Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα. Άρα...
... η αντιγραφή όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι και επιθυμητή, ακόμη και χωρίς αναφορά της πηγής!

Η γλώσσα κόκκαλα τσακίζει

- "Ο λόγος που μ' άφησες έξω από την υπόθεση", είπε ήσυχα, "ήταν ότι νόμισες πως η αστυνομία δεν θα πίστευε ότι σκέτη περιέργεια μ' έσπρωξε να κατέβω εκεί κάτω χτες το βράδυ. Θα υποψιάζονταν ίσως ότι είχα κάποιον ύποπτο λόγο και θα με σφυροκοπούσαν μέχρι να σπάσω".
- "Πώς ξέρεις αν δεν σκέφτηκα το ίδιο πράγμα;"
- "Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί άνθρωποι", είπε ξεκάρφωτα.
- "Έχω ακούσει ότι σαν τέτοιοι ξεκινάνε".

[Ραίημοντ Τσάντλερ, "Αντίο, γλυκειά μου", εκδόσεις Λυχνάρι, 1990 (σελ.: 54)]

27 Μαρτίου 2018

Ηθικός κίνδυνος

Ο φίλος είχε διαβάσει το χτεσινό κείμενο και προσπάθησε να με στριμώξει. "Η πραγματικότητα σε διαψεύδει", μου είπε κατηγορηματικά. "Με τα capital control αποφεύχθηκε η μαζική ανάληψη καταθέσεων, με τις ανακεφαλαιοποιήσεις και τις πάσης μορφής ενισχύσεις οι τράπεζες κατάφεραν να ελέγξουν τα προβλήματα ρευστότητάς τους και, σε γενικές γραμμές, δεν υπάρχει πανικός. Άρα το κλίμα δεν είναι τόσο άσχημο όσο νομίζεις, οπότε υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για επιστροφή στην ανάπτυξη".

Κατ' αρχήν, αμφισβητώ έντονα ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας έχει ξεπεράσει τα προβλήματά του. Από την μια, η συνεχιζόμενη απαξίωση του συντελεστή παραγωγής που λέγεται "εργασία" σημαίνει ότι δεν έχει τελειώσει η καταστροφή κεφαλαίων, η οποία συνιστά απαραίτητο συστατικό τής εξόδου από την κρίση. Από την άλλη, εκτιμώ πως η όποια βελτίωση στην εικόνα τού κλάδου οφείλεται εν πολλοίς στην αλλαγή των λογιστικών προτύπων και όχι σε κάποια ριζική διόρθωση των διαφόρων στρεβλώσεων: η εκτύπωση χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες μεγάλων χωρών καλά κρατεί, η αγορά παραγώγων ζη και βασιλεύει, ο αποπληθωρισμός και ο στασιμοπληθωρισμός εξακολουθούν να απαιτούν εργώδη προσπάθεια για να τιθασσευτούν κλπ.


Κοντά σε όλα τούτα, τα οποία μπορούν να αμφισβητηθούν ως προσωπικές εκτιμήσεις, υπάρχει και κάτι άλλο, αναμφισβήτητο: η ραγδαία επέκταση του φαινομένου, το οποίο στην οικονομική γλώσσα αποκαλείται ηθικός κίνδυνος (moral hazard). Ο όρος θα μπορούσε να αποδοθεί ως κίνδυνος αλλαγής της οικονομικής συμπεριφοράς λόγω της μεταβολής του πλαισίου προστασίας έναντι ενός κινδύνου. Με απλά λόγια, ηθικός κίνδυνος είναι ο κίνδυνος να αρχίσει κάποιος (άτομο, επιχείρηση, κράτος κλπ) να συμπεριφέρεται απρόσεκτα όταν γνωρίζει πως δεν θα πληρώσει τις ζημιές αν κάτι πάει στραβά.

Ας θυμηθούμε λίγο πώς εξελίχθηκε η τρέχουσα καπιταλιστική κρίση. Όλα άρχισαν με τα στεγαστικά δάνεια χαμηλής εξασφάλισης, που χορηγούσαν οι τράπεζες των ΗΠΑ. Οι δανειολήπτες έπαιρναν δάνεια ίσα ή και μεγαλύτερα από την αξία του ακινήτου που θα αγόραζαν, με περίοδο χάριτος και με μόνη εξασφάλιση το ίδιο το ακίνητο. Η ιδέα ήταν απλή: αν η αξία του ακινήτου ανεβεί μέχρι να τελειώσει η περίοδος χάριτος, το πουλάω και καρπώνομαι την διαφορά και, αν πέσει, το αφήνω στην τράπεζα και καθαρίζω. Προφανώς, οι τράπεζες αξιολόγησαν εντελώς λανθασμένα τον ηθικό κίνδυνο αυτής της διαδικασίας.

