βάρος γιὰ τὴν ἐθνικὴ οἰκονομία;

Ανώνυμος είπε...

[1/2]

Θοδωρή, επειδή από τις αρκετές ανακρίβειες και κάποια λάθη που διαπίστωσα στη μετάφραση που ανάρτησες μετά από μιαν αντιβολή της με το γερμανικό πρωτότυπο (πρβ. Karl Marx/Friedrich Engels, Werke, Band 26 – Erster Teil, Dietz Verlag Berlin, Berlin/DDR 1965, σελ. 363–364) καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η συγκεκριμένη μετάφραση είναι μετάφραση μετάφρασης, παραθέτω το κείμενο στη μετάφραση από το πρωτότυπο του αείμνηστου Παναγιώτη Μαυρομμάτη (πρβ. Καρλ Μαρξ, Θεωρίες για την υπεραξία (Τέταρτος τόμος του «Κεφαλαίου»), Μέρος πρώτο, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1984, σελ. 432–434). — Ά.

Παρέκβαση
(Για την παραγωγική εργασία)


||V–182| Ένας φιλόσοφος παράγει ιδέες, ένας ποιητής ποιήματα, ένας παπάς κηρύγματα, ένας καθηγητής εγχειρίδια κλπ. Ένας εγκληματίας παράγει εγκλήματα. Όταν εξετάσει κανείς πιο λεπτομερειακά τη συνάρτηση αυτού του τελευταίου κλάδου παραγωγής με το σύνολο της κοινωνίας, τότε θ’ απαλλαγεί από πολλές προκαταλήψεις. Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, αλλά και το ποινικό δίκαιο και μαζί του και τον καθηγητή που κάνει παραδόσεις για το ποινικό δίκαιο και επιπλέον το αναπόφευκτο εγχειρίδιο, με το οποίο αυτός ο ίδιος ο καθηγητής ρίχνει τις παραδόσεις του στη γενική αγορά με τη μορφή «εμπορεύματος». Έτσι πραγματοποιείται αύξηση του εθνικού πλούτου, χωρίς να γίνεται λόγος για την ατομική απόλαυση, την οποία, όπως μας λέει ένας αρμόδιος μάρτυρας, ο καθηγητής Ρόσερ, το χειρόγραφο του εγχειριδίου χαρίζει στον ίδιο τον συγγραφέα του.

Ο εγκληματίας παράγει ακόμα όλη την αστυνομία και την ποινική δικαιοσύνη, τους δικαστικούς κλητήρες, τους δικαστές, τους δήμιους, τους ενόρκους κλπ. Και όλοι αυτοί οι διάφοροι κλάδοι επαγγελμάτων, που αποτελούν ισάριθμες κατηγορίες του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, αναπτύσσουν διάφορες ικανότητες του ανθρώπινου πνεύματος, δημιουργούν καινούργιες ανάγκες και καινούργιους τρόπους ικανοποίησής τους. Μονάχα τα βασανιστήρια λ. χ. αποτέλεσαν την αφορμή για τις πιο έξυπνες μηχανικές εφευρέσεις, στη δε παραγωγή των συνεργών τους απασχόλησαν ένα ολόκληρο πλήθος έντιμων χειροτεχνών.

Και για την αντιγραφή:

Άγρυπνος

Ανώνυμος είπε...

[2/2]

