Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα. Άρα...
... η αντιγραφή όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι και επιθυμητή, ακόμη και χωρίς αναφορά της πηγής!

Η γλώσσα κόκκαλα τσακίζει

- "Ο λόγος που μ' άφησες έξω από την υπόθεση", είπε ήσυχα, "ήταν ότι νόμισες πως η αστυνομία δεν θα πίστευε ότι σκέτη περιέργεια μ' έσπρωξε να κατέβω εκεί κάτω χτες το βράδυ. Θα υποψιάζονταν ίσως ότι είχα κάποιον ύποπτο λόγο και θα με σφυροκοπούσαν μέχρι να σπάσω".
- "Πώς ξέρεις αν δεν σκέφτηκα το ίδιο πράγμα;"
- "Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί άνθρωποι", είπε ξεκάρφωτα.
- "Έχω ακούσει ότι σαν τέτοιοι ξεκινάνε".

[Ραίημοντ Τσάντλερ, "Αντίο, γλυκειά μου", εκδόσεις Λυχνάρι, 1990 (σελ.: 54)]

22 Μαρτίου 2018

Το έθνος-κράτος επιστρέφει μετά την κρίση

Το εθνικό κράτος κάνει την επιστροφή του; Σίγουρα έτσι φαίνεται. Παλιομοδίτικες διακρατικές συγκρούσεις εκτυλίσσονται στην Θάλασσα της Κίνας και τα δυτικά σύνορα της Ρωσίας. Οι διακρατικές συναντήσεις χαρακτηρίζονται από ασυνήθιστες εντάσεις. Η παραδοσιακή διπλωματία είναι εκείνη που μετράει σε ζητήματα από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μέχρι την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Ωστόσο η κυρίαρχη άποψη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ήταν ότι η παγκοσμιοποίηση θα φέρει την μεταμόρφωση του πλανήτη μέσα από μη κρατικούς παράγοντες. Η λήξη του ψυχρού πολέμου προκάλεσε μια, σχεδόν μαρξιστική προσδοκία, ότι το κράτος θα ατονήσει, υπό την σκιά τής ελεύθερης ροής χρήματος και αγαθών και υπονομευόμενο από εξω-κρατικούς παράγοντες, εκ των οποίων οι τρομοκρατικές ομάδες ήταν οι πλέον προφανείς αλλά όχι οι μόνοι. Ήταν μια προσδοκία την οποία μοιραζόταν όλο το πολιτικό στερέωμα.

Στην αριστερά, οι επικριτές της παγκοσμιοποίησης των αγορών πρόβλεπαν την άνοδο της λαϊκής ισχύος. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις θα υψώνονταν πάνω από τους ξεφτισμένους, υποτίθεται, θεσμούς του εθνικού κράτους και θα δημιουργούσαν νέες, πιο ζωηρές μορφές πολιτικής δράσης. Η τεχνολογία θα έδινε καλύτερες λύσεις σε παλιά προβλήματα, ξεπερνώντας τους αντιδραστικούς εθνικούς θεσμούς.

Η νεοφιλελεύθερη δεξιά χαιρέτιζε την ανάδειξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής ισχύος, την κατάργηση των ελέγχων κεφαλαίων και την απορρύθμιση των τραπεζών, μιας και όλα αυτά αποδυνάμωσαν τις δυνατότητες των εθνικών κυβερνήσεων να ελέγξουν τις αγορές. Στην μεταποίηση και τις υπηρεσίες οι επιχειρήσεις κατέκτησαν νέες δυνατότητες να αξιοποιήσουν τα διαφορετικά φορολογικά καθεστώτα και τα επίπεδα των μισθών σε όλο τον πλανήτη.

Όλες αυτές οι προσδοκίες, όμως, υποτίμησαν την δυνατότητα επιβίωσης (την νομιμότητα, στην ουσία) του κράτους και των θεσμών του, καθώς και την μεγάλη δυσκολία δημιουργίας καινούργιων από το πουθενά. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις παρέμειναν στο περιθώριο. Οι διεθνείς οργανισμοί είναι τα "οχήματα" των ομάδων και των συνασπισμών εθνικών κρατών για να δρουν συντονισμένα όπου μπορούν. Από αυτή την άποψη, ουσιαστικά είναι παράγωγα, που καθρεφτίζουν τις επιθυμίες των πιο ισχυρών μελών. Η ιδέα ότι θα απελευθερώνονταν από τον κλοιό των εθνικών κυβερνήσεων ήταν ουτοπία.