Από την πλευρά τους, τα στελέχη των τραπεζών είχαν κάθε συμφέρον να προωθούν όσο πιο πολλά τέτοια δάνεια μπορούσαν, αφού έτσι εξασφάλιζαν υψηλότερα μπόνους ενώ δεν είχαν την παραμικρή ευθύνη σε περίπτωση που αυτά τα δάνεια δεν θα εξυπηρετούνταν. Φαίνεται πως ούτε αυτόν τον ηθικό κίνδυνο, που προερχόταν από τα ίδια τα στελέχη τους, αξιολόγησαν σωστά οι τράπεζες.

Κατά μία έννοια, οι τράπεζες δεν πολυνοιάζονταν για τους ηθικούς κινδύνους επειδή είχαν βρει τρόπο να ξεφορτώνονται οποιονδήποτε κίνδυνο. Πακεττάριζαν αυτά τα δάνεια και δημιουργούσαν ένα όμορφα δομημένο προϊόν, το οποίο το πωλούσαν στα διάφορα επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία δελεάζονταν από την υψηλή απόδοση και δεν λογάριαζαν τον καταφανή ηθικό κίνδυνο. Και γιατί να το κάνουν άλλωστε; Αν έχεις στα χέρια σου ένα προϊόν υψηλού κέρδους, τα υπόλοιπα βρίσκεις τρόπο και τα κανονίζεις. Ρυθμίζεις, ας πούμε, τον όποιο κίνδυνο μέσω CDS, βάζεις και μια εταιρεία αξιολόγησης να το βαθμολογήσει με ΑΑΑ και μετά το μοσχοπουλάς. Όλο και κάποιος πρόθυμος θα βρεθεί (ένα ασφαλιστικό ταμείο, ας πούμε) να του το κάνεις πάσα.

Το πράγμα στράβωσε όταν το σύστημα μπούκωσε, όταν η φούσκα δεν γινόταν να φουσκώσει άλλο. Η συρρίκνωση άρχισε και το μάζεμα του κουβαριού έφτασε ως τις τράπεζες, οι οποίες ξύπνησαν από τον λήθαργό τους βλέποντας τους δανειολήπτες να τους γυρνούν την πλάτη. Οι προβλέψεις άρχισαν να πέφτουν σύννεφο και οι τραπεζίτες στράφηκαν για βοήθεια στο κράτος, μεταβιβάζοντας ουσιαστικά το κόστος των εγκληματικά λανθασμένων επιλογών τους στους φορολογούμενους πολίτες, οι οποίοι, όντας στην βάση τής πυραμίδας, δεν έχουν την δυνατότητα να φορτώσουν τα βάρη τους σε άλλους.


Ό,τι περιγράψαμε παραπάνω, συνιστά την μεγαλύτερη βόμβα στα θεμέλια του καπιταλιστικού οικοδομήματος. Από την στιγμή που τα κράτη αποδέχθηκαν το κόστος τού ηθικού κινδύνου των τραπεζών, το φαινόμενο άρχισε να εξαπλώνεται επιδημικά. Υπό το πρίσμα τού κυνικού "γιατί να μη τζογάρω, αφού άλλος θα πληρώσει αν χάσω;", η άκριτη ανάληψη ηθικού κινδύνου επεκτάθηκε και στις επιχειρήσεις. Το παράδειγμα των αυτοκινητοβιομηχανιών τού Ντητρόιτ είναι χαρακτηριστικό ενώ και οι κραυγές τού Mega περί ευθυνών τής κυβέρνησης βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος.

Το χειρότερο είναι ότι αυτό το μικρόβιο έχει πλήξει και τα κράτη, τα ισχυρότερα των οποίων ανζητούν τρόπους να μεταβιβάσουν το κόστος τού ηθικού κινδύνου των επιλογών τους σε τρίτους. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ τυπώνουν συνεχώς χρήμα, υποτιμώντας έτσι συνεχώς το νόμισμά τους, προκειμένου να μειώσουν τεχνητά το δημόσιο χρέος τους εις βάρος των δανειστών τους.