Ο εγκληματίας δημιουργεί μιαν εντύπωση, εν μέρει ηθική, εν μέρει τραγική, ανάλογα με τις περιστάσεις, και προσφέρει έτσι μιαν «υπηρεσία» στην κίνηση των ηθικών και αισθητικών αισθημάτων του κοινού. Δεν παράγει μόνο εγχειρίδια για το ποινικό δίκαιο, ούτε μόνο κώδικες της ποινικής νομοθεσίας και μαζί τους ποινικούς νομοθέτες, αλλά και τέχνη, λογοτεχνία, μυθιστορήματα, ακόμα και τραγωδίες, όπως το αποδείχνουν όχι μόνο η «Ενοχή» του Μύλλνερ και οι «Ληστές» του Σίλλερ, αλλά ακόμα και ο «Οιδίπους» και ο «Ριχάρδος ο τρίτος». Ο εγκληματίας διακόπτει τη μονοτονία και την καθημερινή ασφάλεια της αστικής ζωής. Την προφυλάσσει έτσι από τη στασιμότητα και προκαλεί όλην εκείνη την ανήσυχη ένταση και κινητικότητα, χωρίς την οποία θα αμβλυνόταν ακόμα και το κεντρί του συναγωνισμού. Έτσι δίνει κάποιο κέντρισμα στις παραγωγικές δυνάμεις. Ενώ το έγκλημα, αφαιρώντας ένα μέρος του υπεράριθμου πληθυσμού από την αγορά εργασίας, μειώνει έτσι τον συναγωνισμό ανάμεσα στους εργάτες και εμποδίζει ως ένα σημείο την πτώση του μισθού εργασίας κάτω από το κατώτατο όριό του. Η πάλη ενάντια στο έγκλημα απορροφά ένα άλλο μέρος του ίδιου πληθυσμού. Ο εγκληματίας επεμβαίνει έτσι σαν μια από εκείνες τις φυσικές «εξισορροπήσεις» που αποκαθιστούν ένα σωστό επίπεδο και ξανοίγουν μιαν ολόκληρη προοπτική «ωφέλιμων» κλάδων απασχόλησης.

Οι επιδράσεις του εγκληματία στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων μπορούν ν’ αποδειχθούν ως τις λεπτομέρειές τους. Θα πρόκοβαν οι κλειδαράδες ως την τωρινή τους τελειότητα, αν δεν υπήρχαν οι κλέφτες; Η εκτύπωση τραπεζογραμματίων θα έφτανε ως τη σημερινή τους τέλεια εμφάνιση, αν δεν υπήρχαν ||183| οι παραχαράκτες; Θα έβρισκε το μικροσκόπιο τον δρόμο του στη συνηθισμένη εμπορική σφαίρα (βλέπε τον Μπάμπατζ) χωρίς την απάτη στο εμπόριο; Μήπως η πρακτική χημεία δεν χρωστάει τόσα στη νόθευση των εμπορευμάτων και στην προσπάθεια της αποκάλυψής της, όσα και στον τίμιο ζήλο της παραγωγής; Το έγκλημα, με τα διαρκώς νέα μέσα επίθεσης ενάντια στην ιδιοκτησία, γεννάει διαρκώς νέα μέσα υπεράσπισης και επιδρά έτσι τόσο παραγωγικά στην εφεύρεση μηχανών όσο επιδρούν και οι απεργίες. Αλλ’ ας εγκαταλείψουμε τη σφαίρα του ατομικού εγκλήματος: Θα δημιουργόταν ποτέ χωρίς εθνικά εγκλήματα η παγκόσμια αγορά; Χωρίς αυτά θα δημιουργούνταν μήπως ακόμα και αυτά τα έθνη; Και μήπως το δέντρο της αμαρτίας δεν είναι ταυτόχρονα και το δέντρο της γνώσης από τον καιρό ακόμα του Αδάμ; Στο βιβλίο του «Ο Μύθος των μελισσών» ο Μάντεβιλ (1705) απόδειξε ήδη την παραγωγικότητα όλων των δυνατών επαγγελμάτων κλπ. και γενικά την τάση ολόκληρου αυτού του επιχειρήματος:

«Αυτό που εμείς ονομάζουμε κακό σ’ αυτό τον κόσμο, τόσο το ηθικό όσο και το φυσικό κακό, είναι η μεγάλη αρχή, που μας κάνει κοινωνικά πλάσματα, η στέρεη βάση, η ζωή και το στήριγμα όλων χωρίς εξαίρεση των επαγγελμάτων και απασχολήσεων. Εδώ πρέπει να αναζητήσουμε την αληθινή καταγωγή όλων των τεχνών και επιστημών. Και τη στιγμή που θα σταματούσε το κακό, την ίδια στιγμή θα έπρεπε να χαλάσει η κοινωνία, αν δεν θα αφανιζόταν ολότελα».

Μόνο που ο Μάντεβιλ ήταν φυσικά απείρως τολμηρότερος και τιμιότερος από τους φιλισταίους απολογητές της αστικής κοινωνίας. |V–183||

Και για την αντιγραφή:

Άγρυπνος