Ο νεοφιλελεύθερος ενθουσιασμός με τις απελευθερωμένες αγορές δεν είχε καλύτερη τύχη. Η εποχή της παγκοσμιοποίησης ήταν εποχή αστάθειας ενώ στο Μεξικό, την ανατολική Ασία και την Ρωσσία, το κόστος της κρίσης είχε γίνει εμφανές σε όλη την δεκαετία του 1990. Χρειάστηκε, όμως, να περάσει μια δεκαετία για να ξεγυμνώσουν η κατάρρευση της Lehman Brothers και η διεθνής κρίση τους πολιτειακούς και τους ευρωπαίους από την πίστη τους στον καπιταλισμό και να αρχίζουν να αλλάζουν οι απόψεις.

Από εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια των ΗΠΑ, 21/11/2016:
Αριστερά ο καθηγητής ιστορίας Μαρκ Μαζάουερ. Δεξιά ο τούρκος συγγραφέας Ορχάν Παμούκ

Έκτοτε η εξουσία έχει επιστρέψει προς το κράτος από πολλά μέτωπα. Στο κάτω-κάτω, οι φορολογούμενοι ήταν που διέσωσαν τις τράπεζες. Το βάρος της εξόδου από την κρίση έπεσε στις κεντρικές τράπεζες σε συνεργασία με τους υπουργούς οικονομικών. Από το 2010, η αυξανόμενη ανισότητα που συνοδεύει την ανάκαμψη, έχει προκαλέσει μεγάλο υποβόσκον κύμα οργής στους ψηφοφόρους, όχι μόνο έναντι των τραπεζών αλλά και ενάντια στα ελαφρά φορολογικά βάρη που απολαμβάνουν πολλές πολυεθνικές. Η αλλαγή στην ψυχολογία απειλεί παραπάνω την απελευθέρωση του εμπορίου κι έχει φέρει στην πολιτική ατζέντα προτάσεις για διεθνή εναρμονισμό των εταιρικών φόρων. Την ίδια ώρα, η επίδειξη δύναμης του Βλάντιμιρ Πούτιν καταδεικνύει ότι τίποτα δεν αντικαθιστά το κράτος στην τακτοποίηση των ζητημάτων πολέμου και ειρήνης.

Στην πραγματικότητα, το κράτος ήταν πάντα μαζί μας. Το δημοσιονομικό του αποτύπωμα έχει αλλάξει ελάχιστα εδώ και δεκαετίες. Οι εισπράξεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ, για παράδειγμα, είναι σήμερα λίγο-πολύ στο ίδιο ποσοστό επί της παραγωγής που βρίσκονταν το 1960. Στη Βρεττανία, οι δημόσιες δαπάνες έχουν μεταβληθεί ελάχιστα την ίδια περίοδο. Αυτό που συνέβη κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ή τριών δεκαετιών ήταν λιγώτερο απονέκρωση του κράτους και περισσότερο επαναπροσδιορισμός των επίσημων προτεραιοτήτων.

Εγκαταλείποντας τον εσωτερικό στρατηγικό σχεδιασμό, το κράτος έγινε μεσολαβητής των ρυθμιστικών καθεστώτων. Εξωτερικά, μεταμόρφωσε τους αμυντικούς προϋπολογισμούς, μεταφέροντας πόρους από τους ανθρώπους στις μηχανές.

Η οικονομική κρίση έχει επιταχύνει ορισμένες από αυτές τις τάσεις και άρχισε να ανατρέπει άλλες. Τα κράτη -ή οι πολιτικές ηγεσίες τους- εξακολουθούν να είναι απρόθυμα να κάνουν όσα θα είχαν κάνει τη δεκαετία του 1940. Αρνούνται πεισματικά να επιβάλλουν αυστηρότερες ποινές στις τράπεζες ή να αναγνωρίσουν την ανεργία ως προτεραιότητα. Αλλά αυτό που είναι πιο σημαντικό είναι ίσως αυτό που η κρίση έχει δημιουργήσει σε παγκόσμιο επίπεδο: απομυθοποιώντας την εξιδανίκευση των αγορών ενθάρρυνε την αποκατάσταση της κρατικής ισχύος ως αυτοσκοπό. Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύθηκαν εύκολα οι απολυταρχικοί ηγέτες στο όνομα της εθνικής κυριαρχίας και της δημοκρατίας. Η Ουγγαρία και η Ρωσία αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Έχουμε ακούσει πολλά, αυτά τα 20 τελευταία χρόνια, για την παρακμή του κράτους. Δεν πρόκειται να ακούσουμε πολύ περισσότερα.