Είπαμε πολλά και είναι ώρα να κλείσουμε. Σε έναν κόσμο με πλήθος φορολογικών παραδείσων και με αναρίθμητες επιχειρήσεις να ανοίγουν και να κλείνουν στην πρώτη ευκαιρία αλλά και σε πείσμα των εξωραϊσμένων αριθμών, εξακολουθώ να μη τρέφω υψηλές προσδοκίες για σύντομη επιστροφή στην πραγματική ανάπτυξη. Τουλάχιστον, ώσπου να πάρω μια σοβαρή απάντηση στην λογική απορία μου: γιατί να δουλέψω όταν μπορώ να κονομήσω τζογάροντας, δίχως να με προβληματίζει το πώς θα πληρώσω αν χάσω;

9 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Οι μεγάλες μανούλες του παγκόσμιου καπιταλισμού, έχουν την τάση ενίοτε να υπερβάλλουν για το πόσο καλό είναι το κλήμα της οικονομίας, ακόμα και αν έχουν πολύ λίγα στοιχεία που να το αποδεικνυουν.
Το γεγονός λοιπόν ότι παγκοσμίως γίνετε ακριβώς το αντίθετο, και ότι όλοι οι μεγάλοι και τρανοί φοβούνται να εκφράσουν και την παραμικρή αισιοδοξία ή το κάνουν συγκρατημένα, λέει πάρα πολλά!

Αν όντως ερχόταν αναπτυξη στον ορίζοντα έστω και αμυδρά διαφαινόμενη, θα το είχαμε μάθει από 100 διαφορετικές μεριές!
Τα ρεπορτάζ με αναλύσεις θα έδιναν και θα έπαιρναν, και δεν λέω κάν για τα μεγάλα φόρα και τα Think tanks, που θα μας είχαν σπάσει τα ούμπαλα για το πόσο γαμάτη θα ήταν η αναπτυξάρα!
Τι έχουμε σήμερα όμως; Μούγκα στη στρούγκα, ενώ πολλοί λένε ότι την έχουμε μαμήσει εμέσσος πλην σαφώς (Διάσκεψη ασφαλείας Μονάχου).
Οπότε ναι, μόνο αφελείς και ονειροπαρμένοι μπορεί να θεωρούν ότι έρχεται ανάπτυξη.

Ιωσήφ ο οπορτουνοφάγος

HeadWaiter είπε...

Άλλος ένας που θεωρεί ότι φταίει ο...τυροπιτάς.
Αναφέρει ευθύνες των Τραπεζών αλλά υπερτονίζει την ευθύνη του τελικού χρήστη-πολίτη.

"Κοντά σε όλα τούτα, τα οποία μπορούν να αμφισβητηθούν ως προσωπικές εκτιμήσεις, υπάρχει και κάτι άλλο, αναμφισβήτητο: η ραγδαία επέκταση του φαινομένου, το οποίο στην οικονομική γλώσσα αποκαλείται ηθικός κίνδυνος (moral hazard). Ο όρος θα μπορούσε να αποδοθεί ως κίνδυνος αλλαγής της οικονομικής συμπεριφοράς λόγω της μεταβολής του πλαισίου προστασίας έναντι ενός κινδύνου. Με απλά λόγια, ηθικός κίνδυνος είναι ο κίνδυνος να αρχίσει κάποιος (άτομο, επιχείρηση, κράτος κλπ) να συμπεριφέρεται απρόσεκτα όταν γνωρίζει πως δεν θα πληρώσει τις ζημιές αν κάτι πάει στραβά" γράφει και συνεχίζει:

" Προφανώς, οι τράπεζες αξιολόγησαν εντελώς λανθασμένα τον ηθικό κίνδυνο αυτής της διαδικασίας."

Ένοχος λοιπόν ο δανειολήπτης, ένοχος ο τυροπιτάς.

Θα πρότεινα στον φίλο blogger να δει την παρακάτω ταινία.
Μερικές φορές είναι λίγο δύσκολο να την παρακολουθήσεις αν δεν έχεις γνώση χρηματιστηριακής ορολογίας αλλά σε αυτό μπορεί να βοηθήσει και η google.

http://www.imdb.com/title/tt1596363/

teddygr είπε...

@ Head Waiter

Φταίει ο τυροπιτάς;;; Φταίει ο δανειολήπτης;;;
Μάλλον χαθήκαμε στην μετάφραση...
Μια δεύτερη ανάγνωση, πιο προσεκτική, θα έλυνε την παρεξήγηση.
Χωρίς... παρεξήγηση!

Makinen είπε...

Αν μου επιτρέπεται να κάνω μια αφελή ερώτηση...όταν λέμε "ανάπτυξη" τι ακριβώς εννοούμε;
Γιατί εξαιρώντας την ελληνική περίπτωση, όλοι οι άλλοι πρωτοκοσμικοί μιλάνε γι' ανάπτυξη κ μοστράρουν θετικά νούμερα, ενώ αρχίζουν δειλά-δειλά να χαλαρώνουν κ τα περιοριστικά μέτρα που είχαν ληφθεί κατά την διάρκεια της εξελισσόμενης χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008

HeadWaiter είπε...