[Mark Mazower, "After the crisis, the nation state strikes back", Financial Times, 26/11/2014 - Απόδοση στα ελληνικά και προσαρμογή: Cogito ergo sum]

8 σχόλια:

Σεχταρ ο Τρομερός είπε...

Μάλλον ο φόβος μπροστά στο άγνωστο, στις μεγάλες αντιφάσεις του Καπιταλισμού, οδηγεί τον Μαζάουερ σε παραληρήματα!
Καταρχήν, κανένας μαρξιστής δεν περίμενε από το Κράτος να ..."ατονίσει, υπό την σκιά τής ελεύθερης ροής χρήματος και αγαθών" και την υπονομευτική δράση του ....αναρχομπάχαλου η του ..Κουφοντίνα! Σκόπιμα (γιατί αποκλείεται να μην γνωρίζει) μπερδεύει τους μαρξιστές με τους μικροαστούς "μαρξιστές" και τους αποστάτες του Μαρξισμού, όπως ο Κάουτσκι. Οι μαρξιστές υποστηρίζουν πως το Κράτος, σαν καταναγκαστικός κοινωνικός θεσμός (ό,τι λέει και η λέξη δηλαδή) θα ατονήσει όταν δεν θα χρειάζεται σε κανέναν, και για να γίνει αυτό, θα πρέπει να έχει προηγηθεί η κατάργηση των εκμεταλλευτικών σχέσεων παραγωγής, δηλαδή η εξάλειψη των εκμεταλλευτικών κοινωνικών τάξεων, που θα αρχίσει με την αφαίρεση της εξουσίας από αυτές, δηλαδή με την Προλεταριακή Επανάσταση.
Ο κ. Μαζάουερ, μπροστά στα μεγάλα αδιέξοδα, για να διασώσει τους εκμεταλλευτές, προτείνει επιστροφή στην γενικευμένη εθνοκρατική δομή, τον Προστατευτισμό, το λεγόμενο "κοινωνικό κράτος" της Μπέλ Επόκ του μεταπολεμικού κεϋνσιανικού Καπιταλισμού.
Αγνοώντας, πως η σημερινή ανάπτυξη των δυνάμεων παραγωγής ήταν εκείνη, που ξεπέρασε αυτό το "μοντέλο", και η επιστροφή σε αυτό απλά θα πολλαπλασιάσει τις αντιφάσεις και τα ήδη μεγάλα αδιέξοδα.
Και για να ξαναγυρίσουμε στις διαπιστώσεις, ποιό "λιγώτερο Κράτος" είδε ο κ. Μαζάουερ, όλα αυτά τα τελευταία χρόνια, που δεν είδαμε εμείς; Το Κράτος του Φόβου του ΤΙΝΑ, που πάγωσε τις αντιδράσεις των "φορολογουμένων" στην ..."διάσωση(!) των Τραπεζών", δηλαδή του Καπιταλισμού, γιατί είναι "λιγότερο Κράτος";
Σοσιαλδημοκρατικές, άρες-μάρες κουκουνάρες!
---------------------------------------

Ας μας πεί ο κ. Μαζάουερ, πως, π.χ., η παλινόρθωση του εθνικού προστατευτισμού θα αποσοβήσει, μεταξύ άλλων, και ετούτο εδώ:
ΕΚΤ: Πρόταση - φωτιά για αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα... 70 έτη!
Ως το 2070 προβλέπουν ότι θα αντιστοιχούν 63 συνταξιούχοι σε κάθε 100 εργαζόμενους.

Θα είναι πιο εύκολη η ...μικροεθνοκρατική ευθανασία από την μεγαλοκρατική;!;!

Ανώνυμος είπε...

Πίσω απο το Εθνος Κράτος προσπαθούν να κρυφτούν και οι Οπορτουνιστές παραμυθάδες για να εγκλωβίσουν την Εργατική τάξη και τον λαό μετά το απόλυτο ξεβράκωμα της ΑΡΙΣΤΕΡΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ που θα έσκιζε τα μνημόνια και τελικά εδω και τρια χρόνια σφάζει τον λαό. Και σερβίρουν το παραμύθι οτι αν επιστρέψουμε στον Εθνικό καπιταλισμό θα βελτιωθεί η ζωή του λαού ενω στην πραγματικότητα θα είναι το ίδιο και χειρότερο. Ακριβώς τα ίδια με όλα αυτά τα ΤΑΞΙΚΑ ΝΑΥΑΓΙΑ λένε και Εθνικιστές Φασίστες μαζί με Ξενοδόχους Εφοπλιστές Φαρμακοβιομήχανους. Τωρα πως γίνεται αυτό είναι απλά ...ΤΥΧΑΙΟ..... Για τα Ρετάλια. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

teddygr είπε...

@ Σεχτάρ ο Τρομερός

Πάνω απ' όλα, ψυχραιμία!

Για να μην αδικούμε τον Μαζάουερ (με τον οποίο διαφωνώ συχνά-πυκνά αλλά εκτιμώ ότι η ιστορική του πέννα είναι σοβαρού επιπέδου), ας έχουμε κατά νου ότι (α) ως πολιτειακός, εννοεί την "αριστερά" πολύ διαφορετικά από εμάς (στις ΗΠΑ αριστερά είναι ο Ομπάμα και η Χίλλαρυ, ως Δημοκρατικοί!) και (β) σαφώς υπερασπίζεται τον κεϋνσιανισμό μπροστά στον νεοφιλελευθερισμό, περίπου όπως ο Τσόμσκυ.

Επίσης, η φράση "σχεδόν μαρξιστική προσδοκία" δεν πρέπει να διαβαστεί ως "προσδοκία των μαρξιστών" (νομίζω ότι είναι κατανοητή η χαώδης διαφορά). Τέλος, ο Μαζάουερ όχι απλώς δεν βλέπει λιγώτερο κράτος αλλά διαπιστώνει ακριβώς το αντίθετο.

Εν πάση περιπτώσει, το ρεζουμέ του άρθρου βρίσκεται στην διαπίστωση που κάνει ο Μαζάουερ στο κλείσιμό του: η κρατική ισχύς αποκαθίσταται ως αυτοσκοπός κι αυτό ακριβώς εκμεταλλεύονται οι απολυταρχικοί ηγέτες στο όνομα της εθνικής κυριαρχίας και της δημοκρατίας.

Σεχταρ ο Τρομερός είπε...

Κατανοητή, θεόδωρε, η ανάγκη μεταγλωττισμού του Μαζάουερ στα δεδομένα της δική μας πραγματικότητας. Θεωρούσα πως ήταν μέτοχος της και ο ίδιος καθώς έχω την εντύπωση πως έχει ασχοληθεί σαν ιστορικός και με τα δικά μας. Εκτός αν τον μπερδεύω με καναν άλλον.
Αλλά η διαφωνία μου είναι ακριβώς στις διαπιστώσεις, που παίρνει σαν δεδομένες, πως η λεγόμενη "παγκοσμιοποίηση" τάχα "αμφισβήτησε" το Κράτος. Νομίζω, πως παίζει και αυτός με τις λέξεις, όπως όλοι οι απολογητές του Καπιταλισμού. "Λιγότερο Κράτος" εννοούσαν λιγώτερη κοινωνική πρόνοια (αυτό ρητά, σαν εγγύηση περισσότερης "ελευθερίας επιλογής" ....ένδειας!) και περισσότερο κρατικό ολοκληρωτισμό με έμφαση στους μηχανισμούς χειραγώγησης, εξαγοράς και αδιαφανούς βίας. Προσήλωση στα φαινόμενα, δηλαδή, γιατί όλο αυτό (για μένα, Ο.Κ.) είναι απλά "πιο αποτελεσματικό και πιο ζοφερό, στους σκοπούς του, Κράτος".
Ηταν "στην πραγματικότητα, το (καπιταλιστικό) κράτος πάντα μαζί μας";
ΠΟΤΕ δεν ήταν μαζί μας (για τους εργαζομένους), ήταν πάντα εχθρικό, και όσο περνάει ο καιρός θα γίνεται ακόμη πιο εχθρικό, ανεξάρτητα πως φκειασιδώνεται κάθε φορά για να μας ξεγελάσει.
Θα ήμουνα πολύ περίεργος να ακούσω την απάντηση του κ. Μαζάουερ η ξέρω-γω του Τσόμσκι στο ερώτημα-παράδειγμα, που έθεσα στην κατακλείδα του (22 Μαρτίου 2018 - 6:32 μ.μ.), αν υπήρχε δυνατότητα.
Προσωπικά, τα τελευταία χρόνια έχουν απαξιωθεί τελείως στην αντίληψή μου αυτού του είδους οι αριστεροί. Οχι βέβαια, πως δεν πρέπει να μαθαίνουμε τις απόψεις τους, γιατί πιστεύω πως θα επιστρατευτούν εντατικά αυτές τις εποχές για την (άλλη μια φορά) διάσωση του συστήματος.