Συγνώμη @Theodore Athanasiadis το ξαναδιάβασα, αλλά αν δεν σου κάνει κόπο δες την ταινία.
"Κατέβασέ την" αν δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Βασίζεται σε αληθινά γεγονότα για την κρίση του 2008

Ανώνυμος είπε...

@Makinen

Ανάπτυξη για τους καπιταλιστές σημαίνει ανάπτυξη των κερδών, του ΑΕΠ, του διεθνούς εμπορίου, και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ανάπτυξη για τους εργαζόμενους στον καπιταλισμό είναι απλά ένα ψέμα.
Παρόλα αυτά εγώ δεν βλέπω τα πράγματα να είναι τόσο ρόδινα, αν ήταν δεν θα μίλαγε η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου (ΗΠΑ) για δασμούς και προστατευτισμό, με μια γενική τάση προς αυτή την κατεύθυνση να αρχίζει δειλά δειλά να εμφανίζετε παντού...

Ιωσήφ ο οπορτουνοφάγος

Σεχταρ ο Τρομερός είπε...

"γιατί να δουλέψω όταν μπορώ να κονομήσω τζογάροντας, δίχως να με προβληματίζει το πώς θα πληρώσω αν χάσω;"
Το έχω ακούσει χιλιάδες φορές, από τα πιο ετερόκλητα χείλη.
"Για να κονομήσεις δε χρειάζεται κόπος - υπάρχει τρόπος"!
η
"Αμα δουλεύεις, πότε θα σου μείνει χρόνος να βγάλεις λεφτά;"
Εκφρασμένο με την πιο ακλόνητη πεποίθηση, σαν αμετακίνητη αλήθεια.
Μιλάμε πια, δηλαδή, για ριζωμένη Ιδεολογία.

Και, να ρωτήσω εγώ, έπειτα από την ανάρτηση και όλα αυτά:
Μήπως και τα "κινήματα" τύπου "Οχι στους πλειστηριασμούς" η "Δεν πληρώνω" στην πραγματικότητα είναι, σε μεγάλο ποσοστό τους, η κατευθείαν πραγματοποίηση-αναπαραγωγή αυτής της Ιδεολογίας;
Η έκφραση της πλήρους υποταγής σε αυτήν;
Οι "φιλελεύθεροι" του Φρίντμαν και του Χάγιεκ, μας σκάψανε τον λάκκο, και τώρα την κάνανε διακριτικά, με ελαφρά πλάγια πηδηματάκια αφήνοντας στους Κευνσιανιστές το έργο να μας ρίξουν μέσα! Τώνα χέρι νίβει τάλλο.
Κι αφού όλο αυτό σίγουρα δε θα οδηγήσει πουθενά, μετά θα βγούν πάλι τα "φιλελεύθερα" παπαγαλάκια, (που τώρα εξ ανάγκης το παίζουν κευνσιανιστές...) να μας πουν πως έφταιγε η ...μπολσεβικοποίηση(!) της Οικονομίας, η "παραβίαση των κανόνων της Αγοράς", δηλαδή ....τα capital controls, η "ανακεφαλαίωση" των Τραπεζών, η αναγκαστική επίταξη των αποθεματικών των κοινωνικών ταμείων, δηλαδή.......πως φταίγαν όλα αυτά, που έγιναν για να σώσουν τον Καπιταλισμό!
Ηγουν, θα βγούμε, οι εργαζόμενοι, και γαμημένοι και δαρμένοι, όπως πάντα.
Αλλά, βέβαια, με ακλόνητη την πεποίθηση....
πως πάντα "υπάρχει τρόπος",
πως κάναμε τις σωστότερες επιλογές,
πως "τα είδαμε και τα καλά του ανύπαρκτου Σοσιαλισμού",
αρα πως Τ.Ι.Ν.Α.,
και ..."ξανά προς την δόξα τραβά"!

Αλλά, δε θα τραβήξει!

Σεχταρ ο Τρομερός είπε...

....και πριν προκάνω ν' αποσώσω το λόγο μου:
ΤτΕ: Αυξήθηκαν οι καταθέσεις το Φεβρουάριο

Το καθημαγμένο ψάρι ξανατσιμπάει το δόλωμα ενός χρεωκοπημένου ψαρά.

Ανώνυμος είπε...

Αμα δουλεύεις, πότε θα σου μείνει χρόνος να βγάλεις λεφτά;

Τα λεφτά βγαίνουν με ιδρώτα και αίμα ....




.... των άλλων που θα δουλεύουν για σένα.

Μισές παροιμίες = ολόκληρα ψέμματα