Ανώνυμος είπε...

Συμφωνώ, σήμερα το κράτος παίρνει τα πάνω του, αλλά πάντα σαν εργαλείο στα χέρια του Κεφαλαίου. Σήμερα, τους (ή μερίδα τους) εξυπηρετεί το κράτος να είναι στιβαρό. Δεν είναι ότι αυτόνομα το κράτος είπε φτάνει πια με την ξεφτίλα του "λιγότερο κράτους" και θα σας δείξω εγώ ποιός κάνει κουμάντο εδώ. Το Κεφάλαιο κάνει κουμάντο. Παρακμή του κράτους είναι ακριβώς αυτό.

Το ότι το κράτος είναι εργαλείο του Κεφαλαίου λείπει από την ανάλυση πολλών "αριστερών". Που τους οδηγεί στο να λέγουν αυτά:

"Έκτοτε η εξουσία έχει επιστρέψει προς το κράτος από πολλά μέτωπα ... μεγάλο υποβόσκον κύμα οργής στους ψηφοφόρους ... Η αλλαγή στην ψυχολογία απειλεί παραπάνω την απελευθέρωση του εμπορίου κι έχει φέρει στην πολιτική ατζέντα προτάσεις για διεθνή εναρμονισμό των εταιρικών φόρων ... τίποτα δεν αντικαθιστά το κράτος στην τακτοποίηση των ζητημάτων πολέμου και ειρήνης."

-----
"Στην πραγματικότητα, το κράτος ήταν πάντα μαζί μας."

Μάλλον εννοεί ότι δεν ήταν πεθαμένο.


ΑΧΠ

Σεχταρ ο Τρομερός είπε...

Ψάχνοντας λίγο βεβαιώθηκα πως η μνήμη μου δεν με ξεγέλασε.
Ο βρεταννός Μ. Μazower, με την έκδοση του βιβλίου του το 1993 ( Ιnside Ηitler΄s Greece ) "δικαίως θεωρείται από πολλούς η χρονική αφετηρία ενός νέου «αναθεωρητικού» ρεύματος". Είναι το ρεύμα, που επιχειρεί να ξαναγράψει την Ιστορία από την σκοπιά της "θεωρίας των δύο άκρων":
Ο δωσιλογισμός αιτιολογείται από "τις βιαιοπραγίες του ΕΑΜ".....
No more comments.

Ανώνυμος είπε...

Σεχτάρ. Φαίνεται ξεκάθαρα για άλλη μια φορά το ξεκάθαρο Ταξικό τους κριτήριο σε όλες τις καταστάσεις ακόμα και όταν τα Κ.Κ δεν έχουν Στρατηγικό στόχο τον Σοσιαλισμό αλλά ένα ποιό ...δημοκρατικό αστικό κράτος.... Πάντα φοβούνται την δυναμική της Εργατικής τάξης και του λαού. Και προσπαθούν πάντα να φαίνεται οτι είναι κάτι διαφορετικό Οπορτουνισμός με Φασισμό ενω στην πραγματικότητα είναι Αδερφάκια δίδυμα παιδιά του Καπιταλισμού. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Ανώνυμος είπε...

Ο Δωσιλογισμός είναι η άμυνα όλου του Καπιταλιστικού κόσμου μπροστά στην αναπάντεχη καταστροφή που τους βρήκε το 1943 με την καταστροφή των Γερμανών σε Στάλιγραντ και Κούρσκ Είχαν ξεκινήση να καταστρέψουν την ΕΣΣΔ και βρέθηκαν με τον πόλεμο να πηγαίνει σε αντίστροφη πορεία καταστροφική για τον Καπιταλισμό. Και τότε ενώθηκαν όλοι Γερμανόφιλοι Αγγλόφιλοι και όλα τα ....ΕΞΑΠΤΕΡΥΓΑ...... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